Karl Hofer

Karl Christian Ludwig Hofer także Carl Hofer (ur. 11 października 1878 w Karlsruhe, zm. 3 kwietnia 1955 w Berlinie) – niemiecki malarz ekspresjinista. Jego prace zostały zaliczone przez nazistów do „sztuki zdegenerowanej”. (wyznanie ewangelickie, od 1923 bezwyznaniowy)

Karl-hofer-in-menschen-der-zeit-s099
Karl Hofer.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Karl (zm. w 1878), muzyk wojskowy, oboista;
  • Matka: brak danych;
  • Ożenił się: 1) w 1903 z Mathilde Scheinberger, 2) w listopadzie 1938 z Elisabeth Schmidt; miał 2 dzieci z pierwszego małżeństwa.

Życiorys i twórczość

Ponieważ po śmierci ojca matka nie była zdolna wychowywać sama syna więc Karl Hofer trafił początkowo pod opiekę ciotki, a potem do sierocińca. Po czteroletnim okresie nauki księgowości wstąpił w 1896 r. do Akademii Sztuk Pięknych w Karlsruhe, gdzie został uczniem Roberta Pötzelbergera (1856–1930). Wkrótce jego nauczycielami zastali też Hans Thoma (1839–1924) i Leopold von Kalckreuth (1855–1928). W 1902 r. przeniósł się do Akademii Sztuk Pięknych w Stuttgarcie. Oprócz Hansa Thomy duży wpływ wywarła na niego także twórczość Arnolda Böcklina (1827–1901) i Hansa von Maréesa (1837–1887). Podczas pobytu w Paryżu w latach 1899–1901 studiował prace Paula Cézanne'a (1839–1906), na którym później się wzorował. Od 1903 do 1908 r. przebywał w Rzymie i od 1908 do 1913 ponownie w Paryżu. Podczas pobytu w Paryżu odbył dwie podróże do Indii (1909 i 1911). W Paryżu w 1909 r. poznał Augusta Macke (1887–1914). Od 1905 r. Karl Hofer regularnie pokazywał swoje obrazy na wystawach. W 1908 r. jego prace zaprezentowano podczas wystawy „Berlińskiej Secesji.”

Od 1913 r. mieszkał w Berlinie i w tym samym roku został członkiem ugrupowania artystycznego „Wolna Secesja”. W następnym roku jego obrazy razem z pracami Maxa Liebermanna (1847–1935) , Ericha Heckela (1883–1970), Ernsta Ludwiga Kirchnera (1880–1938), Maxa Pechsteina (1881–1955) i Karla Schmidt-Rottluffa (1884–1976) pokazano na pierwszej wystawie „Wolnej Secesji”. W sierpniu 1914 r. spędzał wakacje we Francji, w Ambleteuse, gdzie został internowany. Jego żona Mathilde i synowie wrócili już w tym samym roku do Niemiec, a on dzięki staraniom jego szwajcarskiego mecenasa Theodora Reinharta (1849–1919) mógł opuścić Francję dopiero w 1917 r. i musiał zamieszkać w Szwajcarii, najpierw w Churwalden, potem w Zurychu. Po wojnie wrócił w 1919 r. do Berlina, gdzie w 1920 r. został profesorem w tamtejszej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych i od 1923 do 1938 r. był członkiem Pruskiej Akademii Sztuki. Między 1923 a 1946 r. często przebywał w szwajcarskiej miejscowości Tessin, gdzie namalował ok. 200 pejzaży.

Istotnym elementem twórczości Karla Hofera jest przede wszystkim kobiecy półakt. Oprócz odmian kompozycji Cézanne'a (Towarzystwo przy stole, 1924) i pejzaży pojawiają się symboliczne obraz (Arlekin, Model i szkielet, 1928) jako dokument krytycznego dystansu do współczesnych mu czasów. Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 r. został zwolniony z uczelni i zaczął serię obrazów ukazujących panujący ucisk, który go otaczał (Więźniowie, 1933; Wołający, 1937; Czarny pokój, 1942).  W lecie 1933 r. opublikował na łamach czasopisma „Deutsche Allgemeine Zeitung” artykuł pt. Der Kampf um die Kunst (Walka o sztukę). Tam argumentował, że poza wojskiem żaden obszar społeczeństwa nie jest tak „wolny od Żydów” jak sztuka. Jego obrazy naziści zaliczyli do „sztuki zdegenerowanej” i 8 z nich wystawili w 1937 r. na wystawie „sztuki wynaturzonej” w Monachium. Obrazy zniszczone przez nazistów malował ponownie. W 1938 r. wykluczono go z Pruskiej Akademii Sztuki.

