Johann Nepomuk Hummel

Johann Nepomuk Hummel (ur. 14 listopada 1778 w Bratysławie, zm. 17 października 1837 w Weimarze) – austriacki kompozytor i pianista. Wczesne dzieła Hummela wykazują wpływ jego nauczyciela Wolfganga Amadeusa Mozarta (1756–1791), w okresie późniejszym pojawiają się elementy wczesnego romantyzmu, a ostatnie kompozycje są już zupełnie romantyczne, z charakterem wirtuozowskim. (wyznanie katolickie)

Johann Nepomuk Hummel. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec: Johannes (1754–1828), skrzypek, dyrektor muzyczny w Schikanedersches Theater w Wiedniu;
• Matka: Margarete z domu Sommer;
• Ożenił się: w Wiedniu w 1815 r. ze śpiewaczką Marią Evą Röckl;
• Szwagier: Josef August Röckel (1783–1870), śpiewak operowy;
• Dzieci : synowie Eduard, kapelmistrz i Karl (1821–1906), malarz pejzażysta.

Życiorys

Johann Nepomuk Hummel uczył się od wczesnych lat muzyki u swojego ojca, który był skrzypkiem w orkiestrach w Wiedniu i Bratysławie, a później dyrektorem muzycznym w Schikanedersches Theater w Wiedniu. W 1786 r. został uczniem Wolfganga Amadeusa Mozarta (1756–1791) w Wiedniu, gdzie rozpoczął karierę pianistyczną jako cudowne dziecko. Mając 9 lat koncertował pierwszy raz pod kierownictwem Mozarta w 1787 r. w Dreźnie. Razem z ojcem udał się w latach 1788–93 w trasę koncertową, która prowadziła m.in. do Pragi, po Niemczech, Danii, Anglii i Holandii. Po powrocie do Wiednia kontynuował studia u Johanna Georga Albrechtsbergera (1736–1809), Antonio Salieriego (1750–1825) i Franza Josepha Haydna (1732–1809).

Dzięki protekcji Haydna został w 1804 r. koncertmistrzem u księcia Nikolausa II. Esterházy de Galantha (1765–1833) w Eisenstadt, gdzie wkrótce praktycznie działał jako następca Haydna, gdyż ten nie mógł już aktywnie wykonywać swoich obowiązków jako kapelmistrz. Pod kierownictwem Hummela kapela książęca przeżyła drugi błyskotliwy okres rozwoju, na który przypadła we wrześniu 1807 r. prapremiera Mszy C-dur Ludwiga van Beethovena (1770–1827) w kościele Bergkirche w Eisenstadt. Na dworze księcia Johann Nepomuk Hummel tworzył głównie muzykę kościelną, gdzie powstały cztery jego msze później opublikowane. Niezadowolony z warunków pracy Hummel zrezygnował w 1811 r. z dalszej działalności u księcia i udał się do Wiednia, gdzie żył z udzielanych lekcji muzyki i kontynuował karierę kompozytorską. W latach 1811–1815 wydał serię publikacji Répertoire de Musique (des Dames).

Po dwuletnim pobycie w latach 1816–18 w Stuttgarcie jako dworski kapelmistrz został w 1819 r. powołany na nadwornego kapelmistrza do Weimaru. W okresie weimarskim odbył liczne podróże koncertowe m.in. do Rosji (1822), Paryża (1825), Holandii (1826) i Polski (1828). W 1827 r. udał się razem ze swoim uczniem Ferdinandem von Hillerem (pol. Ferdynand Hiller; 1811–1885) do Wiednia, aby odwiedzić umierającego Beethovena i wziął udział w jego pogrzebie. W 1830 r. odwiedził ponownie Paryż i w 1833 r. Londyn, gdzie kierował wystawianiem oper niemieckich w King’s Theatre. Ostatnia podróż zaprowadziła go w 1834 r. do Wiednia.

Do grona jego uczniów należeli Ferdinand von Hiller (1811–1885), Julius Benedict (1804–1885), Sigismund Thalberg (1812–1871), Friedrich Silcher (1789–1860) i Adolf von Henselt (1814–1889).

Pomnik Johanna Nepomuka Hummela w Bratysławie. Autor: Viktor Tilgner, 1887. Źródło: Wikimedia Commons

Głównym obszarem twórczości Johanna Nepomuka Hummela była muzyka fortepianowa. Skomponował 6 koncertów na fortepian i orkiestrę, 8 sonat fortepianowych (w tym dwie na cztery ręce), liczne solowe kompozycje fortepianowe, muzykę kameralną (np. Septet d-moll na fortepian, flet, obój, róg, altówkę, wiolonczelę i kontrabas op. 74, Kwintet Es-dur/es-moll na fortepian, skrzypce, altówkę, wiolonczelę i kontrabas op. 87) oraz opery, śpiewogry, kantaty i msze. W jego repertuarze brakuje jedynie symfonii, co mogło być spowodowane, że w tej materii nie chciał konkurować z Ludwigiem van Beethovenem. Wśród jego solowych utworów fortepianowych wspomnieć należy Fantazję Es-dur op. 18 i Sonatę fis-moll op.81, które wywarły duży wpływ na jemu współczesnych, np. Franza Schuberta (1797–1828), Felixa Mendelssohna Bartholdyego (1809–1847) oraz wczesne prace Fryderyka Chopina (1810–1849) i Roberta Schumanna (1810–1856). Duże znaczenie ma także Koncert E-dur na trąbkę i orkiestrę (WoO.1, 1803), którego pierwsza część jest sztandarowym utworem podczas egzaminów wstępnych i przesłuchań orkiestrowych.

Johann Nepomuk Hummel stanowił pomost między Mozartem a Fryderykiem Chopinem (1810–1849) tzn. między muzyką fortepianową klasyki wiedeńskiej i wirtuozowskim stylem fortepianowym XIX wieku, między nurtem klasycznym i romantycznym. Wczesne dzieła Hummela wykazują wpływ jego nauczyciela Mozarta, w okresie późniejszym pojawiają się elementy wczesnego romantyzmu, a ostatnie kompozycje są już zupełnie romantyczne, z charakterem wirtuozowskim. W historii gry fortepianowej przypada mu jedno z czołowych miejsc. Wydana w 1828 r. trzytomowa szkoła fortepianowa Ausführliche theoretisch-practische Anweisung zum Piano-Forte-Spiel , zawierająca ponad 2200 przykładów muzycznych, dokumentuje jego zdolności pedagogiczne i jest na poziomie podobnych dzieł tego okresu. Często wyrażana wcześniej opinia, że Hummel zajmował się jedynie zewnętrznym blaskiem, powierzchowną ornamentyką i płynnością formalną, musi być zrewidowana w sensie muzyczno-historycznego rozwoju muzyki.

Grób Johanna Nepomuka Hummela na Historycznym Cmentarzu w Weimarze. Źródło: Wikimedia Commons

Literatura

• Constantin von Wurzbach: „Hummel, Johann Nepomuk” w Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich. 9 część. Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei, Wien 1863, s. 419–425 (Digitalisat).
• Lothar Hoffmann-Erbrecht: „Hummel, Johann Nepomuk” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 10, Duncker & Humblot, Berlin 1974, ISBN 3-428-00191-5, s. 54.
• Moritz Fürstenau: „Hummel, Johann Nepomuk” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 13, Duncker & Humblot, Leipzig 1881, s. 384–387.

Linki

• Prace Johanna Nepomuka Hummela i o nim w Deutschen Digitalen Bibliothek.