Josef Hoffmann

Josef Franz Maria Hoffmann (ur. 15 grudnia 1870 r. w Pirnitz (Brtnice), Morawy, Austro-Węgry; zm. 7 maja 1956 r. w Wiedniu) - austriacki architekt i projektant sztuki użytkowej. Razem z Kolomanem Moserem i Carlem Mollem był współzałożycielem i jednym z głównych przedstawicieli Wiener Werkstätte (Warsztaty Wiedeńskie). (wyznania ewangelicko-augsburskiego)

Josef-Hoffmann
Josef Hoffmann, 1902.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Josef (1835-1903), współwłaściciel fabryki perkalu książąt Collalto, burmistrz w Pirnitz; matka Leopoldine Tuppy (1846-1906); - ożenił się 1) w 1903 r. z Anną Hladik|(zm. 1956, rozwiedli się w 1922 r.), 2) w Wiedniu w 1925 r. z Karlą Schmatz; z pierwszego małżeństwa miał syna Wolfganga (zm. 1969).

Życiorys

Josef Hoffmann uczęszczał do szkoły w Iglau (obecnie Jihlava) na Morawach i do Wyższej Szkoły Rzemiosła w Brnie, a po rocznej praktyce w wojskowym urzędzie budownictwa w Würzburgu rozpoczął w 1892 r. studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. u Carla von Hasenauera i Otto Wagnera, u którego w 1895 r. bronił pracę dyplomową.

Po ukończeniu studiów przebywał we Włoszech. Pobyt ten wywarł trwały wpływ na jego późniejszą twórczość. Gdy wrócił z Włoch wstąpił do atelier Otto Wagnera, gdzie wówczas także pracował Joseph Maria Olbrich. Obaj młodzi architekci grali wkrótce ważną rolę w założonej w 1897 r. Secesji Wiedeńskiej, a Hoffmann miał okazję pokazać swój talent, jako współpracownik czasopisma secesyjnego Ver Sacrum oraz jako projektant wystroju wnętrz i wystaw.

W 1899 r. został profesorem architektury w Wiedeńskiej Szkole Rzemiosła Artystycznego, gdzie uczył do 1937 roku. Razem z kolegą Kolomanem Moserem i przemysłowcem Fritzem Waerndorferem, jako mecenasem, założył w 1903 r. inspirowane silnym wzorcem angielskim Wiener Werkstätte (Warsztaty Wiedeńskie), których artystyczna rzemieślnicza produkcja znalazła rozgłos i naśladownictwo przez 3 dziesięciolecia.

Hoffmann był członkiem loży wolnomularskiej Die Treue.

W 1907 r. był współzałożycielem Deutscher Werkbund (pol. Niemiecki Związek Twórczy), a w 1912 r. Österreichischer Werkbund (pol. Austriacki Związek Twórczy).

W czasie drugiej wojny światowej traktowany był przez reżim faszystowski jako »zdegenerowany artysta« i nie angażował się w nurt oficjalnej estetyki nazistowskiej.

Po drugiej wojnie światowej przyjmował różne oficjalne funkcje i był np. austriackim generalnym komisarzem podczas biennale w Wenecji i członkiem Österreichischer Kunstsenat. W 1950 r. założył razem z Albertem Parisem Güterslohem Föderation moderner bildender Künstler Österreichs.

Znaczenie

Dzieła Hoffmanna pochodzące z początku XX wieku wykazują silną skłonność do geometrycznej prostoty i sześciennej formy. Wciąż pojawiały się kwadraty w jego projektach, które były rysowane przeważnie na papierze w kwadratowe linie. Przyniosło mu to przydomek »Quadratl-Hoffmann«.

Oprócz projektów dla wszystkich dziedzin sztuki rzemieślniczej i wyposażenia wnętrz stworzył wówczas rzeszę wybitnych budowli.

