Hans Sachs

Hans Sachs (ur. 5 listopada 1494 roku w Norymberdze, zm. 15 stycznia 1576 roku tamże) - niemiecki poeta i meistersinger. (wyznania katolickiego, od 1523 roku ewangelickiego)

Hans Sachs
Hans Sachs.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Jörg (ur.ok. 1465 zm. między 1518 a 1531), mistrz krawiecki, od 1490 roku obywatel w Norymberdze; matka Christina (ur. ok. 1477), wdowa po mistrzu krawieckim Hansie Prunnerim; - ożenił się 1) w 1519 r. z Kunigundą (1502–60) z domu Creutzer, z Wendelstein k. Norymbergi, 2) w 1561 r. z Barbarą (1534–1583) z domu Harscher; miał 7 dzieci z czego 6 wcześnie zmarło.

Życiorys

Sachs uczył się w latach 1501-1509 w szkole łacińskiej w Norymberdze. Dwa kolejne lata uczył się szewstwa. Jednym z jego nauczycieli był tkacz i meistersinger, Lienhard Nunnenpeck (zm. 1518/27), który będąc meistersingerem wciągnął go w arkana tej sztuki. Od 1511 do 1516 roku wędrował jako czeladnik przez Górną Austrię, Dolną i Górną Bawarię jak również Środkową i Dolną Nadrenię.
W okresie od 1520 a przynajmniej do 1545 pracował jako mistrz szewski w Norymberdze, gdzie żył w dobrobycie. Zapewniły mu to otrzymany spadek, posag żony, jego działalność zawodowa i poetycka. Wstąpił także do cechu śpiewaków, którego dwa razy był przewodniczącym.

Znaczenie

Twórczość

Hans Sachs - Wittembergisch Nachtigall 1525
Die Wittembergisch Nachtigall, die man yetz höret uberall (1523).
Źródło: Wikimedia Commons

Z 24 pieśni miłosnych utracone zostały wszystkie oprócz dwóch. Prawdopodobnie powstały one podczas wędrówki. Swoją pierwszą pieśń typu meisterlied napisał 1 maja 1514 roku w Monachium. Pieśni powstałe do 1520 roku zajmowały się tradycyjnie kwestiami teologicznymi. Nieliczne, które powstały po powrocie do Norymbergi, zainspirowane były trwającą właśnie Reformacją. W latach 1521-1522 nie powstały żadne utwory. Ten czas wydaje się, że oprócz zajmowania się rodziną i warsztatem, poświęcił zgłębianiu nowej teologii. Poświadcza to pieśń i fraszka „Wittenbergisch Nachtigall“ (pol. Słowik wittenberski, 1523), której treść jest pochwałą Marcina Lutra i wyśmiewaniem jego wrogów. Na nadzwyczajnym oddziaływaniu pieśni może Sachs opiera swoje cztery dialogi z 1524 roku, które podkreślają powszechne kapłaństwo przeciwstawiając je życiu zakonnemu oraz przeciwstawiają nową odpowiedzialność protestantów starowiercom. Dochodzi w nich też do głosu odpowiedzialność za ubogich. Ta tendencja odpowiadała przyjaznej postawie, którą poeta przyjmował wobec chłopów w 1525 roku, ale nie wobec wojny chłopskiej. W następnych latach wpadł w oko norymberskiej cenzury i z powodu antypapieskiego pamfletu otrzymał zakaz pisania.

Tematyka pieśni

W 1523 roku Hans Sachs podjął decyzję o odbudowaniu norymberskiej szkoły śpiewaków i praktycznie przez długi czas sam dbał o teksty. Do 1567 roku napisał około 4300 pieśni, z których prawie połowa to pieśni kościelne. Ich melodie pochodziły od poetów poezji mówionej, począwszy od Walthera von der Vogelweide, ale też od jemu współczesnych.
Sachs stworzył 13 własnych „tonów”.

