Karl von Hase

Karl August Hase (od 1883 von Hase, pseudonim Karl von Steinbach; ur. 25 sierpnia 1800 w Niedersteinbach (obecnie część miasta Penig); zm. 3 stycznia 1890 w Jenie) – teolog ewangelicki, historyk Kościoła i profesor teologii na uniwersytecie w Jenie.

 Karl von Hase
Karl von Hase (ok. 1830–35).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Karl (1751–1803), pastor w Niedersteinbach, syn pastora Gottloba Friedricha;
  • Matka: Wilhelmine (1770–1837), córka pastora Johanna Georga Dominikusa w Windischleuba;
  • Rodzeństwo: siostry Karoline (ur. 1790), Julie (ur. 1791), Emilie Christiane (1793–1794), Emilie (ur. 1795) i Ernestine (1797–1857) oraz brat Franz Gustav (1802–1885);
  • Żona: od 1831 Pauline (1809–85), córka lipskiego wydawcy Gottfrieda Härtela (zm. 1827) i Amalie Klötzer;
  • Dzieci: 3 synów i 2 córki, m.in. Karl (1842–1914), honorowy profesor teologii we Wrocławiu, Oskar (1846–1921), księgarz-nakładca (Breitkopf u. Härtel);
  • Wnuk: Paul (ur. 1885, stracony 8 sierpnia 1944), generał-lejtnant, komendant miasta Berlin od 20 lipca 1944, członek niemieckiego ruchu oporu.

Życiorys

Karl von Hase spędził dzieciństwo w niedostatku. Po śmierci ojca matka wraz z małoletnimi dziećmi musiała opuścić dom parafialny i zamieszkała w Penig. Dzięki wsparciu i pomocy krewnych uczył się od Wielkanocy 1813 r. w gimnazjum w Altenburgu, a następnie od 1818 r. zaczął studiować prawoznawstwo na uniwersytecie w Lipsku. Jednak postanowił podążyć drogą przodków i chciał zostać pastorem. Zaczął zajmować się filozofią i teologią. Zafascynowany zakazaną już korporacją studencką (niem. Burschenschaft) wszedł w 1820 r. do jej zarządu. W celu przygotowania powszechnego spotkania członków wszystkich bractw studenckich wędrował do Erlangen, Tybingii, Heidelbergu, Bonn, Würzburga i Jeny. W 1821 r. aresztowano go w Lipsku i wydalono z tamtejszego uniwersytetu. Od kwietnia 1821 r. przez kolejne trzy semestry studiował teologię w Erlangen, gdzie był uczniem Friedricha Wilhelma Josepha Schellinga i Gotthilfa Heinricha von Schuberta. Jednak i tutaj nadal angażował się w korporacji studenckiej. Za udział w drezdeńskim zjeździe bractwa wydalono go 21 sierpnia 1822 r. z uniwersytetu. 9 października 1822 r. zdał w Dreźnie egzamin teologiczny. 4 lipca 1823 r. uzyskał tytuł magistra filozofii (dr filozofii) na uniwersytecie w Tybindze, wkrótce się tam habilitował i zaczął prowadzić wykłady jako Privatdozent. Jednak z powodu przynależności do korporacji studenckiej w Erlangen aresztowano go 29 września 1824 r. i musiał spędzić 10 miesięcy w więzieniu w twierdzy Hohenasperg. Po zwolnieniu z więzienia w 1825 r. pracował jako wolny pisarz początkowo w Dreźnie, a potem w Lipsku. W Dreźnie obracał się w kręgu romantyków. W 1828 r. habilitował się w Lipsku i prowadził wykłady z zakresu filozofii chrześcijańskiej na tamtejszym uniwersytecie.

W 1829 r. Karl von Hase został profesorem nadzwyczajnym filozofii w Lipsku. W tym samym roku Johann Wolfgang von Goethe zaproponował mu stanowisko profesora teologii w Jenie, gdzie nieprzerwanie pracował od 1830 do 1883 roku, od 1833 r. jako profesor zwyczajny. Przed objęciem tej posady podróżował do Włoch, gdzie odwiedził Wenecję, Bolonię, Parmę, Rzym i Palermo. W Jenie stał się wkrótce jednym z najbardziej wpływowych nauczycieli uniwersyteckich. Wykładał dogmatykę, prawo kościelne, a później także historię Kościoła. Nie wdawał się w kościelno-polityczne walki partyjne. W 1837 r. mianowano go radcą kościelnym, w 1845 został Rycerzem Orderu Sokoła Białego i tajnym radcą kościelnym. Podczas swojej profesury napisał wiele pism teologicznych z zakresu dogmatyki i historii Kościoła. Stał się jednym z najbardziej uznanych dziewiętnastowiecznych historyków Kościoła. Pisma dotyczące tematów politycznych publikował pod pseudonimem Karl von Steinbach. Był członkiem Frankfurckiego Zgromadzenia Narodowego (niem. Frankfurter Parlament) i wielokrotnie zabierał głos przeciwko wzmacniającemu się katolicyzmowi.

