Helmut Thielicke

Helmut Thielicke (ur. 4 grudnia 1908 roku w Barmen (dziś część Wuppertalu), zm. 5 marca 1986 roku w Hamburgu) - niemiecki teolog ewangelicki.

Bundesarchiv B 145 Bild-F041435-0032, Hamburg, CDU-Bundesparteitag, Thielicke
Helmut Thielicke, 1973.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Thielicke uczęszczał do gimnazjum Wilhelm-Dörpfeld-Gymnasium, w którym duży nacisk kładziono na języki starożytne i w 1928 roku zdał maturę. Rozpoczął studia teologiczne i filozoficzne na uniwersytecie w Erlangen, ale krótko po tym musiał je przerwać z powodu operacji tarczycy. Pomimo dalszych problemów zdrowotnych ukończył studia w 1932 roku broniąc pracę z zakresu filozofii Das Verhältnis zwischen dem Ethischen und dem Ästhetischen (Zależność między etyką i estetyką). Po unormowaniu się problemów zdrowotnych studiował na uniwersytecie w Bonn, gdzie uczęszczał także na wykłady Karla Bartha, którego teorie krytykował za pomijanie antropologii ojczystej. W 1934 roku został teologiem po obronie pracy Geschichte und Existenz. Grundlegung einer evangelischen Geschichtstheologie u Paula Althausa.
W 1935 roku habilitował się pracą Offenbarung, Vernunft und Existenz. Studien zur Religionsphilosophie Lessings (Objawienie, opamiętanie i egzystencja. Studium filozofii religii Lessinga, w okresie gdy nasilała się presja reżimu nazistowskiego, w wyniku której jako członkowi Kościoła Wyznającego (niem. Bekennenden Kirche) uniemożliwiono podjęcie pracy na uniwersytecie w Erlangen. W 1936 roku otrzymał stanowisko profesora teologii systematycznej na uniwersytecie w Heidelbergu. Tutaj poznał swoją przyszłą żonę Marie-Luise Herrmann, z którą ożenił się w 1937 roku. Mieli czworo dzieci

Po powtarzających się od połowy lat 30-tych przesłuchaniach przez gestapo, Helmut Thielicke został w 1940 roku zdymisjonowany. Thielicke został powołany do Ravensburga, ale mógł objąć ten urząd dopiero po dziewięciu miesiącach, dzięki poparciu biskupa krajowego Theophila Wurma. Od 1942 roku sprawował urząd teologiczny w Stuttgarcie, skąd aż do końca wojny odbywał wiele podróży z odczytami, które zawsze były utrudniane przez ówczesny rząd.
W Stuttgarcie prowadził licznie odwiedzaną serię odczytów czwartkowych, które po zakończeniu wojny ukazały się pt. Der Glaube der Christenheit i jest to pewien rodzaj „świeckiej dogmatyki”. W tym dziele zostały zawarte po raz pierwszy po wojnie uwagi o minionym okresie nacjonalizmu na przykład wspomnienie o zamordowanych przez zagazowanie czy śmiertelne zastrzyki. Ponieważ w czasie okresu nacjonalizmu takie wypowiedzi byłyby bardzo prowokujące i w innych jego wypowiedziach z tamtych lat nie znajdują się żadne tego rodzaju polityczne odwołania.
W 1943 roku Thielicke opublikował krytyczną opinię teologiczną dotyczącą eseju Rudolfa Bultmanna o demitologizacji Nowego Testamentu, w wyniku czego doszło do korespondencji między nimi, ale nie dała ona żadnych wyników. Wszedł także w kontakt z grupą oporu Freiburger Kreis.
Zbombardowanie Stuttgartu w 1944 roku wypędziło jego rodzinę do Korntal, skąd kontynuował podróże z odczytami i kazaniami. Kazania te wydane anonimowo w Szwajcarii zostały przetłumaczone na wiele języków i były czytane na różnych wojennych frontach. Bezpośrednio po zakończeniu wojny Thielicke podróżował z grupą delegatów kościoła do Frankfurtu nad Menem i angażował się w rozmowy z rządem wojskowym o utworzenie nowego fakultetu i włączenie pracy studiów w politycznej i akademickiej próżni okresu powojennego. Na nowo powstałym wydziale teologicznym na uniwersytecie w Tybindze objął w 1945 roku katedrę teologi systematycznej, a w 1951 roku został rektorem i przewodniczącym Zachodnioniemieckiej Konferencji Rektorów. W 1954 roku został powołany do Hamburga, aby na tamtejszym uniwersytecie utworzyć wydział teologiczny. Na uniwersytecie w Hamburgu pracował jako dziekan, profesor i prowadził nabożeństwa w kościele św. Michała w Hamburgu.
Podczas prowadzonych odczytów w Stanach Zjednoczonych poznał Billy'a Grahama i w 1977 roku został przyjęty przez Jimmy'ego Cartera. W latach 60-tych i 70-tych odbył podróże do Azji, Afryki Południowej, Ameryki Łacińskiej jak również Australii i Nowej Zelandii. Po przejściu na emeryturę założył Projektgruppe Glaubensinformation (dzisiaj Andere Zeiten), przez który chciał przekazać swoje doświadczenia z ambony i wesprzeć młodych księży. Thielicke zmarł 5 marca 1986 roku w wieku 77 lat w Hamburgu. Imieniem jego został nazwany lasek w Hamburgu Helmut-Thielicke-Wäldchen w dzielnicy Wellingsbüttel.

