Johann Jakob Schütz

Johann Jacob Schütz (ur. 7 września 1640 r. we Frankfurcie nad Menem; zm. przypuszczalnie 22 maja 1690 r. tamże) - niemiecki prawnik, pietysta i ewangelicki poeta piszący pieśni religijne.

Genealogia

Ojciec Jacob (Schits) (1587-1654), z Möhringen (Wirtembergia), prawnik, w 1630 r. kanclerz w Öhringen, później w Wertheim, syndyk we Frankfurcie nad Menem; matka Margaretha Reckmann (1604-87); pradziadek Jakob Andreae (1528-90), profesor teologii w Tybindze; - ożenił się we Frankfurcie nad Menem w 1680 r. z Kathariną Elisabeth Bartel (1652-1721); miał 5 córek; krewny Johann Valentin Andreae (1586-1654), teolog ewangelicki.

Życiorys

Schütz studiował prawo w Jenie (od 1657) i Tybindze (od 1659), gdzie w 1665 r. uzyskał tytuł licencjata. Po praktyce w Wyższym Sądzie Rzeszy w Spirze (niem. Speyer) osiadł w 1667 r. jako adwokat we Frankfurcie nad Menem, gdzie w 1681 r. otrzymał prawa obywatela miasta. Schütz zebrał notatki z wykładów prawnika z Tybingi Wolfganga Adama Lauterbacha (1618-1678) w piśmie »Compendium Juris« (1679), które stało się uniwersyteckim standardem prawniczym i do połowy XVIII w. było wielokrotnie opracowywane i ponownie wydawane.

Jeszcze istotniejsze, choć przez długi czas zapomniane są jego działania religijno-kościelne. W sierpniu 1670 r. dał impuls we Frankfurcie nad Menem do założenia stowarzyszenia odnowy duchowej Collegia Pietatis. Dzięki konsekwentnej, biblijnej pobożności skierowanej na praktyczną postawę i swoim historyczno-wewnętrznym oczekiwaniom Królestwa Bożego (chiliazm) dał dalsze istotne impulsy, które Filip Jakub Spener (1635-1705) uczynił w swoim kościelnym programie reform »Pia Desideria« (1675) głównym elementem pietyzmu. Ważnym projektem społecznym młodego pietyzmu było założenie w 1679 r. frankfurckiego domu ubogich, domu sierot i domu pracy.

W 1676 r. nawiązany kontakt z kwakrami (Society of Friends, pol. Towarzystwo Przyjaciół) doprowadził w 1681 r. do założenia kompanii Frankfurter Landkompanie, z inicjatywy której w 1683 r. powstało pierwsze niemieckie osadnictwo w Stanach Zjednoczonych (Germantown, Pensylwania).

Schütz zajmował się także alchemią i kabałą, a zwłaszcza edycją i rozpowszechnianiem mistycznej, spirytualistycznej i (radykalno-) pietystycznej literatury. Od 1676 r. ze względu na przekonania nie brał udziału w Wieczerzy Pańskiej. Heterodoksyjne poglądy Schütza doprowadziły do ostatecznego podziału pietystycznego ruchu we Frankfurcie, a na przełomie 1682/83 r. do jego zerwania ze Spenerem. W anonimowym piśmie »Discurs« (1684) nawoływał do rozłamu w Kościele i stał się inicjatorem separatystycznego luterańskiego pietyzmu. Jego pieśń kościelna »Sei Lob und Ehr dem höchsten Gut« z książki »Christliches Gedenkbüchlein...« (1675) ma do dzisiaj trwałe miejsce w ewangelickich śpiewnikach kościelnych (w niemieckim śpiewniku EG 326). Muzykę do niej skomponowali m.in. Jan Sebastian Bach (1685-1750, kantata »Sei Lob und Ehr' dem höchsten Gut« : No. 117) i Kurt Hessenberg (1908-1994).

Dzieła (wybór)

  • Christliches Gedenck-Büchlein Zu Beförderung eines anfangenden neuen Lebens, Worinnen Zu Ablegung der Sünden, Erleuchtung deß innern Menschen, und Vereinigung mit Gott Im müglichster Kürtze und Einfalt die erste Anleitung geschicht ... 1675.
  • Christliche Lebens-Reguln, Oder vielmehr Außerlesene Sprüche auß dem N. Testament, deren Buchstäblicher Inhalt ... Den gewissen Weg zu dem einigen höchsten Gut, und das rechte Wesen der Tugenden einfältig, doch gründlich zeiget ... 1677.
  • Compendium Iuris : Brevissimis Verbis, Sed amplissimo sensu & allegationibus universam fere materiam Iuris exhibens: E Lectionibus Excellentissimi Dn. W. A. Lauterbachii, U.I.D. Quondam Prof. Primarii Tubingens. tandem Directoris Ducatus Würtenbergici, &c. 1679, wykłady Wolfganga Adama Lauterbacha.

Literatura

  • Hermann Dechent: Schütz, Johann Jakob. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 33, Duncker & Humblot, Leipzig 1891, s. 129-132.
  • Andreas Deppermann: Schütz, Johann Jakob. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 23, Duncker & Humblot, Berlin 2007, ISBN 978-3-428-11204-3, s. 664.