Johann Heinrich Jung-Stilling

Johann Heinrich Jung–Stilling (ur. 12 września 1740 w Grund w Siegerlandzie; zm. 2 kwietnia 1817 w Karlsruhe) – niemiecki okulista, ekonomista oraz pietystyczny i mistyczno-spirytualistyczny pisarz. (wyznanie ewangelickie)

Johann Heinrich Jung-Stilling. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Helman Jung (1716–1802), krawiec i nauczyciel; matka Johanna Dorothea Katharina, córka pastora Johanna Moritza Friedricha Fischera w Littfeld i córki pastora Dorothei Manger; – ożenił się 1) w 1771 w Elberfeld-Ronsdorf z Christine (1751–81), córką fabrykanta Johanna Petera Heydera w Ronsdorf i Marie Magdalene Scharwechter, 2) w Kreuznach w 1782 z Selmą (1760–90), córką Johanna Wilhelma von St. George z Wiesbaden i Catharine Sophie Thielen, 3) w Marburgu w 1790/91 z Elisabeth (1756–1817), córką Johanna Franza Coing (zm. 1792), profesora teologii w Marburgu i Elisabeth Christine Lubecca Duysing; dzieci syn i córka z pierwszego małżeństwa, syn (wcześnie zmarł) i 2 córki z drugiego małżeństwa oraz syn i 3 córki (1 wcześnie zmarła) z 3 małżeństwa.

Życiorys

Johann Heinrich Jung-Stilling spędził dzieciństwo wśród węglarzy, chłopów i rzemieślników w bliskim kontakcie z naturą. Do 14 roku życia uczęszczał do szkoły łacińskiej. Jako samouk nauczył się łaciny i matematyki dzięki czemu już jako 15-latek otrzymał posadę nauczyciela. Następnie pracował jako pomocnik w zakładzie metalurgicznym w Plettenbergu, potem uczył się krawiectwa, kupiectwa i ponownie pracował jako nauczyciel. W tym czasie nauczył się kolejnych języków (francuski, grecki i hebrajski). W latach 1770–72 studiował medycynę w Strasburgu. Pod wpływem Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832) i Johanna Gottfrieda Herdera (1744–1803), których poznał w Strasburgu, poszerzył zakres studiów o wykłady z leśnictwa i ekonomii. Po promocji osiadł w 1772 r. w Elberfeldzie jako lekarz okulista.

W 1773 r. przeprowadził na prośbę przyjaciół i pacjentki pierwszą operację oczu (usunięcie zaćmy) z dobrym wynikiem. Odtąd zaczął wykonywać więcej takich operacji (w ciągu całego życia zoperował ok. 3000 pacjentów), a jego sława rozeszła się po całych Niemczech i Szwajcarii. Jednak jego sytuacja finansowa nie poprawiła się, gdyż u zamożnych i wpływowych pacjentów często operacje nie powiodły się. Jego praktyka lekarska szła coraz gorzej i przed ruiną uratowało go powołanie w 1778 r. na profesora ekonomii i kameralistyki do akademii w Kaiserslautern, która w 1784 r. połączona została z uniwersytetem w Heidelbergu. Jung napisał liczne podręczniki (m.in. Grundlehre sämtlicher Cameralwissenschaften, 1779; Staatswirtschaftliche Ideen, 1796). W 1787 r. powołano go na profesora ekonomii do Marburga. 13 lipca 1803 r. odszedł z uniwersytetu i w tym samym roku został powołany przez księcia Badenii na doradcę do Karlsruhe, gdzie nawiązał kontakty z zagranicznym książętami, a nawet z carem Aleksandrem I.

W Kaiserslautern, Marburgu i Karlsruhe Johann Heinrich Jung-Stilling zebrał wokół siebie krąg pietystycznych chrześcijan i nawiązał przyjacielskie kontakty z Johannem Casparem Lavaterem (1741–1801), biblistą i pietystą Samuelem Collenbuschem (1724–1803) i Friedrichem Heinrichem Jacobim (1743–1819). Świat uczuć »obudzonego« i »spokojnego kraju« (stąd jego przydomek »Stilling«) przedstawił w powieści Theobald der Schwärmer (1784, Theobald Marzyciel). Dzięki licznym teologiczno-moralnym pismom, artykułom do czasopism i opowiadaniom (m.in. Das Schatzkästlein, Geschichte des Herrn von Morgenthau), które prowadziły do ruchu przebudzenia w XIX wieku, stał się znany w całych protestanckich Niemczech. Publikacje te prowadziły do licznych kontaktów listowych, w których napominał i doradzał. Będąc już w podeszłym wieku nadal prowadził działalność publicystyczną. Jego pietystyczna pobożność otrzymała mistyczne i spirytualne rysy.

