Gustav Teichmüller

Gustav Teichmüller (ur. 19 listopada 1832 r. w Brunszwiku (niem. Braunschweig); zm. 22 maja 1888 r. w Dorpacie (dzisiaj Tartu w Estonii)) - niemiecki filozof i historyk filozofii. (wyznania ewangelickiego)

Genealogia

Ojciec August, rentier; matka Charlotte Georgine Elisabeth z domu von Girsewaldt; - ożenił się 1) 18 sierpnia 1860 r. w Brunszwiku z Anną von Cramer (zm. 1862), córkę estońskiego ziemianina, 2) 20 sierpnia 1866 r. w Joala k. Narwy (Estonia) z Karoline von Cramer, siostrą pierwszej żony.

Życiorys

Gustav Teichmüller urodził się 18 listopada w Brunszwiku jako syn rentiera Augusta Teichmüllera. W 1852 r. wstąpił na uniwersytet w Berlinie. gdzie słuchał wykładów Friedricha Adolfa Trendelenburga (1802-1872). Tylko jeden semestr w Tybindze przerwał pobyt w Berlinie. W sierpniu 1855 r., po śmierci ojca warunki finansowe zmusiły go do podjęcia pracy guwernera w domu ministra Heinricha Wilhelma von Werthera (1772-1859). Z nim przebywał w Halle, gdzie się doktoryzował i w Sankt Petersburgu. Atmosfera Sankt Petersburga bardzo mu odpowiadała i po zakończenia pracy u von Werthera został w 1858 r. nauczycielem w tamtejszym gimnazjum Gymnasium der Annenkirche. Tam znalazł też swoją żonę, Annę Cramer, córkę estońskiego ziemianina. W 1860 r. habilitował się w Getyndze z zakresu filozofii i nawiązał przyjacielskie kontakty z Rudolfem Hermannem Lotze (1817-1881) i Heinrichem Ritterem (1791-1869). Zaczął prowadzić tam wykłady o Arystotelesie jako privatdozent i zyskał duży wpływ na studentów, a zwłaszcza na Rudolfa Euckena (1846-1926).

Wstrząśnięty śmiercią żony w 1862 r. udał się w 1863 r. w podróż do Orientu, która trwała 1½ roku. Po powrocie Gustav Teichmüller rozpoczął ponownie działalność pedagogiczną i w 1866 r. ożenił się ze szwagierką Liną Cramer. W 1867 r. został w Bazylei profesorem nadzwyczajnym, a w 1868 profesorem zwyczajnym. W 1871 r. objął profesurę w Dorpacie i pozostał tam już do śmierci.

Działalność pisarską Teichmüllera można podzielić na trzy okresy. Dłuższy czas publikował prace związane ze swoimi badaniami o Arystotelesie (»Aristotelische Forschungen«, 1867-1873). Drugi okres to badanie pojęć, w którym zajmował się ideami, a nie postaciami je tworzącymi (»Studien zur Geschichte der Begriffe«, 1874; »Neue Studien zur Geschichte der Begriffe«, 3 tomy, 1876-1879; »Literarische Fehden im IV. Jahrhundert v. Chr.«, 2 tomy, 1881 i 1884). Trzeci i jednocześnie szczytowy okres jego twórczości stanowią prace systematyczne (»Die wirkliche und die scheinbare Welt. Neue Grundlegung der Metaphysik«, 1882; »Religionsphilosophie«, 1886; »Neue Grundlegung der Psychologie und Logik«, 1889).

W jego filozofii zmierza z jednej strony do ostrego rozdzielenia świata rzeczywistego od urojonego, a z drugiej strony przezwyciężenia zakorzenionego intelektualizmu przez uznanie uzasadnionych roszczeń intelektu. Jako jedyne pierwotne źródło naszego pojęcia bytu uważa samoświadomość. Dużą rolę przykłada do wyraźnego rozdzielenia uczucia i działania kompleksowej świadomości i teoretycznej wiedzy jako specyficznego poznania. Pojęcia przestrzeń, czas i ruch są dla niego tylko formami, w których podsumowujemy wewnętrzne procesy w stosunku do wyobrażeń. Te rzutowane na zewnątrz formy są jednak obce samej rzeczywistości. Te filozoficzne poglądy Teichmüllera, podobne do systemu Gottfrieda Wilhelma Leibniza (1646-1716) i Lotze zawarte są w następujących dziełach »Die wirkliche und die scheinbare Welt. Neue Grundlegungen der Metaphysik« (1882) » Religionsphilosophie« (1886), »Neue Grundlegung der Psychologie und Logik« (1889).

Dzieła (wybór)

  • Aristotelische Forschungen
    • Tom 1: Beiträge zur Poetik des Aristoteles. 1867.
    • Tom 2: Aristoteles' Philosophie der Kunst. 1869.
    • Tom 3: Geschichte des Begriffs der Parusie. 1873.
  • Studien zur Geschichte der Begriffe. 1874.
  • Neue Studien zur Geschichte der Begriffe. 3 tomy, 1876-1879
  • Literarische Fehden im IV. Jahrhundert v. Chr. 2 tomy, 1881 i 1884.
  • Die wirkliche und die scheinbare Welt. Neue Grundlegung der Metaphysik. 1882.
  • Religionsphilosophie. 1886.
  • Neue Grundlegung der Psychologie und Logik 1889.

Literatura

  • Rudolf Eucken: Teichmüller, Gustav. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 37, Duncker & Humblot, Leipzig 1894, s. 543.

Linki