Heinrich Holtzmann

Heinrich Julius Holtzmann (ur. 17 maja 1832 w Karlsruhe; zm. 4 sierpnia 1910 w Baden-Baden-Lichtental) – niemiecki teolog ewangelicki.

Heinrich Holtzmann
Heinrich Holtzmann.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec : Karl Julius;
  • Wujek : Karl (1811 – 1865), fizyk;
  • Brat : Adolf (1838 – 1914), badacz sanskrytu;
  • Kuzyn : Eugen (1848 – 1901), polityk i właściciel papierni;
  • Żona : od 1864 Karoline (1840–1897), córka dyrektora gimnazjum w Heidelbergu Georga Webera (1808–88) i Idy Becher (1804-88);
  • Dzieci : 3 synów i 1 córka.

Biografia

Heinrich Holtzmann studiował w latach 1850–1854 teologię ewangelicką w Heidelbergu u Richarda Rothe i w Berlinie u Wilhelma Vatke. Po wikariacie w Badenweiler uzyskał w 1858 roku w Heidelbergu licencjat z teologii, a sześć tygodni później venia docendi, czyli prawo nauczania na wyższej uczelni. Rok później opublikował pierwszą książkę o dogmatyce Kanon und Tradition. Ein Beitrag zur neuen Dogmengeschichte und Symbolik (Prawo i tradycja. Przyczynek do nowej historii dogmatyki i symboliki). W 1861 roku został w Heidelbergu profesorem nadzwyczajnym teologii, a w 1865 profesorem zwyczajnym. Od 1874 do 1904 roku pracował jako profesor teologii na uniwersytecie w Strasburgu, którego rektorem był w roku akademickim 1878–1879. Po przejściu na emeryturę w 1904 roku zamieszkał w Baden-Baden. Na przełomie wieków Heinrich Holtzmann uznawany był za czołowego niemieckiego badacza Nowego Testamentu o kierunku historyczno-krytycznym.

Heinrich Holtzmann był jednym z najważniejszych przedstawicieli egzegezy historyczno-krytycznej i zajmował się przede wszystkim Nowym Testamentem. Już w swojej wczesnej pracy Die synoptischen Evangelien, ihr Ursprung und geschichtlicher Charakter (Ewangelie synoptyczne, ich pochodzenie i charakter historyczny, 1863) przekonująco rozwinął teorię dwóch źródeł. Z zasady liberalny teolog, nie podzielał biblijnego supranaturalizmu Rothego, a mimo tego nie akceptował ideału teologii liberalnej, jakim jest wyprowadzenie „życia Jezusa” z Ewangelii synoptycznych. Albert Schweitzer, którego habilitację w Strasburgu Holtzmann przeforsował wbrew innym głosom, posunął się jego zdaniem w pracy habilitacyjnej Tajemnica mesjanizmu i cierpienia. Szkic z życia Jezusa (Das Messianitäts- und Leidensgeheimnis. Eine Skizze des Lebens Jesu) za daleko w swoim sceptycyzmie wobec źródeł. Heinrich Holtzmann nie przyjmował również dominanty eschatologicznej w zwiastowaniu Jezusa opisanej przez Johannesa Weissa w piśmie Die Predigt Jesu vom Reiche Gottes (Kazanie Jezusa o Królestwie Bożym,1892). Radykalnie krytyczna orientacja widoczna jest także w jego traktacie Einleitung in das Neue Testament (Wprowadzenie do Nowego Testamentu, 1885), gdzie odrzucił nowszą koncepcję traktowania pism Nowego Testamentu w ramach historii literatury wczesnochrześcijańskiej wyłącznie z praktycznego punktu widzenia. Niezwykle ważne jest potraktowanie przez Holtzmanna kwestii synoptycznej i uzasadnienie tzw. teorii dwóch źródeł (Die synoptischen Evangelien, 1863), która zasadniczo obowiązuje do dziś w historyczno-krytycznych badaniach protestantyzmu: Ewangelia Marka jest najstarsza; Mateusz i Łukasz korzystają z Marka, a ponadto w materiale, który mają wspólny poza Markiem, ze zbioru wypowiedzi (tzw. logiów) Jezusa Chrystusa ze źródła Q (Ewangelia Galilejska). Duże znaczenie miał także jego dwutomowy Podręcznik teologii nowotestamentowej (Lehrbuch der neutestamentlichen Theologie, 1896/97), który właściwie dopiero w 1953 roku zastąpiła Teologia Nowego Testamentu (Theologie des Neuen Testaments, 1948–1953) Rudolfa Bultmanna.

Pisma

  • Kanon und Tradition. Ein Beitrag zur neueren Dogmengeschichte und Symbolik (Prawo i tradycja. Przyczynek do nowej historii dogmatyki i symboliki). Riehm, Ludwigsburg 1859, online.
  • Die synoptischen Evangelien, ihr Ursprung und geschichtlicher Charakter (Ewangelie synoptyuczne, ich pochodzenie i charakter historyczny). Engelmann, Leipzig 1863, online.
  • Die Pastoralbriefe, kritisch und exegetisch behandelt (Listy pasterskie, krytycznie i egzegetycznie opracowane). Engelmann, Leipzig 1880.
  • z Richardem Otto Zoepffelem: Lexikon für Theologie und Kirchenwesen. Lehre, Geschichte und Kultus, Verfassung, Bräuche, Feste, Sekten und Orden der christlichen Kirche, das Wichtigste aus den übrigen Religionsgemeinschaften (Encyklopedia teologii i życia kościelnego. Doktryna, historia i kult, konstytucja, zwyczaje, święta, sekty i porządek Kościoła chrześcijańskiego, najważniejsze rzeczy z innych wspólnot religijnych). Bibliographisches Institut, Leipzig 1882, online.
  • Lehrbuch der historisch-kritischen Einleitung in das Neue Testament (Podręcznik historyczno-krytycznego wprowadzenia do Nowego Testamentu). Mohr, Freiburg i.Br. 1885.
  • Lehrbuch der neutestamentlichen Theologie (Podręcznik teologii nowotestamentowej). 2 tomy. Mohr, Freiburg i. Br. 1897.
  • Richard Rothe’s speculatives System (System spekulatywny Richarda Rothe). Mohr, Freiburg i. Br. u. a. 1899.
  • Die Entstehung des Neuen Testaments (Powstanie Nowego Testamentu). Mohr, Tübingen 1904.
  • Das Messianische Bewusstsein Jesu: Ein Beitrag Zur Leben-Jesu-Forschung (Mesjańska świadomość Jezusa. Przyczynek do badania życia Jezusa). Tübingen, 1907.

Literatura