Konrad Pelikan

Konrad Pelikan (znany także jako: Konrad Pellikan, Konrad Kürsner, Conrad Pellikan, Conrad Kürsner, Conrad Pellican, Konrad Pellican; ur. 8 stycznia 1478 r. w Rufach (fr. Rouffach), Alzacja; zm. 6 kwietnia 1556 r. w Zurychu) - teolog ewangelicko-reformowany, reformator religijny i hebraista.

Konrad Pelikan
Konrad Pelikan.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Konrad Pelikan urodził się w biednej rodzinie. Dzięki pomocy wujka Jodocusa Gallusa (1459-1517) mieszkającego w Heidelbergu studiował tam w latach 1491-92. Po powołaniu wuja do Spiry (Speyer) wrócił do Rufach i wbrew woli rodziców wstąpił w 1493 r. do klasztoru franciszkanów. W 1495 r. uzyskał niższe święcenia w Bazylei i otrzymał pozwolenie od prowincjała na dalszą naukę w klasztorze w Tybindze, gdzie uczył się filozofii, matematyki, astronomii i języka hebrajskiego u Paula Scriptorisa (1460-1505). W 1501 r. Pelikan napisał małą hebrajską gramatykę, pierwszy niemiecki podręcznik i słownik języka hebrajskiego. Podczas pobytu w Tybindze przebywał w towarzystwie Johannesa Reuchlina (1455-1522), dzięki któremu poznał uczonego żyda Matthaeusa Adrianusa (1475-1521). W trójkę pracowali nad słownikiem języka hebrajskiego Reuchlina.

Od 1502 r. był w klasztorze franciszkanów w Bazylei. Współpracował tam z humanistą i drukarzem Johannem Amerbachem (1443-1513). W 1508 r. przeniósł się do klasztoru w Rufach, gdzie jego uczniem został Sebastian Münster (1488-1552). W latach 1511-1514 był gwardianem w klasztorze w Pforzheim.

Jego działalność zwróciła uwagę przełożonych i od 1514 do 1517 był sekretarzem prowincjała, z którym wizytował prowincję zakonu i podróżował do Rouen i do Rzymu. Po powrocie z Rzymu został gwardianem w Rufach, a w 1519 r. w Bazylei. W Bazylei współpracował z wydawcą Johannem Frobenem (1460-1527). Tutaj spotkał się z pismami Marcina Lutra (1483-1546).

Już w 1512 r. w rozmowie z Wolfgangiem Capito (1478-1541) krytycznie wyrażał się o nauce Kościoła i jego praktykom. Ostro występował przeciw wydanemu zakazowi czytania pism Lutra, ale dopiero rozgoryczenie machinacjami księży sprawiło, że około Wielkanocy 1523 r. przyłączył się do Reformacji. Ówcześni profesorowie teologii w Bazylei, którzy przeciwko niemu knuli zostali zwolnieni i zajął ich miejsce razem Janem Oekolampadem (1482-1531). W tym czasie Konrad Pelikan koncentrował się na swoich wykładach i tylko raz wziął udział w dyskusji publicznej, a mianowicie w lutym 1524 r. dyskutował z Stephanem Störsem o małżeństwach księży. Stwierdził wówczas, że konieczne jest ponowne wprowadzenie małżeństw księży, aby wyjść z panujących złych stosunków kościelnych.

Na przełomie 1525/26 został powołany przez Ulricha Zwingli (1484-1531) do Zurychu jako profesor języka greckiego i hebrajskiego oraz Starego Testamentu. Po przybyciu do Zurychu, wiosną 1526 r. wystąpił z zakonu i wkrótce po tym ożenił się. Swój pierwszy wykład w Zurychu rozpoczął słowami: " dziękuję mojemu Panu, że uwolnił mnie z Egiptu, z egipskiej i papieskiej niewoli i pozwolił przekroczyć szczęśliwie Morze Czerwone" (niem. "ich danke meinem Herren, daß er mich aus Aegypten, aus der ägyptischen und päpstlichen Gefangenschaft befreit und das Rothe Meer glücklich hat durchschreiten lassen"). Współpracował tu z Ulrichem Zwingli, później Leo Judem (1482-1542), Heinrichem Bullingerem (1504-1575) i Theodorem Biblianderem (1509-1564). Zajmował się tutaj tłumaczeniem Biblii i jej objaśnianiem. Jego »Commentaria bibliorum« jest jedynym kompletnym dziełem biblijnym okresu Reformacji.

Konrad Pelikan miał istotny udział w 1536 r. w sformułowaniu ewangelicko-reformowanego wyznania wiary tzw. wyznania helweckiego. Razem z Ulrichem Zwingli występował przeciw nauce Lutra o Wieczerzy Pańskiej. Sprzeciwiał się dążeniom unijnym Marcina Bucera (1491-1551). Utrzymywał liczne kontakty z przedstawicielami wyznania ewangelicko-reformowanego z różnych krajów, których często gościł w swoim domu.

Dzieła (wybór)

  • Sefer tehillim. 1523.
  • Paraphrasis in Psalterium. 1527.
  • Psalterium Davidis. 1527.
  • Explicatio brevis ... libelli Ruth. 1531.
  • Commentaria Bibliorum ... Pellicani. 1533.
  • In sacrosancta quattuor evangelia et apostolorum acta ... commentarii. 1537.
  • In Omnes Apostolicas Epistolas, Pauli, Petri, Jacobi, Joannis et Judae D. Chuonradi Pellicani Tigurinae ecclesiae ministri Commentarii. 1539.

Literatura

  • Bernhard Riggenbach: Pellican, Konrad. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 25, Duncker & Humblot, Leipzig 1887, s. 334-338.
  • Erich Wenneker: Pellikan, Konrad. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 7, Bautz, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-048-4, s. 180-183.

Linki

Autor: Roman Penkała