Ludwig Klages

Friedrich Konrad Eduard Wilhelm Ludwig Klages (ur. 10 grudnia 1872 w Hanowerze; zm. 29 lipca 1956 w Kilchbergu (Szwajcaria)) – niemiecki filozof i psycholog oraz założyciel niemieckiej szkoły grafologii. Był przedstawicielem metafizyki biocentrycznej. (wyznanie ewangelickie)

Klages3
Ludwig Klages.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Friedrich Ferdinand Louis (ur. 1842), kupiec w Hanowerze, syn kupca Carla Ludwiga w Gladebeck i Charlotte Reinbold; matka Marie Helene (ur. 1844), córka mistrza piekarskiego Conrada Kolstera w Walsrode (Lüneburger Heide) i Auguste Sophie Bock; siostra Helene Klages (1878–1947), grafolog; kawaler.

Życiorys

Ludwig Klages uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Hanowerze. Jednym z jego przyjaciół z młodzieńczych lat był Theodor Lessing (1872–1933), z którym razem podziwiali poetę Wilhelma Jordana (1819–1904). Klages zakończył tę przyjaźń w 1899 roku. Czy przyczyną tego stał się antysemityzm Klagesa, nie można jednoznacznie stwierdzić. Obaj później podkreślali, że wspólne młodzieńcze lata ukształtowały ich przyszłe światopoglądowe myślenie.

Po ukończeniu gimnazjum w 1891 r. Ludwig Klages studiował chemię w Lipsku (1891–92), Hanowerze (1892–93) i Monachium (1893–1900). W 1901 r. uzyskał tytuł doktora filozofii po obronie pracy pt. Versuch zu einer Synthese des Menthons. Jednak zainteresowania Klagesa nie były związane z naukami przyrodniczymi, lecz z filozofią, psychologią i poezją. Decydujące dla jego dalszego rozwoju stały się spotkania w Monachium z Stefanem George (1868–1933), rzeźbiarzem i pionierem niemieckiej grafologii Hansem Hinrichem Busse (1871–1920), Karlem Wolfskehlem (1869–1948) i Friedrichem Huchem (1873–1913). Przyjaźń z George, dla którego czasopisma Blätter für die Kunst pisał artykuły od 1892 r., zakończyła się w 1904 roku. Z gnostykiem i wizjonerem Alfredem Schulerem (1865–1923), Stefanem George i Wolfskehlem stworzyli krąg Kosmische Runde (Kosmiker), który znajdował się pod wpływem Johanna Jakoba Bachofena (1815–1887). Do tego kręgu należała też Fanny zu Reventlow (1871–1918), której był kochankiem w latach 1901/02. Pomimo, że Klages wziął pieczę nad jej nieślubnym dzieckiem związek się rozpadł, kiedy zażądał od Reventlow, aby rzuciła palenie. W tym czasie Klages oddziaływał na Waltera Benjamina (1892–1940), którego zainspirował do zastosowania pojęcia "Aura". Uczęszczał też na wykłady psychologa Theodora Lippsa (1851–1914), który był jednym z założycieli fenomenologii.

W 1896 r. założył z Hansem Hinrichem Busse i psychiatrą Georgiem Meyerem (1869–1917) Niemieckie Towarzystwo Grafologiczne (niem. Deutsche Graphologische Gesellschaft) i wydawał w latach 1900–08 Graphologische Monatshefte. W 1903 r. założył "psychodiagnostyczne seminarium", które po przesiedleniu do Szwajcarii (sierpień 1915) ponownie otworzył w 1919 r. w Kilchbergu koło Zurychu jako "seminarium psychologii wyrażania". Klages, który wprawdzie wygłaszał gościnnie wykłady w Stuttgarcie (1930/31), Berlinie (1933/34) zrezygnował z kariery akademickiej, ale jako prywatny uczony rozwinął w latach 1900–1949 intensywną działalność pedagogiczną w Europie dzięki licznym podróżom, w czasie których prowadził wykłady. Dzięki prowadzonemu seminarium stał się inspiratorem całej generacji uczonych. Wśród jego słuchaczy byli pisarz Ernst August Bertram (1884–1957), pedagog Rudolf Bode (1881–1970), germanista Norbert von Hellingrath (1888–1916), psychiatra i filozof Karl Jaspers (1883–1969), filolog klasyczny Walter Friedrich Otto (1874–1958) i historyk sztuki Heinrich Wölfflin (1864–1945).

