Jan Stały

Jan Stały (niem. Johann der Beständige; ur. 30 czerwca 1468 w Miśni (niem. Meißen); zm. 16 sierpnia 1532 w Schweinitz koło Wittenbergi) – książę z rodu Wettynów, elektor Saksonii w latach 1525–1532. (wyznanie luterańskie)

Jan Stały
Jan Stały.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: elektor Saksonii Ernest Wettyn (1441-1486);
  • Matka: Elżbieta (Elisabeth) Wittelsbach (1443-1484), córka księcia Bawarii Albrechta III (1401–1460);
  • Żona: 1) od 1.3.1500 Zofia (Sophie) (1481–1503), córka księcia Meklemburgii Magnusa II (1441–1503), 2) od 13.11.1513 Małgorzata (Margarethe) (1494–1521), córka księcia Anhalt Waldemara IV (zm. 1508);
  • Dzieci: Jan Fryderyk (1503–1554, elektor Saksonii w latach 1532–1547 z 1) małżeństwa oraz 2 synów (1 wcześnie zmarł) i 2 córki z 2) małżeństwa.

Życiorys

Jan Stały był czwartym synem elektora Ernesta i Elżbieta Wittelsbach. O jego dzieciństwie i młodości jest mało informacji. Wiadomo, że otrzymał, podobnie jak jego bracia gruntowne wykształcenie, i że przebywał na dworze Fryderyka III Habsburga (1415–1493) oraz brał udział w kampaniach cesarza Maksymiliana (1459–1519) przeciw Wenecji i na Węgrzech. Po śmierci ojca rządził razem z bratem Fryderykiem Mądrym (1463–1525). Pozostali bracia wstąpili do służby kościelnej, Albrecht (1467–1484) był arcybiskupem Moguncji, a Ernest (1464–1513)  arcybiskupem Magdeburga.

Jego objęcie samodzielnych rządów rozpoczęło się w 1925 roku i przypadło na na trudny okres wojny chłopskiej. Pokonanie powstania chłopskiego wywołanego w Turyngii przez anabaptystę Thomasa Müntzera (ok. 1490–1525) było jego pierwszym wyzwaniem. Gdy po przegranej przez buntowników bitwie pod Frankenhausen, wzmogły się głosy przeciwko Reformacji, wbrew swojemu kuzynowi księciu Jerzemu Brodatemu (1471–1539), opowiedział się po stronie Reformacji. Podczas zgromadzenia duchownych z całego księstwa w sierpniu 1525 roku zalecił głosić czystą ewangelię bez ludzkich dodatków (papieskich) i dał luteranom decydujący wpływ na wszystkie ważne kwestie publiczne, o czym pochlebnie wypowiadał się Marcin Luter.

W 1529 roku bronił wiary protestanckiej na sejmie Rzeszy w Spirze. Wniósł duży wkład w powstanie Związku szmalkaldzkiego.

Jan Stały zmarł 16 sierpnia 1532 w Schweinitz. Pochowany został w kościele zamkowym (Schlosskirche) w Wittenberdze.

Literatura

Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Autor: Roman Penkała