Johann Lukas Schönlein

Johann Lukas Schönlein (ur. 30 listopada 1793 w Bambergu; zm. 23 stycznia 1864 tamże) – niemiecki lekarz, internista i patolog, historyk medycyny i paleobotanik. Jego oficjalny skrót jako autora nazw botanicznych brzmi „Schönl.“. (wyznanie katolickie)

Genealogia

  • Ojciec: Thomas (1766–1821), powroźnik w Bambergu;
  • Matka: Margarethe Hümmer (1764–1847);
  • Ożenił się: w 1827 w Würzburgu (?) z Therese z domu Heffner (1800–46) z Hartheim koło Würzburga;
  • Dzieci: syn Philipp (1834–56), podróżnik badający Afrykę oraz 2 córki Margarethe (Etha) (1828/29-1909) i Cäcilie (1838–1919).

Życiorys

Johann Lukas Schönlein od 1811 r. studiował medycynę i nauki przyrodnicze na uniwersytetach w Landshut i Würzburgu. W 1816 r. doktoryzował się w Würzburgu u Ignaza Döllingera (1770–1841) pracą pt. Von der Hirnmetamorphose. Następnie odbył podróż studencką do Bambergu, Jeny i Getyngi. Po habilitacji w 1817 w Würzburgu i mianowaniu na Privatdozenta został w 1819 r. zastępcą chorego Nikolausa Antona Friedreicha (1761–1836) na stanowisku kierownika Juliusspital. W 1820 r. mianowano go na uniwersytecie w Würzburgu na profesora nadzwyczajnego patologii i terapii, w 1824 r. został profesorem zwyczajnym i dyrektorem Juliusspital.

Z powodu „demokratycznych zapędów” rząd bawarski pozbawił go w 1832 r. zajmowanych stanowisk i chciał go karnie przenieść do Passau. Kiedy groziło mu uwięzienie, uciekł do Zell koło Würzburga i w 1833 r. wyjechał do Zurychu, gdzie otrzymał nominację na profesora medycyny klinicznej. W 1835 r. był w Brukseli położnikiem belgijskiej królowej, jednak odrzucił zaproponowaną mu nominację na królewskiego lekarza osobistego. Cztery lata później został profesorem na uniwersytecie w Berlinie. W 1840 r. wygłosił wykład inauguracyjny, który znalazł aprobatę, ale konserwatywni profesorowie jak Carl Reinhold August Wunderlich (1815–77) wystąpili przeciw niemu. Od 1842 r. był lekarzem osobistym króla Prus Fryderyka Wilhelma IV (1795–1861). Od 1843 r. asystentem Johanna Lukasa Schönleina był Robert Remak (1815–65) i od 1846 r. prosektorem w Charité Rudolf Virchow (1821–1902). W 1859 r. przeszedł w stan spoczynku i resztę życia spędził w Bambergu.

Dokonania

Johann Lukas Schönlein zreformował i zmodernizował niemiecką medycynę dzięki wprowadzeniu ugruntowanych diagnostycznych metod empiryczno-logicznych i terapeutycznych w miejsce dotychczasowych przyrodniczo-filozoficznych. Częścią składową jego teorii i praktyki stały się dokładne badania mikroskopowe krwi i analiza moczu, co wpływało na ustalenie planu terapii. Przeprowadzał sekcje zwłok, aby sprawdzić swoje diagnozy. Jako jeden z pierwszych profesorów prowadził kursy kliniczne, aby uczyć metod diagnostycznych osłuchiwania opracowanych we Francji.

Jako pierwszy opisał autoimmunologiczną chorobę skóry purpura rheumatica, zwaną dawniej chorobą Schönleina-Henocha, a obecnie zapaleniem naczyń związanym z IgA. W 1839 r. zauważył mikroskopijne zarazki, które jako jeden z pierwszych uznał za przyczynę powstawania zachorowań, takich jak wysypka. Krótko po tym odkrył i opisał grzybicę skóry głowy (Achorion Schönleinii).

Johann Lukas Schönlein wysoko cenił szwedzkiego botanika Karola Linneusza (1707–1778), zbierał skamieniałości, rośliny oraz insekty. Podobnie jak Linneusz sklasyfikował rośliny, tak i on podzielił zmiany patologiczne stosownie do ich symptomów. Próbował także zdefiniować rodzaje chorób przez porównywanie ich historycznych źródeł. Badał procesy zachodzące w roślinach i zwierzętach, które prowadzą do modyfikacji poszczególnych gatunków oraz zbieżnego i rozbieżnego tworzenia się cech. Dzięki temu stał się protagonistą tak zwanej „szkoły historii naturalnej” w medycynie niemieckiej, która opracowała nową koncepcję choroby, która stała się podstawą współczesnej medycyny.

Johann Lukas Schönlein napisał mało prac naukowych. Kopie wykładów Schönleina opublikowane zostały przez słuchaczy, częściowo wbrew jego woli. W 1832 r. jego studenci wydali wykład Allgemeine und specielle Pathologie und Therapie in vier Theilen, który pomimo błędów uzyskał kilka nakładów i przetłumaczony został na różne języki. Do jego uczniów należeli Theodor Billroth (1829–94), Wilhelm Griesinger (1817–68), Carl Friedrich Canstatt (1807–50), Rudolf Wagner (1805–1864) i Rudolf Virchow.

Dzieła (wybór)

  • Von der Hirnmetamorphose: Inauguralabhandlung. Würzburg 1816 (dysertacja).
  • Theses ex universa Medicina. Quas Gratiosi in Inclyta Universitate Herbipolitana Medicorum Ordinis consensu pro Gradu Doctoris in Medicina, Chirurgia et Arte Obstetricia Rite Obtinendo Pubice, Defendet Die XXIV. Februarii MDCCCXVI. Horis Matutinis Consuetis Joannes Lucas Schoenlein, Bambergensis. Würzburg 1816.
  • Krankheitsfamilie der Typhen. (opublikowane przez słuchaczy) Zürich 1840.

Literatura

  • Julius Pagel: Schönlein, Johann Lukas w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 32, Duncker & Humblot, Leipzig 1891, s. 315–319.
  • Werner E. Gerabek: Schönlein, Johann Lukas w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 23, Duncker & Humblot, Berlin 2007, ISBN 978-3-428-11204-3, s. 419. (online).
  • Philipp Teichfischer: Zur Geschichte medizinischer Klassifikationssysteme: Neue Erkenntnisse zu Johann Lukas Schönleins Klassifikationssystem der Krankheiten. W: Brinkschulte, Eva; Dross, Fritz; Magowska, Anita; Moskalewicz, Marcin; Teichfischer, Philipp (Hrsg.): Medizin und Sprache – die Sprache der Medizin/ Medycyna i język – język medycyny. Frankfurt a. M. 2015, s. 97–110.
Autor: Roman Penkała