Karl Gutzkow

Karl Ferdinand Gutzkow (ur. 17 marca 1811 w Berlinie; zm. 16 grudnia 1878 we Frankfurcie nad Menem) - niemiecki pisarz i dziennikarz, przedstawiciel Młodych Niemiec. (wyznania ewangelickiego)

Karl Gutzkow
Karl Gutzkow.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Karl August (zm. po 1836), objeżdżacz koni na pruskim dworze królewskim, potem sługa w kancelarii w pruskim Ministerstwie Wojny; matka Sophie Charlotte (zm. 1845), przypuszczalnie córka Christiana Friedricha Berga, handlarza żywnością i Anny Sophie Reinhardt; - ożenił się 1) we Frankfurcie nad Menem w 1836 r. z Susanne Mathilde Amalie z domu Klönne (1817-48) z Wald k. Solingen, 2) we Frankfurcie nad Menem w 1849 r. z Berthą z domu Meidinger (1829-1909, kuzynka pierwszej żony); z pierwszego małżeństwa miał 3 synów, a z drugie nie miał dzieci.

Życiorys

Karl Gutzkow uczęszczał w latach 1821-29 do Friedrichwerdersches Gymnasium, po czym studiował teologię, filologię i filozofię na uniwersytecie w rodzinnym mieście. Słuchał wykładów m.in. Georga Wilhelma Friedricha Hegla, Friedricha Schleiermachera, Augusta Boeckha, Karla Lachmanna i Friedricha Heinricha von der Hagena. Podczas studiów był członkiem zakazanej korporacji studenckiej Societas bibatoria, która w 1831 r. sama się rozwiązała. W 1830 r. Gutzkow otrzymał uniwersytecką nagrodę za pracę zatytułowaną De diis fatalibus, którą uroczyście przekazał mu 3 sierpnia Hegel. Lipcowa rewolucja francuska w 1830 r. skierowała jego uwagę na ówczesne kwestie polityczne i socjalne. Już jako student rozpoczął w 1831 r. wydawanie własnego czasopisma Forum der Journal-Literatur, które z powodu małej liczby abonentów zostało zlikwidowane we wrześniu.


W listopadzie 1831 r. opuścił Berlin i pojechał do Stuttgartu, do krytyka literatury Wolfganga Menzela. Do 1834 r. był tam współpracownikiem jego gazety Literatur-Blatt oraz pisał do Morgenblatt für gebildete Stände wydawanego przez Johanna Friedricha Cotta. W 1832 r. otrzymał na uniwersytecie w Jenie tytuł doktora filozofii. W lecie tego samego roku ukazała się anonimowo w Hamburgu jego książka Briefe eines Narren an eine Närrin (Listy głupca do głupiej), które już w październiku została zakazana w Prusach.

W semestrze zimowym 1832/33 rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Heidelbergu, które od semestru letniego kontynuował w Monachium. Końcem 1833 r. ukazała się jego powieść Maha Guru, Geschichte eines Gottes (Maha Guru, historia pewnego boga) będąca satyrą na religijne i towarzyskie stosunki panujące w Niemczech. W lecie 1833 r. zaprzyjaźnił się z Heinrichem Laube, z którym podróżował do Austrii i Włoch. Po tej podróży postanowił zostać pisarzem zawodowym.

W 1835 r. nawiązał kontakt z Georgiem Büchnerem, którego razem z Ludolfem Wienbargiem pozyskał podobnie jak Ludwiga Börnego i Heinricha Heinego do zakładanego tygodnika Deutsche Revue. W tym samym roku ukazała się jego powieść Wally, die Zweiflerin (Wally sceptyczka), która już we wrześniu jako "niemoralna" została zakazana w Prusach, a krótko po tym również we wszystkich państwach Związku Niemieckiego. Związane to było z ogólną akcją skierowaną przeciw autorom Młodych Niemiec. W wyniku tej akcji w listopadzie 1835 r. na liście książek zakazanych w Prusach znalazły się wszystkie pisma Gutzkowa, Wienbarga, Laubego i Theodora Mundta oraz nie mógł zostać wydany pierwszy numer Deutsche Revue.

