Johann Georg Jacobi

Johann Georg Jacobi (ur. 2 września 1740 roku w majątku Pempelfort (dzisiaj dzielnica Düsseldorfu), zm. 4 stycznia 1814 roku we Fryburgu Bryzgowijskim (niem. Freiburg (Breisgau)) - niemiecki poeta. (wyznania luterańskiego)

Johann Georg Jacobi
Johann Georg Jacobi. Autor: Johann Heinrich Wilhelm Tischbein.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Conrad Jacobi (1715–1788), bankier i handlarz cukrem; matka Johanna Maria Jacobi z domu Fahlmer (1713–1748); po śmierci matki ojciec ożenił się z Marią Cathariną z domu Lausberg (1728–1763), która wychowała go w duchu francuskim; brat Friedrich Heinrich ; - ożenił się we Fryburgu Bryzgowijskim w 1791 roku z Marią Ursulą (1764–1840), córką rolnika Josepha Müllera w St. Peter/Schwarzwald i Elisabeth Kreuz; miał jednego syna (1792-1811).

Życiorys

Pierwszych nauk udzielał mu nauczyciel w rodzinnym domu w Düsseldorfie. Johann Georg Jacobi rozpoczął studia teologiczne w 1758 roku na uniwersytecie w Getyndze, które pasowały do jego literackich skłonności równie mało jak studia prawnicze, które rozpoczął w 1761 roku w Helmstedt. Lato 1762 roku spędził razem z bratem Friedrichem Heinrichem w Düsseldorfie, a jesienią tegoż roku powrócił na uczelnię w Getyndze. Po obronie pracy pt. Vindiciae Torquati Tassi o Torquato Tasso u Christiana Adolpha Klotza otrzymał tytuł magister artium. Pod wpływem Christiana Adolpha Klotza poświęcił się wkrótce całkowicie naukom pięknym.
W 1765 roku został profesorem nadzwyczajnym filozofii i retoryki na uniwersytecie w Halle, gdzie oprócz teutschen Practicum (wykład o nowoczesnej niemieckiej poezji) prowadził wykłady na temat poematu rycerskiego Jerozolima wyzwolona Torquato Tasso i Henriade François-Marie Aroueta (pseudonim Voltaire). Szukał połączenie filologii z jej praktycznym zastosowaniem i przyznawał się do sensualistycznego kierunku Klopstocka w niemieckiej literaturze.
Latem 1766 roku, w Bad Lauchstädt spotkał Johanna Wilhelma Ludwiga Gleima i Christopha Martina Wielanda. Gleim, który poematy Jacobiego stawiał na równi z poezją Jeana-Baptisty Gresseta i Guillauma Amfrya de Chaulieu wprowadził go w krąg poetycki Halberstadt.
W 1774 roku opuścił Halberstadt i udał się do Düsseldorfu, gdzie razem z Wilhelmem Heinse założył kwartalnik Iris, który skierowany był zwłaszcza do kobiet. Poeta chciał “rozmawiać jak Niemiec z Niemcem, bez sąsiadów ... odkryć naturę, bez schlebiania będącemu w modzie sentymentalizmowi“. Na końcu pierwszego tomu prosił przyjaciół pięknej płci o artykuły. Niechęć Johanna Wolfganga von Goethego do obu braci Jacobi była bardzo zawzięta, pomimo starań Sophie La Roche, pomimo znajomości z ciotką braci Jacobi Johanną Kathariną Sibyllą Fahlmer. W lipcu 1774 roku Goethe poznał Fritza i polubił go, a także od Georga otrzymał „przebaczenie z powodu małych niegrzecznych zachowań“. W grudniu tego samego roku Goethe napisał pierwszy artykuł do Iris z podpisem D.Z.P.N.

Pomimo wydanego patentu tolerancyjnego przez cesarza Józefa II w 1781 roku, powołanie protestanta Johanna Georga Jacobi na katedrę sztuk pięknych (filozofii) na uniwersytecie we Fryburgu w 1784 roku, wielu mieszkańców tego miasta uznało za prowokację, gdyż do tego momentu zarówno miasto jaki i uniwersytet były czysto katolickie. Pomimo tego wykłady jego wkrótce cieszyły się nie tylko uznaniem wśród studentów, lecz słuchaczami często byli mieszkańcy miasta włącznie z kobietami.
Wielokrotnie był dziekanem tego wydziału, a w 1791 roku pierwszym protestanckim rektorem uniwersytetu. Ponownie został wybrany na rektora w 1803 roku do czego prawdopodobnie przyczyniła się doskonała znajomość języka francuskiego.
W 1806 roku należał do współzałożycieli razem z Karlem von Drais von Sauerbronn towarzystwa czytelniczego Lesegesellschaft we Fryburgu Bryzgowijskim. W 1807 roku wielki książę Karol Fryderyk Badeński mianował go na radcę dworu.
W 1808 roku Johann Georg Jacobi został członkiem Bawarskiej Akademii Nauk (niem. Bayerische Akademie der Wissenschaften), a w 1812 roku zakończył pracę na uniwersytecie.

