Günter Raphael

Günter Raphael (ur. 30 kwietnia 1903 Berlinie; zm. 19 października 1960 w Herford (Nadrenia Północna-Westfalia)) - niemiecki kompozytor, pianista i pedagog. (wyznania ewangelickiego).

Genealogia

Ojciec Georg (1865-1904, wyz. mojżeszowego, później ewangelickiego), kompozytor, od 1892 organista w kościele »Lutherkirche« w Berlinie, od 1901 organista i dyrygent chóru w kościele »Matthäikirche« w Berlinie, syn fabrykanta Abrahama (1822-1875) i śpiewaczki Julie Cohn (1835-1914); matka Maria (1878-1952, wyz. ewangelickiego), skrzypaczka, córka kompozytora Alberta Beckera (1834-99); - ożenił się w październiku 1934 z pianistką Pauline Jessen (ur. 1910); miał 2 córki: Dagmarę (ur. 1935) i Christine (ur. 1943), wiolonczelistka.

Życiorys

Pierwsze doświadczenia muzyczne Günter Raphael zdobył w domu rodzinnym. Już w wieku 10 lat zaczął komponować. W latach 1922-25 studiował w »Berliner Musikhochschule« kompozycję u Roberta Kahna, grę na fortepianie u Maxa Trappa. Jego nauczycielami byli tam również Arnold Ebel, Walter Fischer, Rudolf Krasselt, Julius Prüwer. W tym czasie na swoje utrzymanie zarabiał grą na pianinie podczas seansów kina niemego. W lecie 1925 r. uczył się w Darmstadt u Arnolda Mendelssohna.

Szczególnie silny wpływ wywarł na niego Karl Straube, z którym kontakt umożliwił mu karierę zawodową w Lipsku. W 1926 r. został nauczycielem teorii muzyki i kompozycji w Lipskim Konserwatorium. Jednocześnie znalazł duże uznanie jako kompozytor dzięki »Sinfonie Nr. 1«, która została wystawiona w 1926 r. w »Gewandhaus« pod kierownictwem Wilhelma Furtwänglera. Od tego momentu jego utwory wykonywały znane zespoły i soliści w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Skandynawii. Günter Raphael występował także jako pianista. W 1931 r. gazeta »Zeitschrift für Musik« poświęciła mu jeden cały zeszyt. W 1933 r. był hołubiony przez wielu muzyków i krytyków jako »niezwykła nadzieja dla przyszłości muzyki niemieckiej«, a już rok później został zwolniony ze stanowiska nauczyciela jako pół-Żyd.

Raphael przesiedlił się do Meiningen, gdzie jego narzeczona Pauline Jessen (od 10.1934 żona) była nauczycielką, a sam nadal uczył w prywatnym mieszkaniu kilku studentów. Chociaż w 1935 r. przyjęto go do »Reichsmusikkammer« (Izba Muzyki Rzeszy), gdzie był członkiem do 1939 r., to nie była związana z tym żadna rehabilitacja. Spadła liczba koncertów, w których brał udział oraz publikacja jego dzieł. W 1939 r. otrzymał całkowity zakaz wykonywania zawodu. Próba wyemigrowania nie powiodła się, a zarażenie gruźlicą skomplikowało i tak trudną jego sytuację. Między 1939 a 1945 był szykanowany przez lokalnych funkcjonariuszy. Jeden szpicel ciągle obserwował jego mieszkanie i kontrolował, czy nie bierze »nielegalnego« udziału w lekcjach prowadzonych przez jego żonę. Mimo tego po kryjomu nadal uczył, aby zarobić na utrzymanie rodziny. W związku z chorobą przeszedł kilka operacji i przez kilka miesięcy przebywał w sanatorium. W 1943 r. władze chciały zrobić wyjątek i zezwolić mu na prywatne nauczanie muzyki.

W tym okresie prześladowania i ograniczania komponował bardzo dużo i powstały utwory o charakterze religijnym. Napisał muzykę do »Galgenlieder« Christiana Morgensterna (m.in. »Vier Chöre«, 1937). Teksty te stały się lustrem jego własnej sytuacji, zawieszeniem między śmiercią a życiem, obrazem zwątpienia i nadziei. Wiara i humor dawały mu duchową podporę. W 1939 r. skomponował utwór na orkiestrę »Heiteres Spiel«, w 1940 r. mszę »Eine deutsche Totenmesse». W tym okresie pisał dla siebie, dla pozostałych przy nim przyjaciół i tajnych uczniów.

