Juan Gris

Juan Gris, właściwie José Victoriano Carmelo Carlos González-Pérez (ur. 23 marca 1887 w Madrycie; zm. 11 maja 1927 w Boulogne-sur-Seine (Francja)) – hiszpański malarz przedstawiciel kubizmu syntetycznego. Tworzył martwe natury złożone z prostych przedmiotów codziennego użytku, portrety przyjaciół, a czasami pejzaże oraz miejskie krajobrazy.

 163px Portrait of Juan Gris 1915 Modigliani
Portrt Juana Grisa wykonany przez Amedeo Modiglianiego w 1915 roku.
Źródło: Wikimedia Commons

Życiorys

Juan Gris urodził się 23 marca 1887 roku jako José Victoriano Carmelo Carlos González-Pérez. Był trzynastym z czternaściorga dzieci zamożnego kupca. Już od pierwszych lat życia wujek uczył go rysunku i malarstwa. W 1902 roku zaczął studia w szkole artystycznej Escuela de Artes y Manufacturas w Madrycie. Podczas studiów wykonywał rysunki do lokalnych czasopism. Po ich ukończeniu w latach 1904–1905 kontynuował naukę u przyjaciela i akademickiego nauczyciela José Moreno Carbonero, którego uczniem później został Salvador Dalí. W tym czasie namalował kilka obrazów utrzymanych w duchu secesji i wykonał ilustracje do książki z wierszami José Santosa Chocano. Swoje prace w tym okresie sygnował podpisem „Juan Gris“.

W 1906 roku opuścił Hiszpanię i zamieszkał w Paryżu, gdzie jego przyjaciółmi zostali Henri Matisse, Georges Braque i Fernand Léger. W Paryżu zarabiał na utrzymanie rysowaniem karykatur dla czasopism satyrycznych takich jak „L'Assiette au beurre”, „Le Charivari”, „Le Témoin” i „Le Cri de Paris”. W 1908 roku zamieszkał w budynku Bateau-Lavoir na Montmartrze, w którym mieściły się pracownie wielu malarzy. Tam poznał i zaprzyjaźnił się ze swoim rodakiem Pablo Picasso, pod wpływem którego od 1910 roku wrócił do malarstwa. Odtąd Gris zaczął koncentrować się na kubizmie analitycznym. W 1911 roku powstały jego pierwsze prace, wśród nich obraz Domy w Paryżu, który wykazywał już cechy kubistyczne. W tym samym roku odbyła się pierwsza wystawa 15 prac Grisa w galerii Clovisa Sagota i nawiązał kontakt z marszandem Danielem-Henry Kahnweilerem, który stał się jego mecenasem. Jego portret Picassa z 1912 roku był pierwszym obrazem kubistyczny zrealizowanym przez innego malarza niż Picasso czy Georges Braque. Szybko pojął znaczenie kolażu wynalezionego przez Braque'a i Picassa w 1912 roku, co wyzwoliło jego zmysł kompozycyjny, umożliwiając rozwinięcie subtelniejszych wzorów nakładających się płaszczyzn, charakterystycznych dla jego dojrzałej twórczości.

Od 1913 roku Juan Gris zaczął stopniowo przechodzić do kubizmu syntetycznego. W swoich pracach używał fragmenty gazet, tapet i potłuczone kawałki ceramiki czy luster. Wpływ na technikę malowania Grisa miał także kontakt z Henri Matisse'm, co pozwoliło mu znaleźć własny język wypowiedzi i przyczyniło się do stosowania żywych kolorów. W 1915 roku portret Grisa wykonał jego przyjaciel Amedeo Modigliani. Od 1916 roku więcej uwagi przywiązywał w swoich pracach do formy niż barwy. Po poznaniu w następnym roku francuskiego rzeźbiarza Jacques'a Lipchitza zajmował się obok malarstwa także rzeźbiarstwem. W latach 20-tych XX wieku łączył w swoich obrazach martwą naturę z pejzażami. Często stosował też faliste kontury dla obrysu postaci, co wyraźnie widać w obrazie Pierrot z 1921 roku. W 1922 roku stworzył pierwsze dekoracje i kostiumy dla grupy Ballets Russes, kierowanej przez Siergieja Diagilewa.