Chociaż nie zalicza się go do tak wielkich teologów jak Baur czy Schleiermacher, to jego system teologiczny dążył do pogodzenia kościelnego chrześcijaństwa z nowoczesnym wychowaniem, kładąc nacisk na religijną świadomość podmiotu, w przeciwieństwie do ortodoksji, oraz na historyczne znaczenie Kościoła chrześcijańskiego, w przeciwieństwie do racjonalizmu. W 1826 r. wydał książkę Lehrbuch der evangelischen Dogmatik (Podręcznik dogmatyki ewangelickiej), a w 1829 Leben Jesu (Życie Jezusa). W piśmie Hutterus Redivivus oder Dogmatik der evangelisch-lutherischen Kirche. Ein dogmatisches Repertorium für Studierende (Hutter odrodzony albo dogmatyka ewangelickiego Kościoła luterańskiego. Repetytorium dogmatyczne dla studentów) chciał nie tylko na nowo ukazać starą protestancką doktrynę wiary, lecz także pokazać wyznaniowemu supranaturalizmowi dystans do starej ortodoksji. Był liberalnym i tolerancyjnym naukowcem. W Kirchengeschichte (Historia Kościoła, 1834) wykazał wielką empatię wobec wszystkich zjawisk kościelnych i intelektualnych. Przekonany był, że wiara zawsze może dojść z nauką do porozumienia w sprawie jej dogmatów, ponieważ nie ma tu trwałego konfliktu. Formy wiary uważał za uwarunkowane historycznie i zmienne. Każda forma wiary ma pełne prawa w swojej epoce: „Gwarantami prawdy religii są osoby nią przesiąknięte, przede wszystkim Jezus Chrystus”.

Za działalność pedagogiczną i pisarką Karl von Hase został uhonorowany licznymi odznaczeniami, a po przejściu w stan spoczynku w 1883 r. otrzymał tytuł szlachecki.

Wśród jego studentów znalazł się znany historyk Kościoła i teolog Franz Overbeck, przyjaciel Fryderyka Nietzschego.

Pisma

  • Des alten Pfarrers Testament, 1824.
  • Evangelisch-protestantische Dogmatik, 1826.
  • Die Leipziger Disputation. Eine theologische Denkschrift, 1827.
  • Hutterus Redivivus oder Dogmatik der evangelisch-lutherischen Kirche. Ein dogmatisches Repertorium für Studierende, 1827.
  • Libri symbolici ecclesiae evangelicae sive concordia, 1827.
  • Über die Einheit der evangelischen Kirche. Ein offenes Sendschreiben an Herrn D. Chr. Fr. v. Ammon. Breslau 1827.
  • Vorlesungen über die Christliche Glaubenslehre nach dem Lehrbegriffe der evangelisch-protestantischen Kirche, 1829.
  • Das Leben Jesu. Lehrbuch zunächst für akademische Vorlesungen, 1829.
  • Gnosis oder protestantisch-evangelische Glaubenslehre für die Gebildeten in der Gemeinde, 3 tomy, 1827–1829.
  • Kirchengeschichte, 1834.
  • Lehrbuch der evangelischen Dogmatik, 1838.
  • Die beiden Erzbischöfe. Ein Fragment aus der neuesten Kirchengeschichte, 1839.
  • Das gute alte Recht der Kirche, 1847.
  • Die Republik des deutschen Volkes, 1848.
  • Die evangelisch-protestantische Kirche des deutschen Reichs, 1849.
  • Neue Propheten, 3 tomy, 1851–61.
  • Die Tübinger Schule. Ein Sendschreiben an Ferdinand Christian von Baur, 1855.
  • Franz von Assisi. Ein Heiligenbild, 1856.
  • Das geistliche Schauspiel. Geschichtliche Uebersicht, 1858.
  • Der Papst und Italien. Eine Neujahrsbetrachtung, 1861.
  • Handbuch der Protestantischen Polemik gegen die Römisch-Katholische Kirche, 1862.
  • Caterina von Siena. Ein Heiligenbild, 1864.
  • Geschichte Jesu, 1875.
  • Des Kulturkampfs Ende, 1879.
  • Ideale und Irrtümer, 1872.

Literatura

Linki

  • Pisma Karla von Hase w: Internet Archive, online.
Autor: Roman Penkała