Justus Jonas

Justus Jonas (właściwie Jobst Koch; ur. 5 czerwca 1493 w Nordhausen; zm. 9 października 1555 w Eisfeld) - niemiecki teolog, humanista, działacz Reformacji, współpracownik Marcina Lutra. W ramach wittenberskiej Reformacji był zwolennikiem zniesienia celibatu oraz występował jako obrońca reformatorów podczas postępowań prawnych. Udzielał się szczególnie w kościelno-politycznym reformowaniu Lipska, Halle (Saale), Naumburga (Saale) i Zerbst.

Justus Jonas. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Jonas Koch (zm. ok. 1503), rajca i burmistrz w Nordhausen; matka (imię ?) Wenden z Nordhausen; - ożenił się 1) w 1522 r. z Kathariną Falk (zm. 1542), 2) w 1543 r. Magdaleną N. N. (zm. 1549) z Halle, 3) w 1550 r. z Margarete Farnroeder (zm. 1555); dzieci miał 13 dzieci.

Życiorys

Justus Jonas studiował prawo kanoniczne w Erfurcie i Wittenberdze. W Erfurcie należał do kręgu humanistów skupionego wokół Konrada Mutiana. Na polecenie elektora Fryderyka Mądrego (1463-1525) podróżował w 1519 r. w spawach Lutra do Erazma z Rotterdamu (1466-1536). W 1521 r. towarzyszył Lutrowi na sejmie Rzeszy w Wormacji. W 1521 r., jako prepozyt kościoła Wszystkich Świętych w Wittenberdze (kościół Zamkowy) zabiegał razem z Lutrem o jego reformę.

Dzięki inspiracji Erazma z Rotterdamu poświęcił się teologii i od 1522 r. był profesorem teologii na uniwersytecie w Wittenberdze.

Justus Jonas reprezentował sprawy Reformacji na licznych sejmach Rzeszy, brał udział w wizytacjach kościelnych i napisał porządek kościelny. Przetłumaczył łacińskie pisma Lutra i Melanchtona (1487-1560) na język niemiecki. Brał udział w tłumaczeniu Starego Testamentu. Przeprowadził w 1541 r. Reformację w Halle i był tam superintendentem. Przebywał przy łożu śmierci Marcina Lutra w Eisleben, a po jego śmierci wygłosił kazanie żałobne. Podczas wojny szmalkaldzkiej został wypędzony z Halle i prowadził niespokojne życie. Uciekł do Hildesheim i po 2 latach wrócił do Halle. Nie mógł tam jednak sprawować poprzedniej funkcji. W kolejnych latach przebywał w Coburgu (1550), Ratyzbonie (1552) i Eisfeld (1553-55).

Justus Jonas był autorem licznych pism i kilku pieśni kościelnych.

Dzieła (wybór)

• Praefatio in Epistolas divi Pauli Apostoli ad Corynthios. 1520.
• Annotationes […] in Acta Apostolorum. 1524.
• Vom alten und newen Gott, glawben und lere. 1526.
• Ludus Sylvani Hessi in defectionem Georgii Vuicelii ad Papistas. 1534.
• Kirchenordnung zum anfang für die Pfarher in Hertzog Heinrichs zu Sachsen […] Fürstenthumb. 1539.
• Doctor Martin Luthers Christlicher abschid vnd sterben. 1546.
• Eyn fast tröstliche Predigt, und auslegung der Historien, von den wunderbaren XL. tagen. 1555.

Literatura

• Walter Delius: „Jonas, Justus” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 10, Duncker & Humblot, Berlin 1974, ISBN 3-428-00191-5, s. 593 (online)
• Gustav Frank: „Jonas, Justus” Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 14, Duncker & Humblot, Leipzig 1881, s. 492-494 (online).
• Karin Grol: Jonas, Justus. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 3, Bautz, Herzberg 1992, ISBN 3-88309-035-2, s. 636-637.