Carl Hauptmann
Carl Ferdinand Max Hauptmann (pseudonim; Ferdinand Klar; ur. 11 maja 1858 w Szczawnie-Zdroju (wówczas niem. Salzbrunn); zm. 4 lutego 1921 w Szklarskiej Porębie (wówczas niem. Schreiberhau)) - pisarz niemiecki w okresie naturalizmu. (wyznania ewangelickiego)
 |
| Carl Hauptmann. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Robert (1824-98), kupiec, właściciel hotelu i karczmy "Zur Preuß. Krone" w Szczawnie-Zdroju; matka Maria Strähler (1827-1906); brat Gerhart (1862-1946), poeta; - ożenił się 1) w Radebeul w 1884 (rozwód 1908) z Marthą Thienemann (1862-1939), 2) w Poczdamie w 1908 z Marią Rohne (1881-1961), malarką; z drugiego małżeństwa miał córkę.
Życiorys
Hauptmann po ukończeniu gimnazjum »Zwinger-Realgymnasium« we Wrocławiu studiował od 1880 r. filozofię, fizjologię i biologię w Jenie m.in. u Rudolfa Euckena i Ernsta Haeckela. W 1883 r. otrzymał tytuł doktora filozofii po obronie pracy »Die Bedeutung der Keimblättertheorie für die Individualitätslehre und den Generationswechsel«. W 1884 r. odbył podróż do Włoch, w 1885 r. udał się na dalsze studia filozoficzne i przyrodnicze do Zurychu, gdzie poznał Franka Wedekinda. W 1889 r. zamieszkał w Berlinie, w 1891 r. razem z bratem zamieszkał we wspólnie kupionym domu w Szklarskiej Porębie, gdzie Gerhart mieszkał do 1893 r., a Carl Hauptmann do śmierci.
Twórczość
Carl Hauptmann planował pierwotnie karierę akademicką. W czasie studiów w Zurychu zaplanował czterotomowe dzieło, z którego powstał pierwszy tom »Die Metaphysik in der modernen Physiologie« (1893), w którym rozwinął myśli swojego nauczyciela Richarda Avenariusa (1843-1896). Próbował wykazać wzajemne oddziaływanie między fizycznymi i psychicznymi zjawiskami. Drugą część »Grundzüge einer allgemeinen Biomechanik« wprawdzie ukończył, ale nie opublikował. Manuskrypt znajduje się w Bibliotece Ossolińskich we Wrocławiu. W 1891 r. ukazała się pod pseudonimem Ferdinand Klar jego pierwsza praca poetycka, opowiadanie »Der Sonnenwanderer«. W 1894 r. opublikował pierwszą komedię »Marianne«. Trylogią chłopską »Ephraims Breite« (1900), »Die Austreibung« (1905) i »Die lange Jule« (1913) przełamał dominujący do tej pory w jego twórczości naturalizm, już nie tylko w centrum jego uwagi stoją społeczne konflikty, lecz rodzaj charakteru, samorealizacja osób. Problem samorealizacji jest także tematem powieści »Mathilde« (1902). Książka »Einhart der Lächler« (2 tomy, 1907), była pierwszą niemiecką powieścią na miarę »Der grüne Heinrich« Gottfrieda Kellera, przedstawiała drogę egzotycznego malarza, noszącego rysy bratanka Hauptmanna malarza Otto Muellera (1874-1930). W »Ismael Friedmann« (1913) przedstawił rozterki duchowe pół-Żyda. Oprócz materiałów społeczno-indywidualnych zajmował się także w dramatach »Moses« (1906) i »Napoleon Bonaparte« (1911) historycznymi i mitycznymi. Za ukoronowanie swojej twórczości dramatycznej widział trylogię »Die goldnen Straßen« (1919). »Tobias Buntschuh« (1910), »Die armseligen Besenbinder« (1913). Jego powieści »Mathilde« i »Einhart der Lächler« oraz opowiadania »Rübezahlbuches« (1915) wywarły wpływ na ekspresjonizm literacki.
Problematyczne jest przyporządkowanie Hauptmanna do określonego stylu literackiego. Wprawdzie początkowa twórczość zawiera elementy naturalizmu, ale później pojawiają się formy z impresjonizmu i ekspresjonizmu.
Poezja Hauptmanna stała w cieniu twórczości poetyckiej jego brata Gerharta. Zarzuca się mu przede wszystkim zależność od niego i stosowanie w niektórych wierszach dialektu śląskiego. Hauptmann wysoko ceniony był przez Thomasa Manna.
Dzieła (wybór)
- Sonnenwanderer. 1890 (opowiadanie).
- Die Bergschmiede. 1902.
- Mathilde. Zeichnungen aus dem Leben einer armen Frau. 1902 (powieść).
- 1907: Einhart, der Lächler. 2 tomy, 1907 (powieść).
- Nächte. 1912 (nowele).
- Die lange Jule. 1913 (dramat).
- Tobias Buntschuh. 1916 (komedia).
- Drei Frauen. 1920 (opowiadania).
Literatura
- Martin Glaubrecht: Hauptmann, Carl Ferdinand Max. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 8, Duncker & Humblot, Berlin 1969, ISBN 3-428-00189-3, s. 107.