Helmut Thielicke
Helmut Thielicke (ur. 4 grudnia 1908 roku w Barmen (dziś część Wuppertalu), zm. 5 marca 1986 roku w Hamburgu) - niemiecki teolog ewangelicki.
 |
| Helmut Thielicke, 1973. Źródło: Wikimedia Commons |
Życiorys
Thielicke uczęszczał do gimnazjum Wilhelm-Dörpfeld-Gymnasium, w którym duży nacisk kładziono na języki starożytne i w 1928 roku zdał maturę. Rozpoczął studia teologiczne i filozoficzne na uniwersytecie w Erlangen, ale krótko po tym musiał je przerwać z powodu operacji tarczycy. Pomimo dalszych problemów zdrowotnych ukończył studia w 1932 roku broniąc pracę z zakresu filozofii Das Verhältnis zwischen dem Ethischen und dem Ästhetischen (Zależność między etyką i estetyką). Po unormowaniu się problemów zdrowotnych studiował na uniwersytecie w Bonn, gdzie uczęszczał także na wykłady Karla Bartha, którego teorie krytykował za pomijanie antropologii ojczystej. W 1934 roku został teologiem po obronie pracy Geschichte und Existenz. Grundlegung einer evangelischen Geschichtstheologie u Paula Althausa.
W 1935 roku habilitował się pracą Offenbarung, Vernunft und Existenz. Studien zur Religionsphilosophie Lessings (Objawienie, opamiętanie i egzystencja. Studium filozofii religii Lessinga, w okresie gdy nasilała się presja reżimu nazistowskiego, w wyniku której jako członkowi Kościoła Wyznającego (niem. Bekennenden Kirche) uniemożliwiono podjęcie pracy na uniwersytecie w Erlangen. W 1936 roku otrzymał stanowisko profesora teologii systematycznej na uniwersytecie w Heidelbergu. Tutaj poznał swoją przyszłą żonę Marie-Luise Herrmann, z którą ożenił się w 1937 roku. Mieli czworo dzieci
Po powtarzających się od połowy lat 30-tych przesłuchaniach przez gestapo, Helmut Thielicke został w 1940 roku zdymisjonowany. Thielicke został powołany do Ravensburga, ale mógł objąć ten urząd dopiero po dziewięciu miesiącach, dzięki poparciu biskupa krajowego Theophila Wurma. Od 1942 roku sprawował urząd teologiczny w Stuttgarcie, skąd aż do końca wojny odbywał wiele podróży z odczytami, które zawsze były utrudniane przez ówczesny rząd.
W Stuttgarcie prowadził licznie odwiedzaną serię odczytów czwartkowych, które po zakończeniu wojny ukazały się pt. Der Glaube der Christenheit i jest to pewien rodzaj „świeckiej dogmatyki”. W tym dziele zostały zawarte po raz pierwszy po wojnie uwagi o minionym okresie nacjonalizmu na przykład wspomnienie o zamordowanych przez zagazowanie czy śmiertelne zastrzyki. Ponieważ w czasie okresu nacjonalizmu takie wypowiedzi byłyby bardzo prowokujące i w innych jego wypowiedziach z tamtych lat nie znajdują się żadne tego rodzaju polityczne odwołania.
W 1943 roku Thielicke opublikował krytyczną opinię teologiczną dotyczącą eseju Rudolfa Bultmanna o demitologizacji Nowego Testamentu, w wyniku czego doszło do korespondencji między nimi, ale nie dała ona żadnych wyników. Wszedł także w kontakt z grupą oporu Freiburger Kreis.
Zbombardowanie Stuttgartu w 1944 roku wypędziło jego rodzinę do Korntal, skąd kontynuował podróże z odczytami i kazaniami. Kazania te wydane anonimowo w Szwajcarii zostały przetłumaczone na wiele języków i były czytane na różnych wojennych frontach. Bezpośrednio po zakończeniu wojny Thielicke podróżował z grupą delegatów kościoła do Frankfurtu nad Menem i angażował się w rozmowy z rządem wojskowym o utworzenie nowego fakultetu i włączenie pracy studiów w politycznej i akademickiej próżni okresu powojennego. Na nowo powstałym wydziale teologicznym na uniwersytecie w Tybindze objął w 1945 roku katedrę teologi systematycznej, a w 1951 roku został rektorem i przewodniczącym Zachodnioniemieckiej Konferencji Rektorów. W 1954 roku został powołany do Hamburga, aby na tamtejszym uniwersytecie utworzyć wydział teologiczny. Na uniwersytecie w Hamburgu pracował jako dziekan, profesor i prowadził nabożeństwa w kościele św. Michała w Hamburgu.
