Isaak Iselin
Isaak Iselin (ur. 7 marca 1728 roku w Bazylei; zm. 15 lipca 1782 tamże) - szwajcarski filozof historii i publicysta społeczno-polityczny. (wyznania ewangelicko-reformowanego)
 |
| Isaak Iselin. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Christoph (1699–1748), kupiec; matka Anna Maria (1711–69); - ożenił się w Bazylei w 1756 z Heleną z domu Forcart (1740–1810); miał 8 dzieci.
Życiorys
Od 1742 Isaak Iselin studiował filozofię w Bazylei i ukończył te studia stopniem magistra artium. Później studiował w Bazylei prawoznawstwo. W 1747 roku przeniósł się na fakultet prawniczy uniwersytetu w Getyndze. W 1751 wrócił do Bazylei z tytułem doktora obojga praw (Doctor iuris utriusque).
Po nieudanych próbach zostania mężem stanu lub profesorem na uczelni rozpoczął działalność publicystyczną. W 1755 ukazało się jego dzieło Philosophischen und patriotischen Träume eines Menschenfreundes, któremu zawdzięcza pierwsze uznanie jako pisarz.
W 1756 roku został powołany na pisarza rady miasta Bazylei, który to urząd, z krótką przerwą od 1758 do 1760, sprawował aż do śmierci.
Iselin był członkiem Helvetischen Gesellschaft i Zakonu iluminatów. Około 1777 nawiązał kontakty z Johannem Heinrichem Pestalozzi, którego był przyjacielem i protektorem. Pomógł mu opublikować jego dzieło „Lienhard und Gertrud“, torując mu tym samym drogę do dalszej kariery pisarskiej.
Znaczenie
Pomimo pełnienia funkcji urzędniczej cały czas kontynuował społeczno-polityczną i pedagogiczną działalność pisarską. W 1764 opublikował obszerną Historię ludzkości (niem. Geschichte der Menschheit). Od 1767 współpracował z biblioteką Allgemeine Deutsche Bibliothek Friedricha Nicolai. W 1776 opublikował Marzenia przyjaciela człowieka (niem Träume eines Menschenfreundes). Jako publicysta był filantropem i fizjokratą. Świadomie dążył linią chrześcijańsko-humanistyczną oświecenia i całe życie zwalczał deistyczno-materialistyczne poglądy. W przeciwieństwie do Jean-Jacques Rousseau widział historię jako linearną kontynuację humanizmu. W latach 1776-1778 i 1780-1782 był wydawcą Ephemeriden der Menschheit.
Jego wszystkie próby dotyczące reformy szkolnictwa i gospodarki społecznej rozbiły się o konserwatyzm mieszczan.
Isaak Iselin troszczył się szczególnie o ubogich i chorych. W 1777 był głównym inicjatorem i współzałożycielem towarzystwa Gesellschaft zur Aufmunterung und Beförderung des Guten und Gemeinnützigen, krótko zwane Gemeinnützige Gesellschaft oder GGG.
Swoje daleko sięgające znaczenie w obszarze niemieckojęzycznym uzyskał jako twórca filozofii historii. Przez jego pracę historia po raz pierwszy została rozumiana w sposób filozoficzny. Należał do pierwszych teoretyków etnologii i traktował historię jako kroczący rozwój ludzkości w kierunku humanizmu. Uważany jest za jednego z czołowych publicystów niemieckojęzycznych czego oznaką są również artykuły pisane do „Allgemeine Deutsche Bibliothek“ (1766-79) oraz korespondencja z Mosesem Mendelssohnem, Friedrichem Nicolai, Johannem Casparem Lavaterem, Friedrichem Eberhardem von Rochow, Thomasem Abbtem, Friedrichem Karlem Moserem.
Isaak Iselin jest wybitnym przedstawicielem późnego oświecenia szwajcarskiego, który wywarł silny wpływ na dziewiętnastowieczny liberalizm.
Dzieła (wybór)
- Philosophische Muthmassungen über die Geschichte der Menschheit. (2 tomy, Frankfurt i Leipzig; najpierw w 1764 anonimowa, 2 wydanie Zürich 1768).
- Vermischte Schriften, Zürich 1770.