Helmut Heißenbüttel

Helmut Heißenbüttel (ur. 21 czerwca 1921 w Rüstringen, zm. 19 września 1996 w Glückstadt) - niemiecki pisarz, krytyk literacki i eseista.

Życiorys

Helmut Heißenbüttel wyrastał w Wilhelmshaven. W 1932 r. wraz z rodzicami zamieszkał w Papenburgu. Podczas II wojny światowej w 1941 r. został ciężko ranny na froncie wschodnim, co doprowadziło do amputacji lewej ręki. Po wojnie studiował architekturę, germanistykę i historię sztuki w Dreźnie, Lipsku i Hamburgu. Przez pewien czas prowadził w Hamburgu wykłady, po czym od 1959 do 1981 kierował redakcją „Radio-Essay“ w rozgłośni Süddeutscher Rundfunk w Stuttgarcie. W 1963 r. wykładał gościnnie poetykę we Frankfurcie nad Menem. Jego wykłady poetyckie ukazały się w 1966 roku w antologii Über Literatur. W 1969 roku otrzymał Nagrodę im. Georga Büchnera. Od 1971 r. prowadził w Süddeutscher Rundfunk cykl Autorenmusik, w którym przedstawiał autorów muzyki. Między 1970 a 1980 r. powstało pięć projektów (Projekt 1 – 3) ściśle związanych ze słuchowiskiem. W 1981 r. przeszedł w stan spoczynku i żył odtąd jako niezależny pisarz w Borsfleth, gdzie zajął się pracami wizualnymi. W 1984 r. otrzymał Nagrodę Literacką Miasta Kolonia (niem. Literaturpreis der Stadt Köln) i był gościnnym docentem na uniwersytecie w Hamburgu.

Heißenbüttel był od 1955 r. członkiem Grupy 47 (niem. Gruppe 47), Niemieckej Akademii Języka i Literatury (niem. Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung, DASD) w Darmstadt, Wolnej Akademii Sztuki (niem. Freie Akademie der Künste) w Hamburgu i Akademii Sztuk (niem. Akademie der Künste) w Berlinie.

Helmut Heißenbüttel zmarł po ciężkiej chorobie 19 września 1996 w Glückstadt.

Twórczość

Helmut Heißenbüttel zaczął pisać w wieku 15 lat. Były to opowiadania, pierwsze wiersze w gazetach i czasopismach oraz odsyłane przez wydawnictwa manuskrypty. Decydujący okazał się dla niego kontakt z Kurtem Leonhardem (1910–2005), lektorem wydawnictwa Bechtle Verlag. Kurt Leonhard opublikował w 1954 r. pierwszą książkę Heißenbüttela Kombinationen. Jej autor rozróżniał materiał wymyślony i znaleziony oraz opowiadał się za literaturą cytatu. Fantazja i tworzenie fikcyjnych płaszczyzn zeszło u niego na drugi plan. W jego tekstach można odnaleźć cytaty i odniesienia do Georga Trakla, Bertolta Brechta, Gottfrieda Benna, Hansa Arpa, Stefana George, Ludwiga Wittgenstein, Henriego Michaux, Gertrude Stein i Ezry Pounda. Być może jeszcze ważniejsze odniesienia pochodzą do malarstwa i muzyki. Poza tym notował krótkie wersy na różnych materiałach: odwrocie listów, manuskryptach i torebkach na bułki. Te dwa aspekty, które uznają uświadomienie sobie, że puste miejsce również ma znaczenie, oraz zmiana praktyki pisarskiej doprowadziły w latach 50-tych do powstania poetyki dopowiedzenia. Fragmenty, cytaty, najdrobniejsze notatki, dokumenty fenomenologiczne, skrawki wspomnień, chwile z dnia powszedniego łączą się w Kombinationen (Kombinacje) i Topographien (Topografie).

Według Heißenbüttela w wyniku historycznego rozwoju XX wieku zmieniło się zasadniczo rozumienie podmiotu ludzkiego. Jednostka została pozbawiona swojej niezależności. Nie istnieje już żadne personalne jądro w człowieku, które mogłoby hierarchicznie uporządkować złożony świat doświadczeń. Podmiot rozpada się więc na wiele pojedynczych jąder, które dla pisarza mają przede wszystkim charakter językowy. W centrum literatury Heißenbüttela (ale także jego obszernej twórczości krytycznej i eseistycznej) znajduje się natura języka. Helmut Heißenbüttel cytując testował różnorodne materiały językowe.

Pisma (wybór)

  • 1954: Kombinationen.
  • 1956: Topographien.
  • 1958: Ohne weiteres bekannt. Kurzporträts.
  • 1960: Textbuch 1.
  • 1961: Textbuch 2.
  • 1962: Textbuch 3.
  • 1964: Textbuch 4.
  • 1965: Textbuch 5. 3 × 13 mehr oder weniger Geschichten.
  • 1966: Über Literatur.
  • 1967: Textbuch 6. Neue Abhandlungen über den menschlichen Verstand.
  • 1970: Das Textbuch. Leicht veränderte Gesamtausgabe der Textbücher.
  • 1980: Textbücher 1–6. Neue Gesamtausg.
  • 1970: Projekt Nr. 1. D’Alemberts Ende.
  • 1972: Geiger.
  • 1973: Das Durchhauen des Kohlhaupts. Gelegenheitsgedichte und Klappentexte. Projekt Nr. 2.
  • 1978: Eichendorffs Untergang und andere Märchen.
  • 1979: Wenn Adolf Hitler den Krieg nicht gewonnen hätte. Historische Novellen und wahre Begebenheiten. Projekt 3/2.
  • 1980: Das Ende der Alternative. Einfache Geschichten. Projekt 3/3.
  • 1979: Die goldene Kuppel des Comes Arbogast oder Lichtenberg in Hamburg. Fast eine einfache Geschichte.
  • 1981: Ödipuskomplex made in Germany. Gelegenheitsgedichte Totentage Landschaften 1965–80.
  • 1983: Mehr ist dazu nicht zu sagen : neue Herbste. Mit 64 Improvisationen von Heinz Edelmann.
  • 1983: Versuch über die Lautsonate von Kurt Schwitters.
  • 1985: Textbuch 8. 1981–85.
  • 1986: Textbuch 9. 3x13x13 Sätze 1981-84.
  • 1986: Textbuch 10. Von Liebeskunst.
  • 1987: Textbuch 11. In gereinigter Sprache.
  • Antologie:
    • 1983: Franz-Ottokar Mürbekapsels Glück und Ende. Erzählungen.
    • 1986: Den Blick öffnen auf das, was offen bleibt. Lesebuch.
    • 1998: Das Sagbare sagen. Auswahl von Hubert Arbogast.

Literatura

  • Helmut Heißenbüttel: Literatur für alle, online