Johann Martin Usteri

Johann Martin Usteri (ur. 12 kwietnia 1763 w Zurychu; zm. 29 lipca 1827 Rapperswil (kanton St. Gallen)) - szwajcarski poeta, malarz i rysownik. Znany przede wszystkim jako poeta tworzący w dialekcie zuryskim. (wyznanie ewangelicko-reformowane)

Johann Martin Usteri. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Hans Martin (1738-1790), właściciel fabryki jedwabiu i założyciel pierwszego banku zuryskiego Usteri, Ott, Escher & Cie.; matka Anna Magdalena Scheuchzer; brat Paulus (1768-1795), rysownik; kuzynowie Leonhard Usteri (1769-1853), profesor historii Kościoła i Paul Usteri (1768-1831), publicysta i polityk; - ożenił się w 1786 r. z Anną Kathariną Stockar.

Życiorys i twórczość

Zainteresowania Johanna Martina Usteriego od dziecka popierał jego ojciec, który będąc zamożnym fabrykantem kolekcjonował dzieła sztuki. Rysunku uczył go Valentin Sonnenschein (1749-1828), a później zaprzyjaźniony z ojcem poeta i malarz Salomon Gessner, którego uczcił wieloma pieśniami. Jako uczeń zawodu kupca nie zrezygnował z zainteresowań artystycznych i naukowych. Johann Martin Usteri szybko zyskał uznanie jako rysownik i wykonał ilustracje do książek Johanna Jakoba Bodmera »Historische Erzählungen die Denkungsart und Sitten der Alten zu entdecken« wydanej w 1769 roku i »Altenglische Balladen« (1780-81). Podczas podróży po Europie w latach 1783-84 pogłębiło się jego zainteresowanie historią, sztuką i literaturą. Jej efektem były liczne studia kostiumów, architektury i herbów. W trakcie podróży po Niemczech odwiedził prawie wszystkie większe miasta, a dzięki listom polecającym Johanna Caspara Lavatera i Gessnera poznał wiele znanych wówczas postaci, m.in. Daniela Chodowieckiego w Berlinie, Friedricha Gottlieba Klopstocka i Matthiasa Claudiusa w Hamburgu. Dalsza jego podróż prowadziła przez Bremę, Brukselę i Holandię do Paryża, gdzie w tamtejszej bibliotece przed Johannem Ludwigiem Uhlandem i innymi badał poezję średniowieczną zawartą w »Codexie Manesse« i skopiował wiele zawartych w nim rysunków. Po powrocie rozpoczął pracę w przedsiębiorstwie ojca, ale już w 1804 r. wycofał się z firmy i poświęcił zupełnie poezji, rysunkowi i badaniom poezji średniowiecznej. W latach 1803-27 był prezydentem »Zuryskiego Towarzystwa Artystów« (Züricher Künstlergesellschaft) i w 1806 brał udział przy zakładaniu »Szwajcarskiego Towarzystwa Artystów« (Schweizer Künstlergesellschaft). W 1803 r. został członkiem Wielkiej Rady, a w 1815 Małej Rady Zurychu.

Wprowadzona w 1794 r. tradycja zuryskich książek malarskich, do których każdy członek »Zuryskiego Towarzystwa Artystów« powinien był przekazać jedną wykonaną przez siebie akwarelę, jeden gwasz lub rysunek legła u podstaw dzisiejszego zbioru muzeum »Kunsthaus Zürich«. Międzynarodowe uznanie zyskał jego zbiór szwajcarskiego malarstwa na szkle, który po jego śmierci został sprzedany do Niemiec, a w 1894 r. dużą jego część pozyskało muzeum » Landesmuseum Zürich«. Oprócz tego Johann Martin Usteri był zbieraczem źródeł historycznych, szczególnie sag, baśni i legend. Ceniony był przez Bodmera, a zwłaszcza Jacoba Grimma, który w 1807 r. powiedział, że po długim czasie Johann Martin Usteri był pierwszym, który zainteresował się staroniemieckimi wierszami i poezją. Jako poeta pieśni ludowej »Freut Euch des Lebens« (1793) oraz idyll »De Vikari« i »De Herr Heiri« (1807-10) napisanych w zuryskim dialekcie cieszył się dużą popularnością. Duży wpływ na jego twórczość poetycką wywarł zbiór wierszy »Alemannische Gedichte« Johanna Petera Hebela. W 1831 r. jego przyjaciel David Heß wydał pośmiertnie jego spuściznę w trzytomowym dziele »Dichtungen in Versen und Prosa«.

Dzieła (wybór)

• L'Oraison Dominicale D'Un Habitant D'Unterwalden : Suite De Sept Scènes De La Révolution Helvétique. 1803.
• Tendresse maternelle toujours se renouvelle. 1804.
• Das Vaterunser eines Unterwaldners. 1805.
• Der Schatz durch den Schatz. 1812.
• Dichtungen in Versen und Prosa : nebst einer Lebensbeschreibung des Verfassers. 3 tomy, 1831.

Literatura

• Daniel Jacoby: "Usteri, Johann Martin". W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 39, Duncker & Humblot, Leipzig 1895, s. 390-396, online.

Linki

• Pisma Johanna Martina Usteriego w Deutsche Digitale Bibliothek.
• Anna Katharina Bähler: "Johann Martin Usteri", w: Historisches Lexikon der Schweiz, online.
• "Johann Martin Usteri", w: SIKART - Lexikon zur Kunst in der Schweiz, online.