Trwałą wartość literacką i historyczno-kulturalną stanowi jego autobiografia H. Stillings Jugend. Eine wahrhafte Geschichte (1777, wydana przez Goethego), H. Stillings Jünglings-Jahre (1778), H. Stillings Wanderschaft (1778), H. Stillings häusliches Leben (1789), H. Stillings Lehr-Jahre (1804), H. Stillings Alter (1817). Dzięki jego pismom pietyzm otrzymał formę literacką. Pierwsza część autobiografii zrodziła zainteresowanie generacji Sturm und Drang (»burza i napór«), którzy widzieli w niej historię oryginalnego charakteru powstałego z pierwotnego ludu. Kolejne części utrzymane są w stylu idylli Sturm und Drang. Jego baśnie, bajki i sagi wykazują zainteresowanie poezją ludową. W późniejszych pismach występują poglądy religijne, a sam autor uważa się za narzędzie w ręku Boga. Pomimo krytyki oświecenia Johann Heinrich Jung-Stilling wypowiadał się przeciw kościelnej ortodoksji i wzywał do tolerancji religijnej.

Poglądy mistyczno-spirytualne ujął w pismach Scenen aus dem Geisterreiche (1795-1801) i Theorie der Geister-Kunde (1808). Przeczucia, marzenia, jasnowidzenie i magia udowodniły mu wpływ duchowości na człowieka. Ten tor myślenia opierał się na programie i postawie heidelberskiego kręgu skupiającego się wokół Achima von Arnima (1781–1831) i Clemensa Brentano (1778–1842).

Dzieła (wybór)

• Die Schleuder eines Hirtenknaben, 1775.
• Die große Panacee wider die Krankheit des Religionszweifels, 1776.
• Die Theodicee des Hirtenknaben, 1776.
• Heinrich Stillings Jugend, 1777.
• Heinrich Stillings Jünglingsjahre, 1778.
• Heinrich Stillings Wanderschaft, 1778.
• Die Geschichte des Herrn von Morgenthau, 1779.
• Versuch einer Grundlehre sämmtlicher Kameralwissenschaften, 1779.
• Versuch eines Lehrbuchs der Landwirthschaft der ganzen Welt, 1783.
• Versuch einer Grundlehre sämmtlicher Kameralwissenschaften, 1784.
• Theobald oder Die Schwärmer, 1784.
• Versuch eines Lehrbuchs der Fabrikwissenschaft, 1785.
• Versuch eines Lehrbuchs der Vieharzneikunde, (2 części), 1785.
• Anleitung zur Cameral-Rechnungs-Wissenschaft, 1786.
• Lehrbuch der Forstwirthschaft, (2 części), 1787.
• Lehrbuch der Staats-Polizey-Wissenschaft, 1788.
• Lehrbuch der Finanz-Wissenschaft, 1789.
• Heinrich Stillings häusliches Leben, 1789.
• Lehrbuch der Cameral-Wissenschaft oder Cameral-Praxis, 1790.
• Blicke in die Geheimnisse der Natur-Weisheit, 1791.
• System der Staatswirthschaft, 1792.
• Über den Revolutions-Geist unserer Zeit, 1793.
• Das Heimweh, 1794–96.
• Scenen aus dem Geisterreich, 1795–1801.
• Staatswirthschaftliche Ideen. Erstes Heft, 1798.
• Lehrbuch der Handlungswissenschaft, 1799.
• Die Siegsgeschichte der christlichen Religion, 1799.
• Heinrich Stillings Lehr-Jahre, 1804.
• Theorie der Geister-Kunde, 1808.
• Apologie der Theorie der Geisterkunde, 1809.
• Lehrsätze der Naturgeschichte für Frauenzimmer,1816.

Literatura

• Eduard Manger: „Jung-Stilling, Johann Heinrich J. genannt Stilling” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 14, Duncker & Humblot, Leipzig 1881, s. 697 (online).
• Hans-Gerhard Winter, Markwart Michler: „Jung, Johann Heinrich Jung genannt Stilling” w Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 10, Duncker & Humblot, Berlin 1974, ISBN 3-428-00191-5, S. 665 (online).

Linki

• Pisma Heinricha Jung-Stillinga i o nim w Deutsche Digitale Bibliothek.
• Johann Heinrich Jung w Hessische Biografie.