Heinrich Eberhard Gottlob Paulus

Heinrich Eberhard Gottlob Paulus (ur. 1 września 1761 w Leonbergu (Badenia-Wirtembergia); zm. 10 sierpnia 1851 w Heidelbergu) - niemiecki teolog ewangelicki uważany za przedstawiciela teologicznego racjonalizmu.

Heinrich Eberhard Gottlob Paulus
Heinrich Eberhard Gottlob Paulus.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Gottlob Christoph (1727-90), diakon w Leonbergu, przyrodnik, mistyk; matka Maria Christine Köstlin (1738-67); - ożenił się w Schorndorfie w 1789 z pisarką Elisabeth Friederike Caroline Paulus (1767-1844, kuzynka), która pisała pod pseudonimem Eleutherie Holberg; miał syna Wilhelma (1802-1819) i córkę Sophie Caroline (1791-1847, poślubiła pisarza Augusta Wilhelma von Schlegela, 1767-1845).

Życiorys

Heinrich Eberhard Gottlob Paulus uczył się w latach 1775-79 w szkołach klasztornych w Blaubeuren i Bebenhausen, od 1779 do 1784 r. studiował filozofię u Gottfrieda Ploucqueta (1716-1790), historię u Christiana Friedricha Rösler (1736-1821), orientalistykę u Christiana Friedricha von Schnurrera i teologię u Gottlob Christian Storr w Tybindze, w »Tübinger Stift«. Oprócz tego studiował także matematykę i zaznajomił się z pismami Johanna Salomo Semlera i Johanna Davida Michaelisa, dzięki którym już wówczas pojawiły się u niego racjonalistyczne poglądy, którym pozostał wierny do końca życia. »Myśli i intencje praw« już wtedy wydawały mu się jako sedno chrześcijaństwa, a matematyczne sprecyzowanie aksjomatów jako zadanie wszystkich nauk, także teologicznych. Twierdził, że »co nie da się udowodnić z matematyczną pewnością jest także nieprawdziwe religijnie i etycznie.

W 1781 r. został magistrem filozofii, w 1784 r. zdał egzamin teologiczny i został magistrem teologii. Po studiach pracował jako nauczyciel w domu krewnego w Schorndorfie. Od 1786 r. uczył w tamtejszej miejskiej szkole łacińskiej, a oprócz tego prowadził swoje dalsze studia egzegetyczne i dogmatyczno-historyczne. Dzięki otrzymanemu stypendium odbył w latach 1787-88 podróż naukową, która prowadziła najpierw do Getyngi, gdzie spotkał Gottlieba Jakoba Plancka i Ludwiga Timotheusa Spittlera (1752-1810), następnie udał się do Holandii, Anglii i Francji.

W 1789 r. powołano go na profesora zwyczajnego języków orientalnych na uniwersytet w Jenie. W tym samym roku został doktorem filozofii. W 1793 r. został następcą Johanna Christopha Döderleina i kierował katedrą dogmatyki i egzegezy. Jego liczne pisma egzegetyczne, jak również rozwinięte w latach 1800-02 w ramach komentarzy do Ewangelii psychologiczno-pragmatyczne wyjaśnienie cudów wzbudziło zainteresowanie wolno myślących teologów. Próby konsystorza usunięcia go ze stanowiska z powodu jego krytycznej egzegezy nie powiodły się.

W 1803 r. Paulus podążył jako profesor zwyczajny teologii na uniwersytet do Würzburga. Po przejęciu uniwersytetu przez Królestwo Bawarii stracił tam pracę. W 1807 r. został radcą okręgowym, kościelnym i szkolnym w Bambergu, w 1808 r. w Norymberdze, w 1810 r. w Ansbach. Od 1811 r. pracował na uniwersytecie w Heidelbergu jako profesor historii Kościoła i egzegezy. W Heidelbergu prowadził wykłady do 1832 r. i w 1844 r. przeszedł na emeryturę.

Razem z przyjacielem Johannem Heinrichem Voßem występował przeciw idealistom takim jak Carl Daub i romantykom, odrzucał równe prawa obywatelskie kobiet, Żydów i biednych. W walce o wolność nauczania popierał swojego krytyka Davida Friedricha Straussa i zwrócił się przeciw Friedrichowi Wilhelmowi Josephowi von Schellingowi, którego filozofię objawienia podejrzewał o nowy reakcyjny mistycyzm.

Heinrich Eberhard Gottlob Paulus był od 1790 r. czołowym teologicznym racjonalistą. Rozróżniał oryginalną naukę Jezusa od tej zafałszowanej przez naukę Kościoła i chciał wykazać »czystą Ewangelię« »mądrego regenta dydaktycznego« (Lehrregenten) jako uwarunkowane popularne sedno racjonalnej »wiary myśli«. Królestwo Boże widział jako pewien stan moralnej doskonałości, Jezusa jako nauczyciela Kościoła mającego szczególny stosunek do Boga oraz na tle żydowskiego wyobrażenia Mesjasza jako duchowego Mesjasza tzw. »regenta dydaktycznego« (Lehrregenten, a wiarę jako praktykę życia. Jego artykuły i polemiczne pisma polityczno-kościelne wywarły silny wpływ na wczesne poglądy liberalne.

Jego uczniami byli Wilhelm Martin Leberecht De Wette i Ferdinand Hitzig.

Dzieła (wybór)

  • Commentationes theologicae potissimum historiam Cerinthi-illustraturae. 1785.
  • Neues Repertorium für biblische und morgenländische Literatur, 3 tomy,1790-91.
  • Philologischer Clavis über das Alte Testament für Schulen und Akademien. 1791-93.
  • Philologisch-kritischer und historischer Kommentar über das Neue Testament. 4 części, 2 wyd., 1804–1808.
  • Sophronizon, oder unparteiische, freimütige Beiträge zur neuern Geschichte, Gesetzgebung und Statistik der Staaten u. Kirchen Heidelberg. 1819-30.
  • Der Denkgläubige, theologische Zeitschrift. 1825-29.
  • Das Leben Jesu: als Grundlage einer reinen Geschichte des Urchristentums. 2 tomy, 1828.
  • Exegetisches Handbuch über die drei ersten Evangelien(Heidelberg. 1830-33.
  • Vorlesungen Schellings über die Offenbarung. 1843.

Literatura

  • Julius August Wagenmann: Paulus, Heinrich w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 25, Duncker & Humblot, Leipzig 1887, s. 287-295.
  • Friedrich Wilhelm Graf: Paulus, Heinrich Eberhard Gottlob w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-00201-6, s. 135.
  • Wolfgang Schenk: Paulus, Heinrich Eberhard Gottlob w Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 7, Bautz, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-048-4, s. 96–102.

Linki