Hugo Wolf

Hugo Wolf (ur. 13 marca 1860 w Slovenj Gradcu (niem. Windischgraz); zm. 22 lutego 1903 w Wiedniu) – austriacki kompozytor.

Hugo Wolf (1921)
Hugo Wolf (1921).
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Philipp (1828–87), handlował skórami; matka Katharina z domu Nußbaumer; rodzeństwo 4 siostry (Modesta, Cornelia, Katharina, Adrienne) i 2 bracia (Max, Gilbert);

Życiorys

Ojciec Hugo Wolfa był człowiekiem wszechstronnie wykształconym i wcześnie zapoznał wszystkie dzieci z muzyką, które muzykowały we własnym zespole. Przekonany, że zawód muzyka rzadko zapewnia dobrobyt, traktował wykształcenie muzyczne jedynie jako uzupełnienie ówczesnej edukacji. Hugo zaczął grać na fortepianie i skrzypcach już między 4 a 5 rokiem życia i po pierwszym wielkim wystąpieniu w czasie karnawału w 1866 r. jako cudowne dziecko w kostiumie Mozarta postanowił wbrew woli ojca zostać muzykiem. Uczył się w Grazu (1870), St. Paul im Lavanttal w Karyntii (1871) i Mariborze (niem. Marburgu an der Drau) (1873–75). Od 1875 r. uczęszczał do Konserwatorium Wiedeńskiego, a opiekę nad nim sprawowała, mieszkająca w Wiedniu, siostra ojca Katharina Vinzenzberg, której córka była również wychowanką Konserwatorium.

W 1877 r. Hugo Wolf przerwał studia, co doprowadziło do zakończenia dalszego finansowania przez ojca. Odtąd żył, wspierany przez krąg przyjaciół, z komponowania muzyki kameralnej, utworów orkiestrowych i przede wszystkim pieśni. W 1882 r. otrzymał posadę korepetytora (akompaniatora) i kapelmistrza w teatrze w Salzburgu. Jednak braki w technice dyrygowania doprowadziły po kilku miesiącach do zwolnienia go ze stanowiska. W latach 1883-85 skomponował muzykę do wierszy Heinricha von Kleista. Następnie w latach 1884–87 pracował jako krytyk muzyczny w czasopiśmie »Wiener Salonblatt«. W agresywnych artykułach potwierdził swój wagneryzm (Richard Wagner) atakami na Johannesa Brahmsa i tzw. konserwatystów.

Po śmierci ojca w 1887 r. przestał pracować jako krytyk. W 1888 r. wydał pierwsze pieśni skomponowane do wierszy Eduarda Mörike, które odniosły duży sukces przede wszystkim w Niemczech, dokąd pierwszą podróż odbył w 1890 roku. Po powrocie napisał na zlecenie teatru Hofburgtheater (Burgtheater) muzykę do do dramatu Henrika Ibsena »Das Fest auf Solhaug« i szukał libretta, do którego mógłby napisać operę. Przyjaciele skontaktowali go z Rosą Mayreder, która w 1890 r. napisała libretto do noweli »El sombrero de tres picos« (pol. Trójgraniasty kapelusz) Pedro Antonio de Alarcóna (1833–1891), które jednak na razie odrzucił.

W kolejnych latach Hugo Wolf odbył tournée po Niemczech: w 1891 r. był w Mannheim, wiosną 1892 r. koncertował w Berlinie, a w 1894 r. podróżował do Berlina razem z Antonem Brucknerem, gdzie Siegfried Ochs wystawił wersje orkiestrowe pieśni »Feuerreiter« (pol. Ognisty jeździec) i »Elfenlied« (pol. Pieśń elfów). Przełom w jego twórczości przyniosło spotkanie z śpiewaczką Friedą Zerny (1864–1917), która interpretowała wiele jego pieśni. W 1895 r. zaakceptował libretto Rosy Mayreder i skomponował operę »Der Corregidor«, która w 1896 r. wystawiona została w Mannheim. W czasie prób pojawiły się pierwsze symptomy postępującego paraliżu, będącego efektem zarażenia syfilisem.

Po powrocie do Wiednia wynajął pierwsze własne mieszkanie, skomponował »Gesänge nach Michelangelo« i w 1897 r. zaczął kolejną operę »Manuel Venegas« do libretta Moritza Horna, którą jednak nie dokończył. W maju 1897 r. jego przyjaciel Michael Haberlandt założył, podobnie jak wcześniej przyjaciele w Berlinie (1896), Stowarzyszenie Wolfa (niem. Wolfsverein), dzięki czemu miał zapewnione utrzymanie. We wrześniu 1897 r. postęp choroby spowodował, że trafił do wiedeńskiej kliniki psychiatrycznej Wilhelma Svetlina (1849–1914). Po zwolnieniu z kliniki udał się razem z siostrą Kathariną i swoją byłą uczennicą oraz mecenaską Melanie Köchert (z domu Lang, 1854–1906) do Włoch. Po nieudanej próbie samobójczej w czasie urlopu letniego w 1898 r. w Salzkammergut nad jeziorem Traunsee udał się na własną prośbę do placówki leczniczej Niederösterreichische Landesirrenanstalt am Brünnlfeld w Wiedniu, którą już nigdy nie mógł opuścić.

