Hans Wollschläger

Hans Wollschläger (ur. 17 marca 1935 w Minden; zm. 19 maja 2007 w Bambergu) – niemiecki pisarz, tłumacz, krytyk literacki, teoretyk muzyki i organista, który stał się znany przede wszystkim dzięki tłumaczeniu Ulissesa Jamesa Joycesa (1882–1941) i biografii Karola Maya (1842–1912). Uznanie przyniosły mu też pisma poświęcone pisarzowi Karlowi Krausowi (1874–1936), kompozytorowi Gustavowi Mahlerowi (1860–1911) i Arno Schmidtowi (1914–1979).

Hans Wollschläger
Hans Wollschläger, 2003.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys i twórczość


Ojciec Hansa Wollschlägera był pastorem ewangelickim. Dzieciństwo spędził w Minden, Herford, Essen i Bonn. W 1955 r. zdał maturę w gimnazjum humanistycznym w Herford, po czym rozpoczął studia w dzisiejszej Wyższej Szkole Muzycznej w Detmold. Już od 1848 r. uczył się gry na fortepianie i organach u Arno Schönstedta (1913–2002). Studiował muzykę kościelną, kompozycję u Wolfganga Fortnera (1907–1987) i dyrygenturę u Hermanna Scherchena (1891–1966). Jednak w 1957 r. przerwał studia, zamieszkał w Bambergu i rozpoczął tam pracę lektora w wydawnictwie Karl-May-Verlag.



Od czasu studiów Hans Wollschläger zajmował się życiem i twórczością Gustava Mahlera. Według podawanych przez siebie informacji napisał trzy symfonie, które jednak nie opublikował[1]. Zainteresowanie Mahlerem doprowadziło do jego kontaktu listowego z ówczesnym przewodniczącym niemieckiej sekcji towarzystwa Internationale Gustav Mahler Gesellschaft (IGMG) Theodorem W. Adorno (1903–1969), którego pierwszy raz spotkał osobiście w Wiedniu w 1960 r. podczas uroczystości poświęconych Mahlerowi[2]. Adorno stał się duchowym ojcem Wollschlägera, podobnie jak pisarz i tłumacz Arno Schmidt, którego poznał już w 1957 roku. Schmidt był gorliwym czytelnikiem pism Karola Maya i zdecydowanym krytykiem wydawnictwa Karl-May-Verlag w Bambergu, którego był niezależnym współpracownikiem w latach 1957–1970. Obu połączyło zamiłowanie do twórczości Karola Maya i wspólne projekty np. przetłumaczenie pism Edgara Allana Poe (1809–1849). Duże znaczenie miała dla Hansa Wollschlägera zachęta Schmidta do pracy nad pierwszą powieścią Der Fall Adams. Od 1968 r. Schmidt ograniczył kontakt z Hansem Wollschlägerem i końcem tegoż roku ubolewał, że Wollschläger nie realizuje swoich projektów. Ostatecznie po kilku latach zastoju we wzajemnych kontaktach Schmidt przestał odpowiadać na listy Wollschlägera. W 1975 r. Wollschläger zwrócił się z prośbą do żony Schmidta, aby ta ustaliła termin jego wizyty u nich w Bargfeld, ale i ta próba nie powiodła się[3].

Razem z Arno Schmidtem i innymi pracował nad nowym tłumaczeniem dzieł Edgara Allana Poe. Wcześniej przetłumaczył trylogię Kitten-Trilogie amerykańskiego pisarz Roberta Govera (1929–2015), która stała się w Niemczech bestselerem. Później stał się znany jako tłumacz powieści kryminalnych amerykańskich pisarzy Raymonda Chandlera (1888–1959) i Dashiella Hammetta (1894–1961). Największą sławę jako tłumacz uzyskał dzięki przekładowi Ulissesa Jamesa Joycesa, nad którym pracował kilka lat.

Pierwszą publikacją Hansa Wollschlägera była książka poświęcona Karolowi May Karl May. Grundriß eines gebrochenen Lebens (1965). Arno Schmidt określił tę "pierwszą solidną biografię" Karola Maya jako "przedwiośnie badań życia i twórczości Maya" i jako "pierwsze pseudo dzieło" z powodu "niezdolności autora do eleganckiego formułowania" i "jednoznacznej już wytrenowanej sztuki kompresji materiału"[4]. W latach 70-tych ukazała się książka Die bewaffneten Wallfahrten gen Jerusalem zajmująca się wyprawami krzyżowymi i Die Gegenwart einer Illusion, która odnosząc się do pisma Sigmunda Freuda (1856–1939) Die Zukunft einer Illusion zajmowała się Kościołem chrześcijańskim.

