Gustav von Schmoller

Gustav Friedrich von Schmoller (pruski tytuł szlachecki od 1908; ur. 24 czerwca 1838 w Heilbronnie; zm. 27 czerwca 1917 w Bad Harzburgu) – niemiecki ekonomista, uważany za jednego z głównych przedstawicieli młodszej szkoły historycznej w ekonomii. (wyznanie ewangelickie)

Gustav von Schmoller by Rudolf Dührkoop 1908
Gustav von Schmoller.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Friedrich (1795–1865) z St. Georgen, wirtemberski radca finansowy; matka Maria Therese Gärtner (1801–46) z Calw; – ożenił się w Weimarze w 1869 z Lucią Rathgen (1850–1928) z Pinnebergu; dzieci syn Ludwig (1872–1951), pruski major i córka Cornelia (1879–1932).

Życiorys

Po ukończeniu gimnazjum w Heilbronnie Schmoller studiował w latach 1857–61 prawoznawstwo, filozofię i historię na uniwersytecie w Tybindze. W 1861 r. doktoryzował się u Karla Schüza (1811–75) pracą o ekonomicznych poglądach w Niemczech podczas reformacji. Następnie pracował jako referendarz w wirtemberskim biurze statystycznym. Krytyczna publikacja dotycząca wirtemberskiej polityki handlowej zamknęła przed nim dalszą drogę kariery w ojczyźnie. W 1864 r. został profesorem nadzwyczajnym na uniwersytecie w Haale, gdzie w 1865 r. mianowano go na profesora zwyczajnego. Tam rozpoczął badania dotyczące polityki przemysłowej i nowego poglądu na kwestie pracowników. W 1872 r. wygłosił mowę programową w czasie spotkania partyjnego Eisenacher Versammlung Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Niemiec (niem. Sozialdemokratische Arbeiterpartei Deutschlands, SDAP) o społeczno-politycznie zaangażowanych uczonych tzw. "socjalistów katedralnych" (niem. Kathedersozialisten). W 1873 r. powstał Związek Polityki Społecznej (niem. Verein für Socialpolitik), którego przewodniczącym był od 1890 r. do śmierci.

W 1872 r. powołano go na uniwersytet w Strasburgu, którego rektorem był w 1874/75. Tutaj powstała jego najwybitniejsza gospodarczo-historyczna monografia Die Straßburger Tucher- und Weberzunft (1879). W 1876 r. rozpoczął publikację Staats- und sozialwissenschaftliche Forschungen i od 1881 r. wydawał rocznik Jahrbuch für Gesetzgebung, Verwaltung und Volkswirtschaft im Deutschen Reich, który od 1913 r. nazywał się Schmollers Jahrbuch.

W 1882 r. został profesorem na uniwersytecie w Berlinie, gdzie pracował do emerytury, do 1913 roku. W 1887 r. wybrano go na członka Pruskiej Akademii Nauk i od 1899 r. był członkiem pruskiej Izby Panów (niem. Herrenhaus).

Jako główny przedstawiciel tzw. młodszej szkoły historycznej w ekonomii bronił wyższość prac historyczno-empirycznych w odniesieniu do teorii użyteczności krańcowej Carla Mengera (1840–1921). Powstały wówczas spór metodologiczny trwa w świecie fachowców do dzisiaj. Schmoller był bliski socjologii i łączył rozważania gospodarcze ze społecznymi. Odrzucił ważne przez wiele lat prawa ekonomii, przez co uwikłał się z tzw. "spór osądu" (niem. Werturteilsstreit), w którym chodziło o stosunek polityki i nauki, a dokładnie o kwestię, czy nauki społeczne mogą normatywnie wypowiadać się o polityce. Spór powadzony był przede wszystkim między nim a socjologiem Maxem Weberem (1864–1920). Schmoller reprezentował stanowisko, że w celu uniknięcia niesprawiedliwości społecznej powinno dojść do równowagi między klasami przez odpowiednią politykę społeczną.

Uczniami Schollera byli m.in. Otto Neurath (1882–1945),  Alfred Weber (1868–1958) i Werner Sombart (1863–1941).

Dzieła (wybór)

  • Die nationalökonomischen Ansichten in Deutschland während der Reformation. 1860.
  • Geschichte der deutschen Kleingewerbe im 19. Jahrhundert. 1869.
  • Über einige Grundfragen des Rechts und der Volkswirtschaft. 1875.
  • Straßburg zur Zeit der Zunftkämpfe. 1875.
  • Die Straßburger Tucher- und Weberzunft, Urkunden etc.. 1878.
  • Zur Litteraturgeschichte der Staats- und Sozialwissenschaften. 1888.
  • Zur Social- und Gewerbepolitik der Gegenwart. 1890.
  • Die Volkswirtschaft, die Volkswirtschaftslehre und ihre Methode. 1893.
  • Grundriss der allgemeinen Volkswirtschaftslehre. Wirtschaft und Finanzen. 1900.
  • Die Entwicklung der deutschen Volkswirtschaftslehre im neunzehnten Jahrhundert. 1908.

Literatura

  • Knut Borchardt: Schmoller, Gustav Friedrich v. Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 23, Duncker & Humblot, Berlin 2007, s. 260.
  • Bertram Schefold: Die grossen Ökonomen. Schäffer-Poeschel, Stuttgart 1996.

Linki