Josephine Lang
Josephine (Josefine) Caroline Lang, od 1842 żona Christiana Reinholda Köstlina (ur. 14 marca 1815 w Monachium; zm. 2 grudnia 1880 w Tybindze) – niemiecka kompozytorka pieśni, pianistka i śpiewaczka w dobie romantyzmu. Za życia opublikowała 148 pieśni i kilka kompozycji fortepianowych. Po jej śmierci syn Heinrich Adolf Köstlin i córki wraz z firmą Breitkopf & Härtet w Lipsku wydali śpiewnik w dwóch zeszytach, z których każdy zawierał 25 pieśni. W jej pieśniach i kompozycjach odnaleźć można wpływ Feliksa Mendelssohna Bartholdy'ego i Franciszka Schuberta. Sięgała po teksty Johanna Wolfganga von Goethego, Heinricha Heine, Friedricha Rückerta, Justinusa Kernera, Nikolausa Lenaua, Augusta von Platen-Hallermünde, Wilhelma von Marsano, Christopha Augusta Tiedge, Alberta Zellera, Luise Brachmann, Helminy von Chézy, a po ślubie także interpretowała poezje męża Christiana Reinholda Köstlina (1813–1856). Zarówno Mendelssohn, jak również Friedrich Silcher przerobili wiele jej kompozycji na wersje dla chóru męskiego m.in. dla chóru akademickiego „Tübinger Liedertafel”.
 |
| Josephine Lang. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
- Ojciec: Theobald Lang (1783–1839), skrzypek;
- Matka: Regina Hitzelberger (1788–1827), śpiewaczka;
- Przybrana matka: Therese, wdowa Seligmann;
- Brat: Ferdinand Lang (1810–1882), aktor, reżyser;
- Przyrodnie rodzeństwo: Karl Seligmann i siostra Margaretha Lang;
- Mąż: od 29 marca 1842 Christian Reinhold Köstlin (1813–1856), prawnik i poeta;
- Dzieci: 4 synów, m.in. Heinrich Adolf Köstlin (1846–1907), teolog ewangelicki i muzyk kościelny i 2 córki.
Życiorys
Josephine Caroline Lang pochodziła z szanowanej rodziny artystów. Jej ojciec Theobald Lang był skrzypkiem w orkiestrze dworskiej w Monachium w latach 1798–1802 i 1804–1839, a od 1802 do 1804 w Stuttgarcie. Matka Regina Hitzelberger była utalentowaną śpiewaczką, ale po ślubie z Theobaldem w 1808 roku zrezygnowała z dalszej kariery scenicznej.
Z powodu wątłego zdrowia Josephine nie mogła uczyć się w szkole publicznej. Początkowo otrzymywała prywatne lekcje, a później uczęszczała do instytutu dla dziewcząt, w którym wykazywała zainteresowanie językami nowożytnymi i literaturą. Duże znaczenie dla jej rozwoju miały pobyty w domu ojca chrzestnego, królewskiego malarza Josepha Stielera (1781–1858), który po śmierci matki stał się jej drugim domem rodzinnym. Pierwsze lekcje muzyki otrzymała od rodziców, zwłaszcza od matki. Opowiadała później: „Wielką radość mi sprawiało, gdy matka brała mnie na kolana i pośród tysiąca całusów pozwoliła moim palcom spacerować po fortepianie, śpiewała mi melodie dla dzieci, czy uczyła grać małe utwory”. Od piątego roku życia Josephine brała lekcje gry na fortepianie. Mając jedenaście lat wystąpiła po raz pierwszy publicznie jako pianistka. Jednak nie była do tego stworzona. Jej darem było komponowanie. Stworzyła liczne pieśni, zanim poznała teorię kompozycji.
W 1830 roku spotkał ją w domu Stielera w Monachium Felix Mendelssohn-Bartholdy, którego oczarował jej śpiew. Jej talent i oryginalna osobowość wzbudziły zainteresowanie kompozytora. Mendelssohn napisał do siostry: „Ma dar komponowania pieśni i śpiewania ich w sposób jakiego jeszcze nigdy nie słyszałem, to najdoskonalsza muzyczna radość, jakiej kiedykolwiek doświadczyłem”. Na pożegnanie dał jej wiersze Goethego z własnoręcznie napisaną przestrogą: „Tylko nie czytaj, zawsze śpiewaj,...”. Rok później Mendelssohn w czasie pobytu w Monachium uczył ją codziennie kontrapunktu i basu generalnego. Zaproponował również rodzicom, aby wysłali ją do Berlina, gdzie pod opieką jego rodziny uczyłaby się u kompozytora Bernharda Marxa. Propozycję tę jednak rodzice odrzucili i Josephine Lang pozostała w Monachium. W 1838 roku przebywała w Salzburgu, gdzie przyjęła ją wdowa po Amadeuszu Mozarcie. Gdy uwagę na jej talent zwrócili Mendelddohn i Marx, stała się znaną postacią w kręgach muzycznych Monachium. Poznała wszystkich muzyków, którzy żyli lub czasowo przebywali w mieście, m.in. Franza Lachnera, Ferdinanda Hillera, Wilhelma Tauberta, J. B. Cramera, Adolfa Henselta, Chopina i Antona Rubinsteina. W Augsburgu, gdzie przebywała u zaprzyjaźnionej rodziny spotkała Stephena Hellera (1815–1888), z którym podziwiała pierwsze dzieła Roberta Schumanna. W domu Stielera spotykała wszystkie znany postacie życia kulturalnego stolicy Bawarii, a więc malarzy Wilhelma Kaulbacha, Petera Corneliusa, rzeźbiarzy Raucha i Thorwaldsena, duńskiego poetę Andersena. Szczególne znaczenie dla młodej kompozytorki pieśni miały spotkania z poetami Friedrichem Rückertem, Justinusem Kernerem, a przede wszystkim z Lenauem.