W 1982 r. ukazała się pierwsza eksperymentalna powieść Hansa Wollschlägera Herzgewächse oder Der Fall Adams przedstawiająca fikcyjną postać pisarza i filozofa Michaela Adama. Książka stała się literacką sensacją i wkrótce tematem wielu austriackich i niemieckich prac dyplomowych[5] i dysertacji[6].

Od 2000 r. przyjaźnił się z Walterem Kappacherem.



W ostatnich latach swojego życia publikował razem z Hermannem Wiedenrothem (ur. 1956) historyczno-krytyczne wydania dzieł Karola Maya, a razem z Rudolfem Kreutnerem (ur. 1954) dzieła Friedricha Rückerta (1788–1866).

Światowa katastrofa jaką przyniosła II wojna światowa wywarła silne piętno na twórczość Hansa Wollschlägera. Uważał ją za "najbardziej brutalny atak na cywilizację". Aby tę osobliwą epokę zrozumieć czytał w wieku szkolnym pisma Heinricha Heine (1797–1856), Arthura Schopenhauera (1788–1860), Fryderyka Nietzsche (1844–1900) i przede wszystkim Sigmunda Freuda. Jego twórczość pisarska zyskała już uznanie za jego życia i otrzymał liczne nagrody literackie i kulturalne oraz tytuł doktora honoris causa uniwersytetu w Bambergu.

Dzieła (wybór)


  • Karl May. Grundriß eines gebrochenen Lebens. 1965.
  • Die bewaffneten Wallfahrten gen Jerusalem. Geschichte der Kreuzzüge. 1970.
  • Die Gegenwart einer Illusion. Reden gegen ein Monstrum 1978.
  • Herzgewächse oder Der Fall Adams. Fragmentarische Biographik in unzufälligen Makulaturblättern. Erstes Buch. 1982.
  • Von Sternen und Schnuppen. Bei Gelegenheit einiger Bücher. Rezensionen und Zensuren. 1984.
  • In diesen geistfernen Zeiten. Konzertante Noten zur Lage der Dichter und Denker für deren Volk. 1986.
  • „Tiere sehen dich an“ oder das Potential Mengele. 1987.
  • Wiedersehen mit Dr. F. Beim Lesen in letzter Zeit. 1997.
  • Moments musicaux. Tage mit TWA. 2005.

Linki



Przypisy


  1. Rudi Schweikert (Hrsg.): Hans Wollschläger. Eggingen 1995, s. 261.
  2. Hans Wollschläger: Moments musicaux. Tage mit TWA. Göttingen 2005, S. 6 f.
  3. Andreas Weigel: Wechselhafte Ab-und-Zu-Wendungen. Arno Schmidts Goethepreisrede in Hans Wollschlägers Briefwechsel mit Alice Schmidt. w Bargfelder Bote, Lfg. 400, Mai 2016, ISBN 978-3-921402-50-4, s. 32–35.
  4. Arno Schmidt: Ein Toast für Nummer 104. w Rudi Schweikert (Hrsg): Hans Wollschläger . Eggingen 1995, s. 129–132.
  5. Werner Gotzmann: Hans Wollschläger. Erzählen zwischen Essayistik und Übersetzung. Berlin 1984 (praca magisterska); Andrea Scholz: "Absurd genug – die Ähnlichkeit“. Zur Literarisierung Karl Mays in Hans Wollschlägers Roman „Herzgewächse oder Der Fall Adams“. Karlsruhe 1986 (praca magisterska); Andreas Weigel: „ruckworts gegen den Strom der Zeilen“. Lesenotizen (I) zu Hans Wollschlägers „Herzgewächse oder Der Fall Adams. Erstes Buch“; Wien 1988 (praca magisterska); Bernhard Bittl: Literarische Darstellung psychischer Prozesse in Hans Wollschlägers „Herzgewächse oder der Fall Adams. Erstes Buch“; München 1998 (praca domowa).
  6. Gerhard Kaucic: Grammatotechne als Grammatologie der 'Herzgewächse' oder von der Inkommunikabilität. Salzburg 1986 (praca doktorska)