Leo Löwenthal

Leo Löwenthal (ur. 3 listopada 1900 we Frankfurcie nad Menem; zm. 21 stycznia 1993 w Berkeley, Kalifornia) – niemiecki socjolog literatury. (wyznanie mojżeszowe)

Leo Löwenthal (z prawej). Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys i działalność

Leo Löwenthal pochodził z średniozamożnej rodziny żydowskiej. Jego ojcem był lekarz Victor Löwenthal. Podczas okresu szkolnego poznał Theodora W. Adorno i Siegfrieda Kracauera. Po maturze w Goethe-Gymnasiumi i służbie wojskowej (od czerwca do września 1918 roku w Hanau) studiował na uniwersytetach w Gießen, Frankfurcie nad Menem i Heidelbergu. Jak sam napisał: „bez określonego celu studiował wszystko, oprócz medycyny”. Na uniwersytecie we Frankfurcie założył już w 1918 roku socjalistyczną grupę studencką. W tym czasie zaczął też współpracę z nowo powstałą szkołą żydowską Freies Jüdisches Lehrhaus, w której uczyli także Martin Buber, Benno Jacob, lekarz Richard Koch, chemik Eduard Strauß, feministka Bertha Pappenheim, Siegfried Kracauer, późniejszy noblista S.Y. Agnon, Gershom Scholem i Alfons Paquet. W 1923 roku Leo Löwenthal uzyskał na uniwersytecie we Frankfurcie stopień doktora dzięki dysertacji Die Sozialphilosophie Franz von Baders. Beispiel und Problem einer religiösen Philosophie (Filozofia społeczna Franza von Badera. Przykład i problem filozofii religii).

Od 1924 roku Leo Löwenthal był współpracownikiem frankfurckiej placówki Beratungsstelle für ostjüdische Flüchtlinge, pomagającej żydowskim uchodźcom ze Wschodu (tereny Polski i Rosji) w ich trudnej asymilacji z powodu tradycyjnego i religijnego sposobu życia. Nie powiodła się w 1926 roku próba habilitacji u frankfurckiego filozofa Hansa Corneliusa pismem Die Philosophie des Helvétius (Filozofia Helvétiusa). Po zdanym egzaminie państwowym pracował od 1927 do 1930 jako nauczyciel języka niemieckiego, historii i filozofii w Liebig-Oberrealschule w dzielnicy Frankfurt-Bockenheim. Od 1930 roku Leo Löwenthal współpracował z założonym w 1924 roku Instytutem Badań Społecznych (Institut für Sozialforschung), który stał się naukowym centrum teorii krytycznej („szkoły frankfurckiej”), a którym od 1931 kierował Max Horkheimer. Od 1932 był redaktorem wydawanego przez Maxa Horkheimera czasopisma Zeitschrift für Sozialforschung, które stało się rzecznikiem teorii krytycznej powstałej w Instytucie Badań Społecznych. Jako zdolnemu organizatorowi powierzono mu już w 1930 roku zadanie przygotowania emigracji Instytutu pod względem kadrowym i finansowym. W 1933 roku Leo Löwenthal pozostał we Frankfurcie jako ostatni pracownik Instytutu, aby przenieść go najpierw do Genewy, a potem do Stanów Zjednoczonych. W 1934 roku emigrował ostatecznie do USA. W przeciwieństwie do Theodora W. Adorno i Maxa Horkheimer nie wrócił po wojnie do Niemiec. Od 1955 roku był profesorem socjologii na uniwersytecie w Berkeley. Do Frankfurtu nad Menem Leo Löwenthal wrócił pierwszy raz w 1982 roku, kiedy miasto nadało mu nagrodę kulturalną Goetheplakette der Stadt Frankfurt am Main. Ostatni raz w rodzinnym mieście był 1 października 1989 roku, kiedy w kościele św. Pawła (Paulskirche) wręczono mu Nagrodę im. Theodora W. Adorno (Theodor-W.-Adorno-Preis).

Leo Löwenthal należał obok Theodora W. Adorno, Maxa Horkheimera i Herberta Marcuse do współtwórców teorii krytycznej, zwanej także „szkołą frankfurcką”. Jego najsłynniejsza i najbardziej wpływowa praca nie jest chyba powszechnie kojarzona z jego nazwiskiem. Adorno i Horkheimer wspominają we wstępie do Dialektyki oświecenia, że razem z Leo Löwenthalem napisali w niej trzy pierwsze tezy „Elementy antysemityzmu”. Badania Leo Löwenthala należały do pionierskich prac w dziedzinie socjologii literatury.

W 1977 roku Leo Löwenthal zawarł drugi związek małżeński z Susanne Hoppmann, która tłumaczyła od początku lat 80-tych XX wieku część nieopublikowanych jeszcze jego prac na język niemiecki.

Dzieła (wybór)

• Schriften in fünf Bänden. Suhrkamp, Frankfurt am Main 1980–1987 DNB 550655409:
  1. Literatur und Massenkultur (Literatura i kultura masowa). 1980 ISBN 978-3-518-28501-5
  2. Das bürgerliche Bewusstsein in der Literatur (Świadomość mieszczańska w literaturze), 1981 ISBN 3-518-06506-8
  3. Falsche Propheten. Studien zum Autoritarismus (Fałszywi prorocy. Studia dotyczące autorytaryzmu), 1982 ISBN 3-518-56507-9
  4. Judaica, Vorträge, Briefe (Judaika, wykłady, listy), 1984 ISBN 3-518-56508-7
  5. Philosophische Frühschriften (Wczesne pisma filozoficzne), 1987 ISBN 3-518-57848-0

W języku polskim ukazała się książka

• W kręgu socjologii literatury : antologia tekstów zagranicznych. T. 1, Stanowiska. T. 2, Zagadnienia; Interpretacje, (wybór) Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.

Literatura

• Frithjof Hager (wyd.): Geschichte denken: ein Notizbuch für Leo Löwenthal. Reclams Universal-Bibliothek, 1426 Philosophie, Geschichte, Kulturgeschichte. Leipzig 1992 ISBN 3-379-01426-5
• Gregor-Sönke Schneider: Keine Kritische Theorie ohne Leo Löwenthal. Die "Zeitschrift für Sozialforschung" 1932–1941/1942. Vorwort Peter-Erwin Jansen. Philosophie in Geschichte und Gegenwart, 5. Dissertation. Peter Lang, Bern 2014 ISBN 978-3-631-64177-4

Linki

• Biografia w Universitätsbibliothek J.C. Senckenberg UB (dostęp 24.03.2020).

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.