Z powodu małżeństwa z Mathilde Scheinberger, którą według nazistowskiego prawa uznano za Żydówkę, chociaż była wyznania ewangelickiego, groziło mu wykluczenie z Izby Sztuk Pięknych Rzeszy (Reichskammer der bildenden Künste). W lipcu 1938 r. małżonkowie rozwiedli się. Jednak i tak w październiku 1938 r. został wykluczony z Izby Sztuk Pięknych Rzeszy i nie mógł swoich prac publicznie wystawiać, ani sprzedawać i otrzymał zakaz dalszego wykonywania zawodu. W listopadzie 1938 r. ożenił się z Elisabeth Schmidt i w lutym 1939 r. przyjęto go ponownie do Izby Sztuk Pięknych Rzeszy oraz cofnięto zakaz wykonywania zawodu. Mathilde została deportowana do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu i tam 21 listopada 1942 r. zamordowana. W czasie nalotu bombowego na Berlin w 1943 r. zniszczone zostało jego atelier, a wraz z nim ok. 150 obrazów i ponad 5 szkicowników. Odtwarzane z pamięci sceny znalazły wyraz w obrazie Alarm (1945), gdzie pokazał strach ludzi przed bombardowaniami.

Po zakończeniu II wojny światowej Karl Hofer uczestniczył w tworzeniu Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Berlinie, a w 1947 r. wybrano go na prezydenta Akademii Sztuki. W obrazach powojennych ukazywał bezwzględność i brutalność ludzi. Klasyczny temat bratobójstwa, który cechował 1946 rok pojawił się w obrazach Noc ruin (1947) i Zstąpienie do piekła (1947). W 1947 r. zginął z rąk rabusiów jego syn Carlino. Kulturowy pesymizm, któremu uległ, a który był objawem jego pokolenia, zmusił go do nadziei, że dla przyszłości sztuki „może istnieć tylko nowy światopogląd, czyli człowieczeństwo”.

Obrazy (wybór)

  • Modlące się dzieci, 1901, własność prywatna Karlsruhe.
  • Karl i Thilde Hofer, 1903, Berlinische Galerie, Berlin.
  • Dwie kobiety nad morzem, 1906, własność Oskar Reinhart, Winterthur.
  • Scena nocna w lesie, 1910, Kunst Museum, Winterthur.
  • Portret Theodora Reinharta, 1918, Volkhart Brothers, Winterthur.
  • Maskarada lub Trzy maski, 1922, Wallraf-Richartz Museum, Kolonia.
  • Przyjaciółki, 1922/23, Kunsthalle Hamburg, Hamburg.
  • Dwaj przyjaciele, 1926, Städel, Frankfurt nad Menem.
  • Wielki karnawał, 1928, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Monachium.
  • Kobieta w oknie, 1930, Kunst Museum, Winterthur.
  • Autoportret z demonem, 1930, Muzeum Hofera, Berlin.
  • Więźniowie, 1933, Berlinische Galerie, Berlin.
  • Czarny pokój, 1943 (druga wersja), Neue Nationalgalerie, Berlin.
  • Czarna księżycowa noc, 1944, Berlinische Galerie, Berlin.
  • Maska gazowa, 1944, Baukunst Galerie, Kolonia.
  • Taniec śmierci, 1946, Baukunst Galerie, Kolonia.
  • Zstąpienie do piekła, 1947, Berlinische Galerie, Berlin.
  • Noc ruin, 1947, Berlinische Galerie, Berlin.
  • Ojciec i córka, 1954, własność prywatna , Kolonia.

Literatura

  • Karl Hofer: Erinnerungen eines Malers. München 1963 (autobiografia).
  • Ernst Rathenau: Karl Hofer – Das graphische Werk. Berlin 1969.
  • Löhneysen, Wolfgang Freiherr von: „Hofer, Carl” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 9 (1972), s. 381.
  • Renate Hartleb: Karl Hofer. Leipzig 1987.

Linki