Pieśni kościelne  Sachsa podążają przeważnie krótką egzegezą wyrywków Biblii, które koncentrują się na zasadniczych kwestiach teologicznych i obecnie historycznej teraźniejszości, takiej jak podział wyznaniowy i wojna. Świeckie pieśni czerpią temat ze starożytnej mitologii i historii lub średniowiecznych opowiadań. Ponadto pisał bajki i anegdoty. Wszystkie tematy zostały zwięźle zaprojektowane, tak jak wymaga forma w zasadzie trzystrofowej pieśni meistersingera i jest podporządkowana dydaktycznemu celowi. Sporadycznie znajdują się wśród nich anegdoty prostackie czy z podtekstem seksualnym.
Niektóre pieśni są tak ułożone, że przy minimalnej ingerencji można je przekształcić we fraszki z rymem parzystym. Jednakże pieśni kościelne ustępują liczebnie fraszkom. Zamiast nich pojawiają się okolicznościowe aktualne teksty, do tego po części z satyryczną ostrą docinką, jak osławiony utwór „Himmelfahrt des  Margraf Albrecht Alcibiades“ (Wniebowstąpienie margrafa Albrechta Alcibiadesa, 1557), który opisuje wstąpienie do piekła wroga miasta Norymbergi, po jego śmierci. Z powodu cenzury, takie wyjątkowe teksty rozpowszechniane były w ręcznych odpisach. Hans Sachs chętnie posługiwał się rozmową pewnego rodzaju „JA” z alegoryczną postacią np. w „Frau Wahrheit“, die „neun Musen“ (pol.Pani Prawda, „nowa Muza”) lub „wojowniczą rozmową” między postaciami prawie realnymi lub alegorycznymi. Poematy, które były przeznaczone z góry do druku z ilustracjami, powstały w ścisłym związku tekstu i obrazu. Fraszki i dramaty zostały napisane jako wersy z rymem parzystym w ścisłej formie knittelversu.

Komedie i tragedie

Hans Sachs kontynuował tradycję norymberskich sztuk karnawałowych tzw. Fastnachtspiele pisząc je pierwotnie w formie Reihenspiel (mówcy występują po sobie jeden po drugim zwracając się do publiczności, z czego jeden mówca rozpoczyna i kończy sztukę). 80 sztuk Sachsa zostało wystawionych na scenie i były one napisane w typie Handlungsspiel. Zastosował założenia z nowel (np. Boccaccio) i zbioru krotochwil i powieści (np. „Eulenspiegel“ pol. Sowizdrzał).
Jego zbiór prawie 130 komedii i tragedii rozpoczęła w 1527 roku tragedia ”Lucretia, która jest w zwięzłości i kształcie podobna do Fastnachtspielu i powraca jeden z ich centralnych tematów, czyli stosunki między płciami i obyczajowość seksualna. Jak wielu dramaturgów tego okresu Sachsa uwaga zwrócona jest na starobiblijne teksty. Istotne jest moralizujące zakończenie, które przekazuje publiczności pouczające przesłanie.

Podsumowanie

Podczas gdy pieśni meistersingerów przekazywane były w rękopisach to pozostałe teksty rozpowszechniane były w druku. Ilość tekstów stała się dopiero powszechnie dostępna od 1558 roku. Pieśni te do dzisiaj nie są nawet w połowie opublikowane. Sachs przed śmiercią był sławny w całych Niemczech. W okresie baroku był potępiany.

Na nowo odkryli go Christoph Martin Wieland, Johann Wolfgang von Goethe (”Hans Sachsens poetische Sendung”) i inni romantycy. Postać Sachsa została uhonorowana przez Richarda Wagnera w operze ”Śpiewacy norymberscy” i Gustava Alberta Lortzinga w operze Hans Sachs.

Dzieła (wybór)

  • Das Hofgesin der Venus. Fastnachtsspiel, 1517.
  • Die Wittenbergisch Nachtigall. Wiersz, 1523.
  • Schlaraffenland. Krotochwila, 1530.
  • Das Narrenschneiden. Fastnachtsspiel, 1534.
  • Der schwangere Bauer. Fastnachtsspiele, 1544.
  • Die ungleichen Kinder. Dramat, 1553.
  • St. Peter mit der Geiß. Krotochwila, 1555.

Literatura

  • Edmund Goetze: "Sachs, Hans". W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 30, Duncker & Humblot, Leipzig 1890, s. 113–127 (online).
  • Rettelbach Johannes: "Sachs Hans". W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 22, Duncker & Humblot, Berlin 2005, s. 330–332 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała