Herman Nohl

Herman Nohl (ur. 7 października 1879 w Berlinie, zm. 27 września 1960 w Getyndze) - niemiecki pedagog i filozof. (wyznanie luterańskie)

Grób Hermana Nohla na cmentarzu w Getyndze. Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec : Hermann (1850–1929), nauczyciel w Gymnasium zum Grauen Kloster w Berlinie;
• Matka: Luise Gabriele (1858–85), córka właściciela dóbr rycerskich Ernsta Friedricha Doepke (ur. 1828, zaginął) i Emeline Natalie Besig (1826–78);
• Przybrana matka : od 1892 Elise Simon;
• Brat : Johannes (1882–1963), anarchista, pisarz, przyjaciel Ericha Mühsama (1878–1934);
• Ożenił się : w Wiedniu w 1905 z Berthą z domu Oser (1878–1936);
• Dzieci: syn Christian (ur. 1916), chirurg w Londynie i 4 córki Johanna (ur. 1906), Kläre (1908–88), Marie (ur. 1909), Barbara (ur. 1911).

Życiorys i twórczość

Po ukończeniu Gymnasium zum Grauen Kloster w rodzinnym mieście Herman Nohl studiował w latach 1898–1904 filozofię, historię i literaturę niemiecką na uniwersytecie w Berlinie. Najważniejszym jego nauczycielem był Wilhelm Dilthey (1833–1911), którego był asystentem od 1902 roku, i u którego doktoryzował się w 1904 dysertacją zatytułowaną Sokrates i etyka (Sokrates und die Ethik).

W 1907 roku Nohl przeprowadził się do Jeny i habilitował się tam w następnym roku u Rudolfa Euckena (1846–1926) pracą o Światopoglądach malarstwa. Jako Privatdozent napisał w Jenie różne prace, uporządkował spuściznę Wilhelma Diltheya i przygotował razem z Georgiem Mischem (1878– 1965) wydanie jego pism zebranych. Przez skupiony wokół wydawcy Eugena Diederichsa (1867–1930) krąg „Sera-Kreis“ uzyskał kontakt z ruchem młodzieżowym.

Doświadczenia z I wojny światowej skłoniły go do zainteresowania się pedagogiką, ponieważ widział w niej możliwość poprawy niemieckiej moralności. W 1919 roku założył wspólnie z Heinrichem Weinelem (1874–1936) i Reinhardem Buchwaldem (1884–1983) uniwersytet ludowy w Jenie. Pomysł ten spotkał się z dużym oddźwiękiem i wkrótce powstało wiele takich placówek w Turyngii. Początkiem 1920 roku został w Getyndze profesorem „filozofii praktycznej ze szczególnym uwzględnieniem pedagogiki”, a w 1922 profesorem pedagogiki na nowo powstałej tam katedrze.

W związku z wprowadzeniem w 1922 roku przepisów dotyczących sprawowania opieki społecznej nad młodzieżą i ustawy o sądach dla nieletnich z 1923 reprezentował pozycję pedagogiczno-społeczną ukierunkowaną na wspieranie młodzieży i jej resocjalizację. Praktycznej pracy Nohla towarzyszyły odczyty ujęte w 1927 roku w książce Sprawowanie opieki społecznej nad młodzieżą (Jugendwohlfahrt). W latach 1928–33 wydał wspólnie z Ludwigiem Pallatem (1867–1946), kierownikiem „Centralnego Instytutu Wychowania i Nauczania” („Zentralinstituts für Erziehung und Unterricht“) w Berlinie, pięciotomowy Podręcznik pedagogiki (Handbuch der Pädagogik), który wnosił nowe spojrzenie na wszystkie obszary pedagogiki. Nohl opublikował w nim m.in. artykuły Ruch pedagogiczny w Niemczech (Die pädagogische Bewegung in Deutschland) i Teoria edukacji (Die Theorie der Bildung), które pomimo braku zaufania nazistów do jego szkoły mógł wydać w 1935 roku w monografii Ruch pedagogiczny w Niemczech i jego teoria (Die pädagogische Bewegung in Deutschland und ihre Theorie), jednak musiał dokonać na korzyść nacjonalistów zmian w przedmowie i epilogu. Praca ta zawiera systematyczny wgląd w stosunki wychowawcze i ugruntowuje samodzielność wychowania w teorii i praktyce. W 1937 roku został przymusowo przeniesiony przez nacjonalistów na emeryturę; wycofał się także z czasopisma „Die Erziehung“, którego był współwydawcą. W Charakter i los, antropologia pedagogiczna (Charakter und Schicksal, Eine pädagogische Menschenkunde, 1938) wskazywał na konieczność stworzenia antropologicznego fundamentu pedagogicznej teorii i praktyki. W centrum jego rozważań znajduje się model Platona warstwowej struktury duszy. Nohl odważył się w okresie nazistowskim na zasadniczą dyskusję o pryncypiach etycznych w książce Podstawowe doświadczenia moralne. Wprowadzenie do etyki (Die sittlichen Grunderfahrungen. Eine Einführung in die Ethik, 1939).

Po wojnie mógł ponownie w 1945 roku objąć swoją katedrę w Getyndze. W 1947 przeszedł na emeryturę, ale jeszcze przez dwa lata uczył, aż zastąpił go w 1949 roku jego uczeń Erich Weniger (1894–1961). W latach 1945–60 wydawał czasopismo „Die Sammlung“, które miało umożliwić Niemcom nową orientację duchową.

Dzieła (wybór)

• Sokrates i Etyka (Sokrates und die Ethik). Tübingen/Leipzig 1904.
• Światopogląd malarstwa (Die Weltanschauungen der Malerei). Jena 1908.
• Pedagogiczne i polityczne eseje (Pädagogische und politische Aufsätze). Jena 1919.
• Styl i światopogląd (Stil und Weltanschauung). Jena 1920.
• Sprawowanie opieki społecznej nad młodzieżą (Jugendwohlfahrt). Leipzig 1927.
• Rzeczywistość estetyczna (Die ästhetische Wirklichkeit: eine Einführung). Frankfurt am Main 1935 (2 wydania 1954).
• Ruch pedagogiczny w Niemczech i jego teoria (Die pädagogische Bewegung in Deutschland und ihre Theorie). 1935.
• Wprowadzenie do filozofii (Einführung in die Philosophie). 1935 (9 wydanie Frankfurt am Main 1998).
• Charakter i los, antropologia pedagogiczna (Charakter und Schicksal, Eine pädagogische Menschenkunde, 1938.
• Podstawowe doświadczenia moralne. Wprowadzenie do etyki (Die sittlichen Grunderfahrungen. Eine Einführung in die Ethik 1939.
• Friedrich Schiller. Frankfurt am Main 1954.

Literatura

• Matthes, Eva, "Nohl, Herman" w: Neue Deutsche Biographie 19 (1999), s. 323-324 [Online-Version]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118588478.html#ndbcontent.