Po II wojnie światowej żył bez stałego zatrudnienia w Laubach (Hesja). W latach 1949-53 był docentem w konserwatorium w Duisburgu i przelotnie kierował chórem »Paulus-Kantorei« kościoła ewangelickiego »Pauluskirche« w Duisburgu-Hochfeld. W latach 1956-58 uczył w »Peter-Cornelius-Konservatorium« w Moguncji (Mainz), od 1957 r. w wyższej szkole muzycznej w Kolonii »Hochschule für Musik und Tanz Köln«, gdzie w 1958 r. powołano go na profesora.

Günter Raphael był bardzo wszechstronnym muzykiem. Jego twórczość obejmuje ok. 300 kompozycji, wśród nich 35 utworów orkiestrowych, 86 utworów kameralnych, 29 fortepianowych, 30 organowych i 120 wokalnych (z czego większość religijnych). Dużą część jego twórczości oprócz dzieł symfonicznych stanowi muzyka kameralna i muzyka kościelna. Do jego kluczowych dzieł zalicza się »Glaubensbekenntnis« (1948, Wyznanie wiary), w którego centrum znajduje się idea zbliżenia i połączenia chrześcijańskich religii. W obszarze muzyki kościelnej jego znaczenie można porównać ze znaczeniem jego ucznia Kurta Hessenberga i Ernsta Peppinga.

Jego język muzyczny jest ukształtowany kontrapunktem i ekspresyjnością, w niektórych dziełach zastosował rytmikę jazzu. Do 1930 r. komponował w stylu późnoromantycznym lub postromantycznym, w którym widać wpływ Johannesa Brahmsa i Maxa Regera. W okresie po 1939 roku stworzył własny styl, w którym mocno rozwinął system tonalny i wprowadził elementy neoklasycystyczne. Styl ten ma punkty wspólne ze stylem Dmitrija Szostakowicza (1906-1975) i Paula Hindemitha. W późniejszych pracach Günter Raphael zbliżył się do dodekafonii (muzyki dwunastodźwiękowej).

Dzieła (wybór)

Utwory orkiestrowe

  • Symphonie Nr. 1 a-moll op.16 (1926)
  • Symphonie Nr. 2 h-moll op 34 (1932)
  • Sinfonie Nr. 3 F-Dur op.60 (1942)
  • Sinfonie Nr. 4 C-Dur op.62 (1947)
  • Sinfonie Nr. 5 B-Dur op.75 (1953)
  • Thema, Variationen und Rondo op.19 (1927)
  • Variationen über eine schottische Volksweise op.23 (1928)
  • Divertimento op.33 (1932)
  • Tanzsuite für kleines Orchester (1934)
  • Die vier Jahreszeiten op.77
  • Vier Variationsreihen für Streichorchester (1953)
  • Smetana-Suite op.40 (nach Tänzen von Fr. Smetana) (1937)
  • "Jabonah" op.66 Ballettsuite nach mongolischen Weisen (1948)
  • Sinfonia breve op.67 (1949)
  • "Zoologica" Charakterstudien für Orchester op.83 (1958)
  • "Von der großen Weisheit" (Laotse) op.81 (1956)
  • Sinfonie für Alt- und Baritonsolo, czterogłosowy chór i orkiestra.
  • Konzert C-Dur für Violine und Orchester op.21 (1928)
  • Symphonische Fantasie für konzertierende Violine und Streichorchester op.59 (1940)
  • 2. Konzert für Violine und Orchester op.87 (1960)
  • Concertino in D für Viola und kl. Orchester (1941)
  • Kammerkonzert d-moll für Violoncello und Orchester op.24 (1929)
  • Konzert für Orgel und Orchester op.57 (1936)
  • Concertino op.71 für Altsaxophon und Orchester (1951)
  • Concertino op.82 für Flöte und Orchester (1956)

Literatura

  • Thomas Schinköth: Musik – das Ende aller Illusionen? Günter Raphael im NS-Staat, musica reanimata. Förderverein zur Wiederentdeckung NS-verfolgter Komponisten und ihrer Werke e.V. (= Verdrängte Musik. NS-Verfolgte Komponisten und ihre Werke, Bd. 13, Hans-Günter Klein (Hg.)), Hamburg: von Bockel, 1996 (2. Aufl. 2010).
  • Thomas Schinköth: „Raphael, Günter Albert Rudolf”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, s. 149 (online).

Linki

Autor: Roman Penkała