Początkiem 1836 r. Gutzkow został skazany na jeden miesiąc więzienia. Końcem 1837 r. przebywał w Berlinie, gdzie poznał Bettinę von Arnim. Od 1838 r. wydawał w Hamburgu czasopismo Telegraph für Deutschland, z którym współpracowali m.in. Fryderyk Engels (pseudonim Friedrich Oswald), Friedrich Hebbel, Karl Goedeke (pseudonim Karl Stahl) , Georg Herwegh, Levin Schücking. W Hamburgu poznał Ludmillę Assing i jej siostrę Ottilię, z którymi przyjaźnił się przez całe życie.

W 1842 r. Karl Gutzkow podróżował pierwszy raz do Paryża, czego efektem były Briefe aus Paris (Listy z Paryża, 1842). Końcem roku zamieszkał we Frankfurcie nad Menem. W 1843 r. zniesiono cenzurę na jego pisma i znów mógł legalnie publikować pod własnym nazwiskiem. W 1845 r. ukazało się jego dzieło Wiener Eindrücke (Wiedeńskie wrażenia), które spowodowały zakaz publikowania jego dzieł w Austrii. Podczas pobytu w Hamburgu i Frankfurcie nad Menem Gutzkow zyskał też sławę jako poeta i dramaturg (1840: Werner oder Herz und Welt, Patkul; 1841: Die Schule der Reichen; 1842: Ein weißes Blatt itd.), czego efektem było powołanie go w 1846 r. do dworskiego teatru w Dreźnie jako dramaturga. W Dreźnie spędził z rodziną 15 lat. Tamtejszą posadę dramaturga utracił w wyniku wydarzeń związanych z wiosną ludów w 1848 roku. W marcu 1848 r. podczas początku rewolucji przebywał w Berlinie, gdzie opublikował broszurę Ansprache an das Volk (Przemowa do ludu).

Od września 1852 do 1862 r. wydawał tygodnik Unterhaltungen am häuslichen Herd. W latach 1858-1861 ukazała się jego dziewięciotomowa powieść Der Zauberer von Rom (Czarodziej z Rzymu). W 1861 r. przeniósł się z Drezna do Weimaru, gdzie został generalnym sekretarzem fundacji Schillerstiftung, przy założeniu której w 1855 r. aktywnie uczestniczył. W 1864 r. zrezygnował z pełnionego urzędu. W styczniu 1865 r. próbował popełnić samobójstwo, po czym trafił do placówki leczniczej w St. Gilgenberg k. Bayreuth, gdzie przebywał do grudnia 1865 roku. Końcem 1869 r. przeprowadził się do Berlina, gdzie od 1873 r. odżyły jego problemy psychiczne (paranoja). W celach leczniczych zimę 1873/74 spędził we Włoszech. W 1875 r. zamieszkał w Wieblingen k. Heidelbergu. W 1877 r. ukazała się jego ostatnia powieść Die neuen Serapionsbrüder (Dziewięciu braci Serapiona). W tym samym roku osiadł Sachsenhausen (dzielnica Frankfurtu nad Menem). W ostatnich latach życia używał środek nasenny chloral, który stał się przyczyną jego śmierci w nocy z 15 na 16 grudnia 1878 roku. Silna dawka chloralu zamgliła jego zmysły i w tym stanie potrącił świecę powodując pożar. Karl Gutzkow został pochowany 19 grudnia na frankfurckim cmentarzu głównym (niem. Hauptfriedhof).

Dzieła (wybór)

  • Briefe eines Narren an eine Närrin. anonim, 1832 (powieść).
  • Nero. 1835 (dramat).
  • Seraphine. 1837 (powieść).
  • Blasedow und seine Söhne. 3 tomy, 1838 (powieść).
  • Zopf und Schwert. 1844 (dramat).
  • Die Nihilisten. 1856 (nowela).
  • Der Zauberer von Rom. 9 tomów, 1858/61 (powieść).
  • Der Gefangene von Metz. 1870 (dramat).
  • Die Söhne Pestalozzis. 3 tomy, 1870 (powieść).
  • Dramatische Werke. 20 tomów, 1871-1872.
  • Die neuen Serapionsbrüder. 3 tomy, 1877 (powieść).

Literatura

  • Johannes Proelß: Gutzkow, Karl Ferdinand. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 10, Duncker & Humblot, Leipzig 1879, s. 227-236.
  • Wilmont Haacke: Gutzkow, Karl Ferdinand. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 7, Duncker & Humblot, Berlin 1966, ISBN 3-428-00188-5, s. 354-357.

Linki