Maurice Maeterlinck

Hrabia Maurice Polydore Marie Bernard Maeterlinck (ur. 29 sierpnia 1862 w Gandawie; zm. 6 maja 1949 w Nicei) – belgijski dramaturg, poeta, eseista, piszący w języku francuskim, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1911.
Dzięki lirycznym dziełom i sztukom scenicznym - wśród nich Pelléas et Mélisande - uważany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli symbolizmu. W centrum jego prac znajduje się człowiek borykający się bezsilnie ze śmiercią. (wyznanie katolickie)

Maurice de Maeterlinck
Maurice Maeterlinck.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Maurice Maeterlinck pochodził z zamożnej francuskojęzycznej rodziny flamandzkiej. Po nauce w college'u Sainte-Barbe w Gandawie studiował prawo. Już w okresie studiów pisał wiersze i krótkie opowiadania, które później zniszczył, i z których pozostały tylko fragmenty. W 1885 r. opublikował w czasopiśmie La Jeune Belgique poemat zainspirowany twórczością parnasistów. Po ukończeniu studiów i krótkim okresie pracy jako adwokat wyjechał do Paryża, gdzie spotkał kilku pisarzy m.in. należących do nurtu symbolizmu Stéphane'a Mallarmé (1842–1898) i Auguste'a de Villiers de L'Isle-Adam (1838–1889), którzy wywarli na niego wpływ. Villiers de L'Isle-Adam odkrył przed nim głębię idealizmu niemieckiego (Hegel, Schopenhauer). W tym samym czasie Maeterlinck odkrył mistyka flamandzkiego z XIV w. Ruysbroeck l'Admirable (1293–1381), którego przetłumaczył pisma (Ornement des noces spirituelles). Maeterlinck zwrócił się intuicyjnie ku bogactwu świata germańskiego i oddalił się od francuskiego racjonalizmu. Zainteresował się Novalisem i wszedł w kontakt z romantyzmem niemieckim skupiającym się w Jenie wokół braci Friedricha i Augusta Wilhelma Schlegela, prekursorów symbolizmu. Pisma opublikowane w latach 1889–1896 są przesiąknięte wpływami niemieckimi.

W sierpniu 1890 r. stał się sławny dzięki artykułowi Octave'a Mirbeau na temat jego komedii La Princesse Maleine.

Do powstałego w 1892 r. dramatu Pelléas et Mélisande muzykę napisało wielu kompozytorów m.in. w 1902 r. Claude Debussy (1862–1918, opera Pelléas et Mélisande) oraz Max Baumann (1917–1999, balet Pélleas und Mélisande).

W 1895 r. poznał śpiewaczkę Georgette Leblanc (1869–1941), siostrę Maurice'a Leblanca, z którą prowadził do ok. 1897 r. salon literacki, w którym przebywali m.in. Oscar Wilde, Paul Fort, Stéphane Mallarmé, Camille Saint-Saëns, Anatole France, Auguste Rodin. Z Georgette Leblanc żył do 1918 roku. W 1919 r. ożenił się z aktorką Renée Dahon, którą poznał w 1911 roku.

W 1930 r. nabył zamek w Nicei, który nazwał Orlamonde, wywodząc nazwę ze swego zbioru wierszy Quinze Chansons. W 1932 r. król belgijski Albert I nadał mu tytuł hrabiego.

W 1939 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych Ameryki, aby tam przeczekać II wojnę światową. W 1947 r. wrócił do Nicei i w książce Bulles bleues opublikował wspomnienia z dzieciństwa. Maeterlinck zmarł 5 maja 1949 r. o godzinie 23 w swoim domu, willi Orlamonde.

Twórczość

W 1889 r. ukazał się jego zbiór wierszy Serres chaudes, w którym realizował ideał Mallarmé. Wiersze są arytmiczne i wolne od konwenansów. Odrzucił w nich naturalizm i trendy parnasistów, aby zapuścić się na drogę poezji alegorycznej, przypominającej średniowieczną ikonografię i obrazy malarzy Pietera Brueghela (1525–1569) czy Hieronima Boscha.

Maeterlinck należał także do wielkich dramaturgów takich jak Henrik Ibsen, Anton Czechow, August Strindberg i Gerhart Hauptmann, którzy ok. 1880 r. tworzyli nową koncepcję dramatu. Od 1889 do 1894 r. opublikował osiem sztuk, gdzie tworzył teatr duszy jako marzenie symbolizmu. W tej nowej formie trzy koncepty godne są uwagi: dramat statyczny (postacie nieruchome, pasywne i niewrażliwe na nieznajomego; postać wzniosła (często integrująca się ze śmiercią, jest przeznaczeniem i fatum, czymś bardziej okrutnym niż śmierć) ; tragedia codzienna (bez heroizmu). Akcja przez stylizowaną grę aktorów powinna sugerować stany duszy w kontekście przeznaczenia, powolną czujność na fatum. Jego sztuka teatralna Pelléas et Mélisande (1892) jest szczytem symbolizmu.

Wystawiona w 1908 r. przez Konstantina Stanisławskiego (1863–1938) w Moskiewskim Akademickim Teatrze Artystycznym sztuka L’Oiseau bleu jest tam wciąż w repertuarze i zapewniła mu międzynarodową renomę. W Paryżu została wystawiona dopiero w 1911 roku. Obecnie jest przetłumaczona na ponad 25 języków.

Jako eseista Maeterlinck brał udział w filozoficznym odkrywaniu świata roślinnego (L'Intelligence des fleurs, 1907) i świata owadów (La Vie des abeilles, 1901; La Vie des termites, 1926, La Vie des fourmis, 1930). Południowoafrykański biolog i poeta Eugène Marais (1871–1936) oskarżył Maurice'a Maeterlincka o plagiat swojej książki The Soul of the White Ant (Dusza termitów, 1925) dokonany w La Vie des termites. Konkretnie chodziło o zapożyczenie koncepcji jedności organicznej termitiery. Pomimo tego skandalu utrzymał swoją renomę, a książka La Vie des termites została nawet przetłumaczona na język angielski.

Dzieła (wybór)

Liryka

  • Serres chaudes, 1889.
  • Douze chansons, 1896.

Proza

  • Le Trésor des humbles, 1896.
  • La Sagesse et la destinée, 1898.
  • La vie des abeilles, 1901.
  • L'Intelligence des fleurs, 1907.
  • La mort, 1913.
  • L'hôte inconnu, 1917.
  • La vie des termites, 1926.
  • La vie des fourmis, 1930.
  • Avant le grand silence, 1934.

Sztuki sceniczne

  • La Princesse Maleine, 1889.
  • Les Aveugles, 1890.
  • L'Intruse, 1890.
  • Les Sept Princesses, 1891.
  • Pelléas et Mélisande, 1892.
  • La Mort de Tintagiles, 1894.
  • L'Intérieur, 1895.
  • Monna Vanna, 1902.
  • Ariane et Barbe-Bleue, 1901.
  • L'Oiseau bleu, 1908.
  • Le Bourgmestre de Stilmonde, 1918.

Literatura

  • Paul Gorceix: Maeterlinck, l’arpenteur de l’invisible, Le Cri/A.R.L.L.F., Bruxelles, 2005.
  • Gérard Dessons: Maeterlinck, le théâtre du poème, Laurence Teper, Paris, 2005.

Linki