W 1932 r. Ludwig Klages otrzymał od prezydenta Rzeszy Paula von Hindenburga (1847–1934) medal Goethe-Medaille für Kunst und Wissenschaft. W czasie nacjonalizmu pisał kolejne artykułu o treściach rasistowskich i antysemickich. Z powodu niskich honorariów za wydawane książki w okresie wojny i latach powojennych wykonywał od 1948 r. orzeczenia grafologiczne, a od 1949 r. prowadził okolicznościowo wykłady w Niemczech. Później wspierał go finansowo krąg przyjaciół.

Spuścizna Klagesa znajduje się w Niemieckim Narodowym Archiwum Literatury w Marbach, gdzie został zrekonstruowany także jego pokój pracy.

Twórczość

Prace Klagesa powstały między 1905 a 1948 r. i dotyczyły przede wszystkim filozofii i psychologi. Dzięki książkom o psychologii wyrażania, charakterologii i grafologii Klages wywarł duży wpływ na psychologię pierwszej połowy XX wieku. Jego filozofia życia (Lebensphilosophie) zwracała się przeciw jednostronnemu racjonalizmowi, technizacji i redukcjonizmowi. Swoje myśli przedstawił w chyba najbardziej znanym swoim dziele Geist als Widersacher der Seele (Umysł jako przeciwnik duszy), które ukazało się w 1929 r. oraz w piśmie Vom Wesen des Bewußtseins (1921) będącym jednym z najlepszych wprowadzeń do jego świata myśli. Z powodu radykalnej krytyki cywilizacji i wiary w postęp, jak również występowaniu przeciw niszczeniu życia naturalnego uważany jest za jednego z ojców nowoczesnej ekologii. Przeciwstawił się wrogiemu metafizycznie logocentyrycznemu pozytywizmowi swoją biocentryczną filozofią życiową metafizyki duszy i życia. Koncepcję biocentryczną rozwinął w swoich pismach, jak również w trzech założonych przez siebie dyscyplinach psychologicznych: sposobie wyrażania się (niem. Ausdruckskunde, główne dzieło: Grundlegung der Wissenschaft vom Ausdruck, 1935), grafologii (niem. Graphologie, główne dzieło: Handschrift und Charakter, 1917) i charakterologii (niem. Charakterkunde, główne dzieło Die Grundlagen der Charakterkunde, 1926). W odróżnieniu od zwykłego przeciwstawienia umysłu i materii René Descartes'a (pol. Kartezjusza, 1596-1650) sięgnął po pochodzący z greckiej filozofii trójpodział umysł-dusza-ciało, ale nadał mu nowe znaczenia.

Dzieła (wybór)

  • Bemerkungen über Goethe, 1899.
  • Stefan George, 1902.
  • Prinzipien der Charakterologie, 1910.
  • Mensch und Erde, 1913.
  • Ausdrucksbewegung und Gestaltungskraft, 1913.
  • Handschrift und Charakter : gemeinverständlicher Abriß der graphologischen Technik, 1917.
  • Vom Kosmogonischen Eros, 1922.
  • Die psychologischen Errungenschaften Nietzsches, 1926.
  • Zur Ausdruckslehre und Charakterkunde. Gesammelte Abhandlungen, 1926.
  • Persönlichkeit : Einführung in die Charakterkunde, 1927.
  • Der Geist als Widersacher der Seele, 3 tomy, 1929–32.
  • Graphologie, 1932.
  • Vom Wesen des Rhythmus, 1934.
  • Die Sprache als Quell der Seelenkunde, 1948.

Literatura

  • Hans Kasdorf: Ludwig Klages. Werk und Wirkung. Einführung und kommentierte Bibliographie. Bouvier Bonn 1969.
  • Friedbert Holz: "Klages, Ludwig", w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 11, Duncker & Humblot, Berlin 1977, s. 700–702, online.
  • Katja Hürlimann: "Klages, Ludwig", w: Historisches Lexikon der Schweiz, online.

Linki