Harry Kessler

Harry Clemens Ulrich Kessler, od 1879 von Kessler, od 1881 Graf von Kessler, powszechnie znany jako Harry Graf Kessler (ur. 23 maja 1868 w Paryżu; zm. 30 listopada lub 4 grudnia 1937[1] w Lyonie) – niemiecki mecenas sztuki, pisarz, publicysta, pacyfista i dyplomata. Prowadzone przez 57 lat dzienniki (z lat 1880-1937) stanowią wybitne świadectwo o epoce, w której żył. Pomimo, że w czasie rewolucji listopadowej w 1918 roku stał blisko kręgów socjaldemokratycznych i otrzymał przydomek „czerwonego hrabiego” („der rote Graf“) oraz był członkiem Niemieckiej Partii Demokratycznej, to w latach 20-tych XX wieku z przekonaniem opowiadał się za Republiką Weimarską. Alternatywna koncepcja Kesslera związana z Ligą Narodów popierana była przede wszystkim przez ruchy pokojowe i uczyniła go jednym z czołowych przedstawicieli pacyfizmu. Napisana przez Kesslera biografia Walthera Rathenaua do dziś stanowi podstawowe źródło informacji na temat tego polityka. (wyznanie ewangelickie)

158px Harry Graf Kessler 1917
Harry Kessler.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Adolf (pruski tytuł szlachecki od 1879, tytuł hrabiego od 1881, 1838-95), właściciel paryskiego oddziału Komm.- uund Bankhaus Auffmordt, syn Johanna Ulricha Kesslera, pastora zboru w Hamburgu i Henriette Louise Auffm-Ordt;
  • Matka: Alice Harriet (1852–1919), córka Henryego Blosse-Lyncha, komandora Królewskiej Marynarki Wojennej w Bombaju;
  • Przodkowie: Johannes Kessler (ur. 1502/03 Sankt Gallen, zm. 7.3.1574 Sankt Gallen.), reformator i kronikarz;
  • Stan cywilny: kawaler.

Życiorys

Harry Kessler uczęszczał do szkół w Paryżu, Ascot (Anglia) i Hamburgu. W latach 1888–91 studiował prawo i historię sztuki w Bonn i Lipsku, co odpowiadało jego celom związanym z pracą dyplomatyczną oraz intensywnym kontaktom ze sztuką, które osiągnęły apogeum w czasie współpracy z założonym w 1895 roku przez Otto Juliusa Bierbauma i Juliusa Meier-Graefe czasopismem „Pan”. Istotne były dla Kesslera zawarte w Berlinie przyjaźnie z Eberhard von Bodenhausen, Elisabeth Förster-Nietzsche, Hugo von Hofmannsthalem, Alfredem Lichtwarkiem, Maxem Liebermannem, Edvardem Munchem i Waltherem Rathenau. Po objęciu kierownictwa w 1902 roku w muzeum w Weimarze stworzył przez organizowanie wystaw, wykładów i pisanie esejów forum dla neoimpresjonizmu. Te i inne akcje mające na celu uczynienie z Weimaru centrum kulturalnego Niemiec były sprzeczne z oficjalnymi poglądami na sztukę i doprowadziły do upadku Kesslera w 1906 roku. Do grona jego przyjaciół należeli też m.in.: André Gide, Maximilian Harden, Gerhart Hauptmann, Ludwig von Hofmann, Aristide Maillol, Helene von Nostitz, Max Reinhardt, Rainer Maria Rilke, Auguste Rodin i Rudolf Alexander Schröder. Jako uznany znawca międzynarodowej moderny wspierał i organizował wystawy nawet po zwolnieniu z muzeum, mające na celu promowanie nowej sztuki.

Mimo podróży po Europie z wykładami z zakresu historii sztuki Harry Kessler pozostał jednak mało zauważony, aż do czasu, gdy zasłynął pierwodrukami w założonym w 1913 roku w Weimarze swoim wydawnictwie bibliofilskim Cranach-Presse. Również libretto do baletu Legenda o Józefie (Josephslegende, 1914), napisane wspólnie z Hugo von Hofmannsthalem dla Baletów Rosyjskich Siergieja Diagilewa z muzyką Richarda Straussa (1914), przyniosło mu sławę.