W 1835 roku otrzymała pozwolenie na naukę śpiewu w królewskiej kapeli dworskiej, w 1840 otrzymała nominację na śpiewaczkę kapeli królewskiej z pensją roczną 100 florenów. W służbie królewskiej poznała dzieła katolickiej muzyki kościelnej. Po śmierci ojca w 1839 roku ciężko zachorowała. Przychylna jej królowa Karolina posłała ją na leczenie do kurortu Bad Kreuth. Tam poznała, przebywającego także na leczeniu, młodego prawnika i poetę Reinholda Köstlina. On pisał wiersz za wierszem, ona komponowała do nich muzykę i je śpiewała. 29 marca 1842 roku pobrali się w Stuttgarcie. Ojcem chrzestnym ich pierwszego syna Felixa Reinholda Köstlina (1842–1867) został Mendelssohn. Później urodziła jeszcze trzech synów, wśród nich Heinricha Adolfa Köstlina i dwie córki. Stopniowo rola artystki ustępowała miejsca roli żony i matki, a sztuka codziennemu życiu. W ich domu gościli między innymi poeci Emanuel Geibel, Eduard Mörike, Ludwig Uhland, Friedrich Vischer, Friedrich Silcher, Ottilie Wildermuth.
Śmierć męża w 1856 roku i potrzeba utrzymania sześciorga dzieci zmusiły młodą wdowę do powrotu do sztuki. Wkrótce została w Tybindze poszukiwaną nauczycielką gry na fortepianie i śpiewu. Jej uczniami byli w latach 1865–66 ówczesny książę Wilhelm Wirtemberski (1848–1921) i jego kuzyn książę Wilhelm Eugeniusz Wirtemberski (1846–1877). Wróciła także do komponowania. W twórczości muzycznej znalazła pociechę i ucieczkę od trosk, których dostarczało jej życie. W 1867 roku musiała przeżyć śmierć pierworodnego syna przebywającego od 1862 roku w domu dla obłąkanych w Winnenthal. Jej drugi niedołężny syn zmarł w 1873 roku, a trzeci który w 1864 zaraził się w Monachium tyfusem, nigdy nie wyleczył się z jego następstw i zmarł w 1880 roku. W pieśniach, które tworzyła, do głosu doszła jej cicha wiara, z którą znosiła te ciosy losu.
Do ostatnich dni pozostała wierna muzyce. Josephine Caroline Lang zmarła 2 grudnia 1880 roku w Tybindze w wyniku zawału serca. Pochowana została 4 grudnia obok męża.
Dzieła (wybór)
- Acht deutsche Lieder (Osiem pieśni niemieckich), [op. 1]. München: Falter und Sohn, 1831;
- Sechs teutsche Lieder (Sześć pieśni niemieckich), [op. 2]. München: Falter und Sohn, 1834;
- Vier deutsche Lieder (Cztery pieśni niemieckie), [op. 3]. München: Falter und Sohn, 1834;
- Vier deutsche Lieder (Cztery pieśni niemieckie, [op. 4]. München und Bern przed 1838;
- Sechs Gesänge (Sześć pieśni), [op. 7]. München: Joseph Aibl, 1838;
- Sechs Lieder (Sześć pieśni), [op. 12]. Leipzig: Friedrich Kistner, 1845;
- Lieder des Leids (Pieśni smutku), [op. 29]. Bonn: N. Simrock, 1862;
- Disteln und Dornen (Osty i ciernie), [op. 33]. Hamburg: Verlag von G. W. Niemeyer, 1865;
Literatura
- Heinrich Adolf Köstlin: "Köstlin, Josephine" w: Allgemeine Deutsche Biographie 51 (1906), s. 345-350, online
- Heinrich Adolf Köstlin: "Josefine Lang", Leipzig 1881.