Wolf zaprezentował się jako prototyp bezkompromisowego artysty romantycznego. Obraz »dzikiego wilka (niem. Wolf)« budził także zainteresowanie jego twórczością, w której widać wpływy jego idola Richarda Wagnera i kolegi z Konserwatorium Gustava Mahlera. Wszystkie jego pieśni są wykoncypowanymi małymi psychologicznymi dramatami, do wykonania których niezbędne jest profesjonalne wykształcenie. W operze »Der Corregidor« zdystansował się od Wagnera i znaleźć w niej można wpływy Jana Sebastiana Bacha. Jego styl wywarł wpływ na »drugą szkołę wiedeńską«, czyli Arnolda Schönberga, Albana Berga oraz Antona Weberna, chociaż każdy z nich jego pieśni interpretował w indywidualny sposób.

Dzieła (wybór)

Hugo Wolf napisał muzykę do ponad 250 pieśni do tekstów m.in.:

  • Eduarda Mörike: Der Genesene an die Hoffnung, Der Knabe und das Immlein, Ein Stündlein wohl vor Tag, Jägerlied, Der Tambour, Er ist's*, Das verlassene Mägdlein, Begegnung, Nimmersatte Liebe, Fussreise, An eine Aeolsharfe, Verborgenheit, Im Frühling, Agnes, Auf einer Wanderung, Elfenlied, Der Gärtner, Citronenfalter im April, Um Mitternacht, Auf eine Christblume I, Auf eine Christblume II, Seufzer*, Auf ein altes Bild*, In der Frühe*, Schlafendes Jesuskind*, Karwoche*, Zum neuen Jahr, Gebet*, An den Schlaf*, Neue Liebe*, Wo find' ich Trost*, An die Geliebte, Peregrina I, Peregrina II, Frage und Antwort, Lebe wohl, Heimweh, Lied vom Winde, Denk' es, o Seele*, Der Jäger, Rat einer Alten, Erstes Liebeslied eines Mädchens, Lied eines Verliebten, Der Feuerreiter, Nixe Binsefuß, Gesang Weyla's*, Die Geister am Mummelsee, Storchenbotschaft, Zur Warnung, Auftrag, Bei einer Trauung, Selbstgeständnis, Abschied,
  • Josepha von Eichendorff: Der Freund, Der Musikant, Verschwiegene Liebe, Das Ständchen, Der Soldat I, Der Soldat II, Die Zigeunerin, Nachtzauber, Der Schreckenberger, Der Glücksritter, Lieber alles, Heimweh, Der Scholar, Der verzweifelte Liebhaber, Unfall, Liebesglück, Seemanns Abschied, Erwartung, Die Nacht, Waldmädchen,
  • Johanna Wolfganga von Goethe: Harfenspieler I*, Harfenspieler II*, Harfenspieler III*, Spottlied aus Wilhelm Meister, Mignon I, Mignon II, Mignon III, Philine, Mignon*, Der Sänger, Der Rattenfänger*, Ritter Kurts Brautfahrt, Gutmann und Gutweib, Cophtisches Lied I, Cophtisches Lied II, Frech und froh I, Frech und froh II, Beherzigung, Prometheus*, Ganymed, Grenzen der Menschheit, Epiphanias, Nepomuks Vorabend, Genialisch Treiben, Der Schäfer, Der neue Amadis, Blumengruß, Gleich und Gleich, Die Spröde, Die Bekehrte, Frühling über's Jahr, Anakreons Grab*, Dank des Paria, Königlich Gebet Westöstlicher Divan (aus dem „Buch des Sängers“): Phänomen, Erschaffen und Beleben Westöstlicher Divan (aus dem „Schenkenbuch“): Ob der Koran von Ewigkeit sei?, Trunken müssen wir alle sein!, So lang man nüchtern ist, Sie haben wegen der Trunkenheit, Was in der Schenke waren heute Westöstlicher Divan (aus dem „Buch Suleika“): Nicht Gelegenheit macht Diebe, Hoch beglückt in deiner Liebe, Als ich auf dem Euphrat schiffte, Dies zu deuten bin erbötig, Hätt ich irgend wohl Bedenken, Komm, Liebchen, komm, Wie sollt ich heiter bleiben, Wenn ich dein gedenke, Locken, haltet mich umfangen, Nimmer will ich dich verlieren,
  • Paula Heyse i Emanuela Geibela: Spanisches Liederbuch 1889/90, Italienisches Liederbuch 1890/91 i 1896,
  • Michała Anioła: Wohl denk' ich oft, Alles endet, was entstehet, Fühlt meine Seele 1897.
  • Ponadto pisał muzykę fortepianową, kameralną, symfoniczną.

Literatura

  • Leopold Spitzer: Hugo Wolf. Sein Werk – sein Leben. Holzhausen, Wien 2003, ISBN 3-85493-081-X.
  • Margareta Saary, Art. „Wolf, Hugo‟, in: Oesterreichisches Musiklexikon online, dostęp: 30.12.2016 (http://www.musiklexikon.ac.at/ml/musik_W/Wolf_Hugo.xml).
  • Ernst Decsey: Hugo Wolf: Erster Band: Hugo Wolfs Leben, 1860-1887. SEVERUS Verlag, 2011.

Linki