Podczas I wojny światowej Harry Kessler służył początkowo jako rotmistrz, a później jako oficer ordynansowy w Belgii, Rosji, Polsce, Francji i na Węgrzech. W 1916 roku otrzymał zadanie Ministerstwa Spraw Zagranicznych zorganizowanie w Bernie niemieckiej propagandy kulturalnej i wysondowanie warunków pokojowych z Francją. W czasie pobytu w Szwajcarii, gdzie przebywał z Paulem Cassirerem, Annette Kolb i René Schickele, zawsze wspierał niemieckich emigrantów. W Berlinie bliski był kręgu skupionego wokół Gustava Stresemanna i czasopisma „Vossische Zeitung”, coraz bardziej angażował się do polityki i do niemiecko-rosyjskich negocjacji pokojowych. W czasie wojny poznał i docenił Józefa Piłsudskiego, którego uwolnienie z aresztu wyjednał w 1918 roku. W listopadzie tego samego roku Kessler został ambasadorem w Warszawie, a jego głównym zadaniem była repatriacja pozostałych na Ukrainie niemieckich żołnierzy. Wymuszenie przez polskich nacjonalistów zerwanie 15 grudnia stosunków dyplomatycznych z Niemcami zakończyło miesięczną działalność Kesslera w Polsce. Następnie rozpoczął intensywną działalność polityczno-dziennikarską między innymi w stowarzyszeniach „Bund Neues Deutschland“, „Deutsche Friedensgesellschaft“, „Weltjugendliga“, „Sozialwissenschaftlicher Club“, „Reichsbanner Schwarz Rot Gold“. W artykułach, ukazujących się przeważnie w czasopiśmie „Die Deutsche Nation“ i broszurach, opowiadał się za socjalizmem i domagał się demokracji. Publikacja pisma Wytyczne dla prawdziwej Ligi Narodów (Richtlinien für einen wahren Völkerbund, 1920) przyniosła mu miano przywódcy niemieckiego ruchu pokojowego. Harry Kessler był oficjalnym przedstawicielem Niemiec na konferencjach w Genui (1922) i Genewie (1924). Przemówienia propagandowe wygłoszone w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych w 1923 opublikował w książce Germany and Europe (Niemcy a Europa). W czasie wyborów do Reichstagu w 1924 roku kandydował bezskutecznie z ramienia Niemieckiej Partii Demokratycznej (Deutsche Demokratische Partei).

Kontakty jakie utrzymywał w czasie wojny i po niej (Johannes Robert Becher, Theodor Däubler, Albert Einstein, George Grosz, Wieland Herzfelde, Carl von Ossietzky, Ludwig Quidde, Kurt Weill) świadczą, że aktywność polityczna nie zmniejszyła jego związku ze sztuką. W wydawnictwie „Cranach-Presse” wydał część swoich listów z poczty polowej Wojna i załamanie : z listów z poczty polowej 1914/1918 (Krieg und Zusammenbruch aus Feldpostbriefen 1914-18, 1921). Później ponownie często jeździł między Berlinem, Paryżem i Londynem, uczestniczył w wystawach i pisał krytyczne eseje. Najważniejszym pismem z tego okresu jest oparta na źródłach i bezpośrednim kontakcie biografia Walther Rathenau (1928). Jego wystąpienia dyplomatyczne świadczą o czujności politycznej i zaniepokojeniu rosnącym w siłę narodowym socjalizmie. W 1930 roku należał do zarządu stowarzyszenia pisarzy PEN-Zentrum Deutschland, a w 1933 był sygnatariuszem antynazistowskiego manifestu Das Freie Wort. Dzień po wyborach do Reichstagu w marcu 1933 roku opuścił Niemcy na zawsze.

Na emigracji we Francji i na Majorce Harry Kessler wycofał się z życia publicznego, trzymał się z dala od aktywnych antynazistowskich niemieckich kręgów emigracyjnych i świadomie nie wypowiadał się na temat aktualnej sytuacji politycznej w Niemczech. W tym czasie napisał pamiętniki Twarze i czasy (Gesichter und Zeiten), których pierwszy tom ukazał się w 1935 roku w Berlinie pt. Narody i ojczyzny (Völker und Vaterländer). Jego sytuacja finansowa była teraz opłakana, siostra Wilma również mniej go wspierała, ale mógł zamieszkać w jej pensjonacie w Pontanevaux na północ od Lyonu. 6 lipca 1936 roku sprzedał dom w Weimarze. Zmarł z powodu choroby serca 30 listopada, według innych źródeł 4 grudnia 1937 roku w klinice w Lyonie. Pochowany został na Cmentarzu Père Lachaise w Paryżu.

Dzieła (wybór)

  • Impressionisten: die Begründer der modernen Malerei in ihren Hauptwerken: 60 Matt-Tonbilder mit einleitendem Text und einem Catalog Raisonné, 1908, online.
  • Wiedergutmachung und Arbeiterschaft (Zadośćuczynienie a klasa robotnicza), Stuttgart : Friede durch Recht, 1921, online.
  • Germany and Europe (Niemcy a Europa), New Haven, 1923, online.
  • Souvenirs d’un Européen. Band I: De Bismarck à Nietzsche (Wspomnienia pewnego Europejczyka. Tom I: Od Bismarcka do Nietzschego). Plon, Paris 1936.
  • Wojna i załamanie : z listów z poczty polowej 1914/1918 (Krieg und Zusammenbruch aus Feldpostbriefen 1914-18, 1921), pol. wyd. 2018.
  • Moja polska misja. Z Dziennika 1918, pol. wyd. 2018.
  • Das Tagebuch 1880–1937 (Dziennik 1880–1937), 9 tomów Klett-Cotta, Stuttgart 2004–2018.

Literatura

  • Simon, Hans-Ulrich: "Kessler, Harry Graf von" w: Neue Deutsche Biographie 11 (1977), s. 545-546, online.

Linki

Przypisy

  1. ↑ Data zgonu 4 grudnia 1937 roku widnieje na tablicy pamiątkowej w Weimarze, taką date podaje też encyklopedia Der Große Brockhaus, również w piątym wydaniu z 2013 roku Tagebücher von 1918 bis 1937 wydawnictwa Inselverlag widnieje data śmierci 4 grudnia 1937. Natomiast Neue Deutsche Biographie (NDB) podaje 30 listopada 1937 jako datę śmierci. Być może rozbieżność ta wynika z faktu, że datę pochówku, który mógł mieć miejsce 4 grudnia 1937 roku przyjęto jako datę śmierci [przypuszczenie autora].
Autor: Roman Penkała