Podczas prowadzonych odczytów w Stanach Zjednoczonych poznał Billy'a Grahama i w 1977 roku został przyjęty przez Jimmy'ego Cartera. W latach 60-tych i 70-tych odbył podróże do Azji, Afryki Południowej, Ameryki Łacińskiej jak również Australii i Nowej Zelandii. Po przejściu na emeryturę założył Projektgruppe Glaubensinformation (dzisiaj Andere Zeiten), przez który chciał przekazać swoje doświadczenia z ambony i wesprzeć młodych księży. Thielicke zmarł 5 marca 1986 roku w wieku 77 lat w Hamburgu. Imieniem jego został nazwany lasek w Hamburgu Helmut-Thielicke-Wäldchen w dzielnicy Wellingsbüttel.
Znaczenie
Już w 1947 roku podczas kazania w Wielki Piątek wystąpił przeciwko niesprawiedliwości, która została w języku niemieckim określona pod hasłem „denacyfikacji” i opowiedział się przeciw zbiorowemu potępieniu narodu niemieckiego. Martin Niemöller, jak również Gustav Heinemann krytykowali go za jego „Nie” dla ponownego zbrojenia się Niemiec. Końcem lat pięćdziesiątych prowadził wykład o etycznym problemie zbrojeń atomowych w czasie zjazdu CDU. W przemówieniu w Bundestagu w 1962 roku wypowiedział się o utracie niemieckiej demokracji i upadku pojęcia „ojczyzna”, co znalazło oddźwięk daleko poza granicami Niemiec. Krótko mówiąc Thielicke przez wielu obserwatorów uważany jest za człowieka politycznej prawicy.
Poza działalnością literacką i wspieraniem pozauniwersyteckim młodej generacji niemieckich teologów założył tzw. krąg "Projektgruppe Glaubensinformtion”, którego celem było wspólne wstępne omawianie kazań. Kazanie uważał za najważniejszą działalność, która wymaga od teologa włożenie nieproporcjonalnie sporo czasu pracy i sił twórczych, jak sam chętnie mówił: „w jedno kazanie więcej trzeba włożyć czasu niż w czterogodzinny wykład”.
Helmut Thielicke był przez dłuższy czas jednym z najbardziej wpływowych ewangelickich teologów XX wieku. Pomimo tego szybko popadł w zapomnienie. Czy jego „Theologische Ethik” nie była dość innowacyjna? Była tylko na marginesie cytowana w nowej teologicznej etyce. Podobnie działo się z jego trzytomową dogmatyką. Czy spowodował to brak jego angażowania się w wielu dyskusjach naukowych, np. dialogu między ewangelickimi i katolickimi teologami jak również w wewnątrzprotestanckim sporze o polityczną etykę.
Mówiąc o najbardziej wpływowych teologicznych nauczycielach XX wieku, a szczególnie o najważniejszych kaznodziejach, wielu wciąż stawia go na pierwszym miejscu - mają na myśli: "wpływowy dla mnie, mojego życia, mojej wiary", a jego młodzi współtowarzysze stanu duchownego mogą dodać: "i mojego głoszenia". Ponieważ Helmut Thielicke był wszędzie kaznodzieją Ewangelii, czy na ambonie lub na katedrze, ustnie lub pisemnie, był tłumaczem między starożytną biblijną prawdą a świeckim współczesnym człowiekiem. Z okazji jego śmierci, były biskup Kościoła w Hamburgu, Hans-Otto Wölber zapytał nie bez powodu: "Czy nie był on ostatecznie porywającym ewangelistą, kaznodzieją odrodzenia?"
Dzieła (wybór)
- Ich aber sage euch... – Auslegungen der Bergpredigt in Stuttgarter Gottesdiensten. Quell-Verlag, Stuttgart 1949
- Theologie der Anfechtung. Gesammelte Aufsätze. Tübingen 1949
- Theologische Ethik. I. Band: Prinzipienlehre. Dogmatische, philosophische und kontroverstheologische Grundlegung Tübingen 1958, II. Band: Entfaltung. 1. Teil: Mensch und Welt, 1959, 2. Teil: Ethik des Politischen 4. durchges. u. wesentl. erw. Aufl. 1987, III. Band: Entfaltung. 3. Teil: Ethik der Gesellschaft, des Rechtes, der Sexualität und der Kunst, 1964
- Glauben und Denken in der Neuzeit. Die großen Systeme der Theologie und Religionsphilosophie. 2. Aufl., Mohr, Tübingen 1988
- Das Schweigen Gottes – Glauben im Ernstfall. Quell-Verlag, Stuttgart 1988
Literatura
- Wolfdietrich von Kloeden: Helmut Thielicke. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 11, Bautz, Herzberg 1996, s. 1106–1113.
Linki
- Artykuł "Helmut Thielicke" na stronie de.wikipedia.org (online).
- Artykuł Lutza Mohaupta "Ein geistvoller Evangelist" na stronie Zeitzeichen - Evangelische Kommentare zu Religion und Gesellschaft.