Johann Elias Schlegel
Johann Elias Schlegel (ur. 17 stycznia 1719 w Miśni (niem. Meißen); zm. 13 sierpnia 1749 w Sorø, Dania) – niemiecki poeta, dramaturg oraz teoretyk i estetyk literatury. (wyznanie ewangelickie)
Genealogia
- Ojciec: Friedrich (1689–1748), dr prawa, sędzia apelacyjny, syndyk kapituły w Miśni, poeta;
- Matka: Rebekka (1695–1735), córka dr teologii i superintendenta w Miśni Georga Leberechta Wilke (Wilcke, Wilkens) (1678–1756) i Sophie Elisabeth Wildvogel (1678–1749);
- Rodzeństwo: 12 m.in. Adolf (1721–1793), Heinrich (1724–80), pisarz, historyk prawa, profesor historii, królewski bibliotekarz w Kopenhadze, August (1734–76), pisarz, pastor w Rehburgu (Hannover);
- Żona: od 1748 Johanna Sophia Niordt.
Życiorys
Johann Elias Schlegel uczęszczał w latach 1733–39 do szkoły książęcej Pforta (Schulpforta, obecnie dzielnica Naumburga). Już w tym czasie napisał pierwsze dramaty (Hekuba, 1736; część Die Trojanerinnen; Geschwister in Taurien, 1737). Od 1739 do 1742 roku studiował prawo i filozofię na uniwersytecie w Lipsku. Pierwszy egzamin prawniczy zdał w 1742 roku. W 1743 roku został prywatnym sekretarzem saksońskiego posła von Spenera na duńskim dworze w Kopenhadze, gdzie wkrótce jego przyjacielem został komediopisarz Ludvig Holberg (1684–1754). Od 1748 roku był profesorem historii i prawa państwowego w duńskiej akademii rycerskiej w Sorø (duń. Sorø Akademi).
Już w czasie studiów w Lipsku Johann Elias Schlegel przebywał w kręgu Johanna Christopha Gottscheda (1700–66) i pisał artykuły dla czasopisma „Schaubühne“. Schlegel uchodził za wybitnego reprezentanta szkoły Gottscheda, od której odszedł, gdy jako pierwszy niemiecki pisarz docenił pisma Williama Szekspira (Vergleichung Shakespears und Andreas Gryphs, 1741) i napisał własną teorię dramatu Abhandlung von der Nachahmung (Traktat o naśladowaniu). W latach 1745–48 pracował wspólnie z bratem Adolfem w krytykującym Gottscheda czasopiśmie „Bremer Beiträge”. W 1745/46 wydawał jako jedyny autor tygodnik moralny „Der Fremde“.
Znaczenie w historii literatury niemieckiej Johann Elias Schlegel uzyskał nie tylko jako wyróżniający się dramaturg pierwszej połowy XVIII wieku, lecz przede wszystkim jako teoretyk i estetyk literatury. Jego pierwsze sztuki (Orest und Pylades, 1737–42) są napisane według reguł francuskich, sztuki Der Geheimnisvolle (1746) i Die stumme Schönheit (1747) zawierają żywe dialogi, a pisma Gedanken zur Aufnahme des dän. Theaters (Refleksje na temat recepcji teatru duńskiego, 1747) i Aesthetische und dramaturgische Schriften (Pisma estetyczne i dramaturgiczne, 1887) poprzedzały teoretyczny zbiór esejów o teatrze i dramaturgii Gottholda Ephraima Lessinga Hamburgische Dramaturgie (Dramaturgia hamburska, 1767-70). Zastosowanie wiersza białego w niedokończonym przekładzie Panny młodej w żałobie Williama Congreve'a (Braut in Trauer, 1749) stało się wzorem dla niemieckiego klasycyzmu.
Od czasu literacko-estetycznej dyskusji w XVIII wieku Johann Elias Schlegel uważany jest za pomost między Gottschedem a Lessingiem (1729-81). Teatr nie uważał już za ośrodek moralno-reformatorski, który miał się koncentrować na wystawianiu wzorcowych sztuk, lecz łączył racjonalizm z sensualizmem i różnicował poetykę normatywną według modelu Gottscheda. Podkreślał wpływ dramatu na publiczność i znaczenie indywidualności widza. Swoją estetyką literacką i dramaturgią przyczynił się do późniejszego powstania niemieckiego i duńskiego teatru narodowego oraz zainteresowania pismami Szekspira.
Pisma (wybór)
- Hekuba, 1736.
- Geschwister in Taurien (Rodzeństwo w Taurydze), 1737.
- Vergleichung Shakespears und Andreas Gryphs (Porównanie Szekspira i Andreasa Gryphiusa) , 1741.
- Abhandlung von der Nachahmung (Traktat o naśladowaniu), 1742.
- Die Trojanerinnen (Trojanki, tragedia), 1745.
- Der Triumph der guten Frauen (Triumf dobrych kobiet, komedia), 1747.
- Theatralische Werke (Dzieła teatralne), 1747, online.
- Die stumme Schönheit (Milcząca piękność, komedia), 1748.
- Canut (tragedia), 1748, online.
- Hermann (tragedia), 1748.
- Beyträge zum Dänischen Theater (Przyczynki na temat teatru duńskiego), 1748.
- Johannes Elias Schlegels Werke, 5 tomów, Kopenhaga, Lipska 1761-1770.