Szczytowymi jego dziełami są sanatorium Westend - Purkersdorf (1904) i pałac Stocleta - Bruksela (1905-1911). Pałac uosabia ze swoim bogatym wyposażeniem wnętrza i mozaikami Gustava Klimta styl życia pewnej epoki i pewnej klasy społecznej, której koniec nastąpił wraz z końcem pierwszej wojny światowej. W rozwoju osobistego stylu Hoffmanna pałac Stoclet jest ostatnią budowlą, w której równoważy progresywny zapał okresu młodzieńczego z tendencjami, które są charakterystyczne w następnym jego okresie twórczości, czyli klasycyzm i zabawne dekoracje. Pałac ten od 2009 r. znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Dopiero w późniejszych dziełach pojawiają się ponownie odwołania do awangardowej jasności wcześniejszych dzieł. Pod jego kierownictwem przypadł w połowie lat 20-tych okres świetności Warsztatów Wiedeńskich pomimo ciągłych problemów gospodarczych. Problemy gospodarcze kolejnych lat doprowadziły w 1932 r. do zakończenia ich działalności, a wiele projektów zostało tylko na papierze. Po wybuchu drugiej wojny światowej Josef Hoffmann nie wykonał już żadnych większych projektów budowlanych.

Haus Moser-Moll, Josef Hoffmann
Dom Mosera i Molla, 1900–1903.
Źródło: Wikimedia Commons

Le Corbusier rozpoznał jego talent już w 1908 r. i w 1950 r. słusznie napisał, że dzieło Hoffmanna »jest nieocenione pod względem artystycznym i etycznym«. Pod »względem artystycznym« robi wrażenie w dziele Hoffmanna wysoka jakość i prekursorstwo we wczesnych pracach, z których prowadzi jasna linia do nowoczesnego budownictwa, nurtu w niemieckiej architekturze Neues Bauen. Pod »względem etycznym« znajduje się bezkompromisowość jego artystycznego programu i stała gotowość pomagania młodszym, bez względu czy zajmują się architekturą czy malarstwem jak np. Oskar Kokoschka i Egon Schiele.

Dzieła (wybór)

  • 1900–1901: bliźniak dla Kolomana Mosera i Carla Molla w kolonii artystów na wzgórzu Hohen Warte, Wiedeń 19., Steinfeldgasse 6–8
  • 1904–1906: sanatorium "Westend" – Purkersdorf, Wiener Straße 74
  • 1905–1906: dom mieszkalny dla Alexandera Braunera na wzgórzu Hohen Warte, Wiedeń 19., Geweygasse 11
  • 1906: dom mieszkalny dla Carla Molla, wiedeń 19., Wollergasse 10
  • 1907: wystrój kabaretu Fledermaus, Wiedeń 1, Kärntner Straße 33
  • 1907: wystrój wnętrza domu rodzinnego, Brtnice koło Jihlavy
  • 1906–1911: Palais Stoclet in Brüssel, Avenue de Tervueren 281
  • 1914: dom Primavesich, Kouty nad Desnou
  • 1913–1915: Villa Skywa-Primavesi, Wiedeń 13., Gloriettegasse 18
  • 1916–1917: wystrój mieszkania Paula Wittgensteina, Wiedeń 8, Friedrich Schmidt-Platz 6
  • 1919-1920: dom Zygmunta Berla, Bruntal
  • 1920–1921: dom mieszkalny dla Fritza Grohmanna, Vrbno pod Pradědem
  • 1924: dom Soni Knipsovej, Wiedeń 19., Nusswaldgasse 22
  • 1929–1930: pomnik Otto Wagnera, Wiedeń 1., Makartgasse 2
  • 1934: Villa Sinaibergera (alias Sergera), Skoczów, ul. Katowicka 9 (częściowo zmieniony)

Literatura

  • Eduard F. Sekler: Hoffmann, Josef. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 9, Duncker & Humblot, Berlin 1972, ISBN 3-428-00190-7, s. 429-431.
  • Peter Noever, Oswald Oberhuber (Hrsg.): Josef Hoffmann. Ornament zwischen Hoffnung und Verbrechen. Österreichisches Museum für Angewandte Kunst/Hochschule für Angewandte Kunst (Ausstellungskatalog), Residenz, Salzburg/Wien 1987, ISBN 3-900688-01-X.

Linki

Autor: Roman Penkała