Znaczenie

Napisane z góry z przeznaczeniem do publikacji Briefe von den Herren Gleim und Jacobi (1768) („Listy panów Gleima i Jacobi“) napisane jako anakreontyk wywołały drwiny Johanna Jakoba Bodmera, Georga Christopha Lichtenberga, Christopha Friedricha Nicolai i niesmak Friedricha Gottlieba Klopstocka, Johanna Gottfrieda Herdera i Johanna Wolfganga von Goethego. Przyjęty z literatury francuskiej sposób mieszania prozy i wiersza dał językowi Jacobiego lekkość i delikatność. Jego wrażliwy styl ukazał się także w Winterreise (1769), An Sophie von Laroche. Der Schmetterling i An Aglaja. Połączenie styli rokoko i klasycyzmu oraz jego wrażliwości już wcześniej zapowiadało się w jego tłumaczeniu Romanzen aus dem Spanischen des Góngora (1767), które to po raz pierwszy w Niemczech pokazało sztukę siedemnastowiecznych hiszpańskich romanc. Pobyt u Sophie La Roche w 1771 roku w Ehrenbreitstein wzmocniło wrażliwe cechy jego charakteru.Spotkał tam ponownie Wielanda, którego Musarion stało się dla niego wzorem dla jego własnej poezji wdzięku. W opowiadaniu Charmides und Theone“ (1773) , które przedstawia jego filozofię wdzięku przez poetyckie przedstawienie ideału piękna, w mniejszym stopniu chodzi o sztukę życia i równowagę zmysłowości i moralności niż o pojęcie moralno-etyczne zorientowanej duchowej wartości wewnętrznego uroku i czystość serca.
Wpływ Goethego na Georga Jacobi był błogosławieństwem dla tego drugiego. Czym jest poezja stało się dla niego jasne przez Goethego. Kilka pieśni Jacobiego umieszczonych w Iris jest nadwyraz pięknych. Niekiedy jego pieśń miała ton pieśni Goethego i tak Im Sommer (później Der Sommertag, Wie Feld und Au), niesłusznie wchodzą w skład dzieł Goethego. W tym stylu utrzymanych jest również kilka z pieśni do Chloe, a szczególnie Der erste Kuß oraz In der Mitternacht, Litanei auf das Fest Allerseelen.

W 1776 roku ukazało się kilka artykułów Jacobiego w czasopiśmie wydawanym przez Martina Wielanda „Der Teutsche Merkur“, w którym już w 1773 roku ukazało się kilka jego wierszy i opowiadanie Charmides und Theone. Dużą popularność zagwarantowało mu wydanie Auserlesenen Lieder von J. G. J., które opracował Johann Georg Schlosser (w Emmendingen), 1784 (Basel). Schlosser zadedykował ten zbiór Gottliebowi Konradowi Pfeffel, z którym później Jacobi zawarł bliższą znajomość. W zbiorze tym znajdują się między innymi takie poematy jak: Im Sommer, An die Rose, Die Perle i Sagt, wo sind die Veilchen hin.
Jego przyjaźń z Konradem Pfeffelem i Johannem Albrechtem von Ittnerem nie spowodowała zbliżenia do klasycyzmu i był tak samo od niego daleki jak wcześniej od Sturm und Drang. Swojej młodej żonie postawił poetycki pomnik w Phädon und Naide (1782) i w An meine Frau.
Tak jak poprzez Johanna Wolfganga von Goethego i Friedricha Schillera poezja niemiecka bardzo rozkwitła tak i Johann Georg Jacobi jest w Niemczech szanowany. Wybitne osoby brały udział w wydawanych przez niego czasopismach. W jego Taschenbuch, które z przerwą ukazywały się od 1795 do 1813 roku , a od 1803 roku ponownie pod nazwą Iris artykuły pisali między innymi bracia Friedrich Leopold i Christian zu Stolberg-Stolberg, Johann Heinrich Voß, Friedrich Gottlieb Klopstock, Matthias Claudius, Johann Gottfried Herder, Karl Philipp Conz, Friedrich Haug, Friedrich von Matthisson, Johann Peter Hebel (1803 Der Abendstern), Jean Paul.
Jego opowiadanie Neßir und Zulima (1782) zaliczane jest do początków niemieckiej noweli. Komedia Die Wallfahrt nach Compostel (1792) skierowana jest przeciw bigoterii i marzycielstwu religijnemu. Napisał kilka śpiewogier ( Elysium, Die Dichter, Der Tod des Orpheus), z których najwybitniejsza jest Phädon und Naide (1788). Jego późna liryka poświęcona jest tematyce religijnej ( Vertrauen, Die Linde auf dem Kirchhofe).
Oprawę muzyczną do jego pieśni stworzyli między innymi Johann Adam Hiller, Christian Gottlob Neefe, Johann Friedrich Reichardt, Joseph Haydn, Johann Abraham Peter Schulz, Franz Schubert, Jakob Ludwig Felix Mendelssohn-Bartholdy i Robert Franz.
Do jego uczniów należał Karl von Rotteck.

Dzieła (wybór)

  • Der Tempel der Glückseligkeit (Mannheim, 1764 ).
  • Romanzen Góngora y Argote, Luis ¬de (Halle, 1767).
  • Briefe von den Herren Gleim und Jacobi (Berlin, 1768).
  • Legende von dem Heiligen Hippolytus und dem Seliggesprochenen Gericus (1769).
  • Sämmtliche Werke (1825).

Literatura

  • Daniel Jacoby: „Jacobi, Johann Georg” Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 13, Duncker & Humblot, Leipzig 1881, strony 587–592 (online).
  • Adalbert Elschenbroich: „Jacobi, Johann Georg” Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 10, Duncker & Humblot, Berlin 1974, ISBN 3-428-00191-5, strony 224–226 (online)

Linki

  • Johann Georg Jacobi in Freiburg und sein oberrheinischer Dichterkreis 1784–1814 (PDF)