Johann Andreas Schmeller

Johann Andreas Schmeller (znany także jako Hans Andreas Schmeller, pseudonim Habemut[h]; ur. 6 sierpnia 1785 w Tirschenreuth, zm. 27 września 1852 w Monachium) – niemiecki germanista i badacz dialektu bawarskiego języka niemieckiego. Uważany jest za twórcę nowoczesnego badania dialektów w Niemczech. Jego wielką zasługą jest czterotomowy słownik bawarski Bayerisches Wörterbuch. (wyznania katolickiego)

Genealogia ↑

Ojciec Joseph Johann (1753–1831), wikliniarz i rolnik, od 1797 roku w Rinnberg k. Pfaffenhofen/Ilm; matka Maria Barbara Hecht (1751–1826); - ożenił się w Monachium w 1835 roku z Juliane (1781–1863, ewangeliczką, wdową po Antonie Auer (1778–1814), malarzu porcelany w Nymphenburgu); miał 1 przybraną córkę i 2 przybranych synów.

Życiorys ↑

Po ukończeniu szkoły wiejskiej w Pörnbach i szkoły łacińskiej przy klasztorze w Scheyern uczęszczał do gimnazjum w Ingolstadt i ostatecznie do dzisiejszego gimnazjum Wilhelmsgymnasium w Monachium, które ukończył w 1801 roku.

W 1804 roku udał się do Johanna Heinricha Pestalozzi do Szwajcarii, który jednak nie miał dla niego żadnego zajęcia i go odprawił. Schmeller znalazł się w trudnej sytuacji finansowej i wstąpił do szwajcarskiego regimentu na hiszpańskiej służbie. Od 1806 roku uczył w Real Instituto Militar Pestalozziano w Madrycie, w latach 1808-13 w Szwajcarii, przede wszystkim w prywatnej szkole dla chłopców, założonej razem z Samuelem Hopfe w Bazylei. W 1814 roku został mianowany na porucznika bawarskiej armii, w 1815 roku brał udział w kampanii przeciw Francji. W 1816 roku wrócił do Monachium.

W 1821 roku ukazał się pierwszy tom fonetycznego alfabetu jako praca wstępna do trzytomowego dzieła Die Mundarten Bayerns grammatisch dargestellt (1827-37). Obie te prace stanowią podstawę nowoczesnego badania dialektów i dzięki nim Schmeller uważany jest za twórcę naukowej dialektologii.

Od 1823 roku był członkiem nadzwyczajnym, a od 1829 członkiem zwyczajnym Bawarskiej Akademii Nauk. Od 1826 roku prowadził wykłady na uniwersytecie w Monachium, a w 1827 roku otrzymał tytuł doctora honoris causa. W tym samym roku został profesorem w Kadettenhaus w Monachium i w 1828 roku profesorem nadzwyczajnym języka staroniemieckiego i literatury na uniwersytecie w Monachium. Jego wstępny wykład Über das Studium der altdt. Sprache und ihrer Denkmäler stanowi projekt nowego zawodu. W 1829 roku otrzymał nominację na kustosza dworskiej i miejskiej biblioteki. W tym czasie zinwentaryzował 27.000 rękopisów, które w większości pochodziły z sekularyzowanych bawarskich klasztorów.

W latach 1827-1836 stworzył swoje największe dzieło, czterotomowy słownik Bayerische Wörterbuch, który stał się wzorcem dla wszystkich słowników dialektycznych np. szwajcarskiego Schweizerische Idiotikon (1881).

W 1844 roku odrzucił propozycję uniwersytetu w Monachium objęcia katedry języków słowiańskich, został natomiast niższym bibliotekarzem w Bawarskiej Bibliotece Państwowej. W 1846 roku został profesorem zwyczajnym i prowadził katedrę staroniemieckiego języka i literatury.

Zmarł 27 lipca 1852 roku w Monachium z powodu cholery. Jego grób znajduje się na cmentarzu Alter Südfriedhof w Monachium (kwatera 2, rząd 7, miejsce 40). Przed prostym pomnikiem leży na cokole otwarta książka.

Dzieła (wybór) ↑

  • Soll es eine allgemeine europäische Verhandlungs-Sprache geben?, 1815.
  • Zur geographischen Uebersicht der Mundarten Baierns, 1821.
  • Die Mundarten Bayerns grammatisch dargestellt, 1821.
  • Die Mundarten Bayerns, 1821.
  • Über das Studium der altdeutschen Sprache und ihrer Denkmäler, 1827.
  • Blick auf die nachbarliche Slawensprache in Böhmen, 1843.
  • J. A. Schmeller: Über seinen Versuch eines cimbrischen Wörterbuches, 1852.

Literatura ↑

Linki ↑

Autor: Roman Penkała