Gro swoich teorii estetycznych Juan Gris wygłosił między 1924 a 1925 rokiem. W 1924 roku prowadził na Sorbonie odczyt zatytułowany „Des possibilités de la peinture” (Możliwości malarstwa). W 1925 roku opublikował w „Bulletin de la Vie Artistique” esej pt. „Chez les cubistes” (Wśród kubistów), w którym retrospektywnie wyraził swoją myśl:

„Kubizm? […] Dziś wiem to jasno, że kubizm u swego zarania nie był niczym innym, jak tylko nowym sposobem przedstawiania świata […] Chodzi mi o to, że kubizm na początku był analizą, która nie miała więcej wspólnego z malarstwem, niż opis zjawisk fizycznych z fizyką. Ale teraz, kiedy wszystkie elementy tak zwanej estetyki kubistycznej znalazły swoją miarę w technice malarskiej, […] nie można mu już tego zarzucić. Jeśli to, co nazywano kubizmem, było tylko pewnym aspektem, to kubizm zniknął; jeśli jest estetyką, to zjednoczył się z malarstwem.”

Duże wystawy obrazów Juana Grisa odbyły się w galerii Daniela-Henry Kahnweilera i André'a Simona w Paryżu i galerii Alfreda Flechtheima w Berlinie w 1923 roku oraz w galerii Alfreda Flechtheima w Düsseldorfie w 1925 roku.

Od 1925 roku Juan Gris chorował na astmę i mocznicę, jego stan ulegał ciągłemu pogorszeniu. Zmarł 11 maja 1927 roku w Paryżu w wyniku mocznicy.

Dzieła (wybór)

Portret Pablo Picassa

Portret Pablo Picassa, 1912, Art Institute of Chicago.
Źródło: Wikimedia Commons

Böcklin W Górach Albańskich 1851

Arlekin z gitarą, 1919, Staatliche Kunsthalle w Karlsruhe.
Źródło: Wikimedia Commons

Martwa natura z owocami i mandoliną

Martwa natura z owocami i mandoliną,1919.
Źródło: Wikimedia Commons

  • 1911 : Domy w Paryżu (Maisons à Paris), olej na płótnie, 52,4 x 34,2 cm, Solomon R. Guggenheim Museum, Nowy Jork
  • 1911 : Książka (Le Livre), olej na płótnie, 55 × 46 cm
  • 1912 : Mężczyzna w kawiarni (Homme dans un café), 1912
  • 1912 : Umywalka (Le Lavabo), 1912, sklejone kawałki luster
  • 1912/13 : Szklanka z piwem i karta do gry (Verre de bière et cartes à jouer), olej na płótnie, 24 x 19 cm, Musée des beaux-arts, Dijon
  • 1913 : Gitara (La Guitare), olej i papier klejony na płótnie, 61 × 50 cm, Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paryż
  • 1913 : Pejzaż i domy w Céret (Paysage et maisons à Céret), olej na płótnie, 100 × 65 cm
  • 1913 : Palacz (Le Fumeur)
  • 1913 : Martwa natura z książką (Nature morte au livre), olej na płótnie, 46 × 30 cm, Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paryż
  • 1913 : Gruszki i winogrona na stole (Poires et raisins sur une table), olej na płótnie, 54,6 × 73 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
  • 1913 : Skrzypce i szklanka (Violon et Verre), olej na płótnie, 46 × 73 cm, Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paryż
  • 1913/14 : Papier nutowy (Le Papier à musique), olej na płótnie, Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paryż
  • 1914 : Butelka rumu i gazeta (Bouteille de rhum et journal), Solomon R. Guggenheim Museum, Nowy Jork
  • 1914 : Zazdrość (La Jalousie)
  • 1914 : Śniadanie (Le Petit Déjeuner), Museum of Fine Arts, Boston
  • 1915 : Gitara (La Guitare), kolaż
  • 1916 : Szklanka i gazeta (Verre et Journal), olej na płótnie, 41 × 33 cm, Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paryż
  • 1917 : Martwa natura na krześle (Nature morte sur une chaise), olej na płycie drewnianej, 100 × 73 cm, Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paryż
  • 1919 : Siedzący arlekin z gitarą (Arlequin assis à la guitare), olej na płótnie, 116 × 89 cm, Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paryż
  • 1921 : Widok na zatokę (Vue sur la baie), Musée national d'Art moderne (Centre Georges-Pompidou), Paryż
  • 1924 : Gitara zwrócona w stronę morza (Guitare face à la mer), akryl na płótnie, 50 × 60 cm
  • 1924 : Kompotiera (Le Compotier), olej na płótnie, 19 x 27 cm, Musée des beaux-arts, Dijon
  • 1926/27 : Gitara i kompotiera (Guitare et Compotier)
  • 1926 : Kobieta z gitarą (Femme à la guitare), Statens Museum for Kunst, Kopenhaga.

Literatura

  • „Juan Gris – Leben und Werk, Daniel-Henry Kahnweiler”. Hatje, Stuttgart 1968.

Linki

Przypisy

  1. Juan Gris, artchive.com (online), dostęp 26.02.2021.