Znaczenie

Już w 1947 roku podczas kazania w Wielki Piątek wystąpił przeciwko niesprawiedliwości, która została w języku niemieckim określona pod hasłem „denacyfikacji” i opowiedział się przeciw zbiorowemu potępieniu narodu niemieckiego. Martin Niemöller, jak również Gustav Heinemann krytykowali go za jego „Nie” dla ponownego zbrojenia się Niemiec. Końcem lat pięćdziesiątych prowadził wykład o etycznym problemie zbrojeń atomowych w czasie zjazdu CDU. W przemówieniu w Bundestagu w 1962 roku wypowiedział się o utracie niemieckiej demokracji i upadku pojęcia „ojczyzna”, co znalazło oddźwięk daleko poza granicami Niemiec. Krótko mówiąc Thielicke przez wielu obserwatorów uważany jest za człowieka politycznej prawicy.
Poza działalnością literacką i wspieraniem pozauniwersyteckim młodej generacji niemieckich teologów założył tzw. krąg "Projektgruppe Glaubensinform­tion”, którego celem było wspólne wstępne omawianie kazań. Kazanie uważał za najważniejszą działalność, która wymaga od teologa włożenie nieproporcjonalnie sporo czasu pracy i sił twórczych, jak sam chętnie mówił: „w jedno kazanie więcej trzeba włożyć czasu niż w czterogodzinny wykład”.
Helmut Thielicke był przez dłuższy czas jednym z najbardziej wpływowych ewangelickich teologów XX wieku. Pomimo tego szybko popadł w zapomnienie. Czy jego „Theologische Ethik” nie była dość innowacyjna? Była tylko na marginesie cytowana w nowej teologicznej etyce. Podobnie działo się z jego trzytomową dogmatyką. Czy spowodował to brak jego angażowania się w wielu dyskusjach naukowych, np. dialogu między ewangelickimi i katolickimi teologami jak również w wewnątrzprotestanckim sporze o polityczną etykę.


Mówiąc o najbardziej wpływowych teologicznych nauczycielach XX wieku, a szczególnie o najważniejszych kaznodziejach, wielu wciąż stawia go na pierwszym miejscu - mają na myśli: "wpływowy dla mnie, mojego życia, mojej wiary", a jego młodzi współtowarzysze stanu duchownego mogą dodać: "i mojego głoszenia". Ponieważ Helmut Thielicke był wszędzie kaznodzieją Ewangelii, czy na ambonie lub na katedrze, ustnie lub pisemnie, był tłumaczem między starożytną biblijną prawdą a świeckim współczesnym człowiekiem. Z okazji jego śmierci, były biskup Kościoła w Hamburgu, Hans-Otto Wölber zapytał nie bez powodu: "Czy nie był on ostatecznie porywającym ewangelistą, kaznodzieją odrodzenia?"

Dzieła (wybór)

  • Ich aber sage euch... – Auslegungen der Bergpredigt in Stuttgarter Gottesdiensten. Quell-Verlag, Stuttgart 1949
  • Theologie der Anfechtung. Gesammelte Aufsätze. Tübingen 1949
  • Theologische Ethik. I. Band: Prinzipienlehre. Dogmatische, philosophische und kontroverstheologische Grundlegung Tübingen 1958, II. Band: Entfaltung. 1. Teil: Mensch und Welt, 1959, 2. Teil: Ethik des Politischen 4. durchges. u. wesentl. erw. Aufl. 1987, III. Band: Entfaltung. 3. Teil: Ethik der Gesellschaft, des Rechtes, der Sexualität und der Kunst, 1964
  • Glauben und Denken in der Neuzeit. Die großen Systeme der Theologie und Religionsphilosophie. 2. Aufl., Mohr, Tübingen 1988
  • Das Schweigen Gottes – Glauben im Ernstfall. Quell-Verlag, Stuttgart 1988

Literatura

  • Wolfdietrich von Kloeden: Helmut Thielicke. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 11, Bautz, Herzberg 1996, s. 1106–1113.

Linki

  • Artykuł "Helmut Thielicke" na stronie de.wikipedia.org (online).
  • Artykuł Lutza Mohaupta "Ein geistvoller Evangelist" na stronie Zeitzeichen - Evangelische Kommentare zu Religion und Gesellschaft.