Christiane von Goethe
Christiane von Goethe (ur. 1 czerwca 1765 w Weimarze jako Johanna Christiana Sophie Vulpius; zm. 6 czerwca 1816 tamże) – żona poety Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832). (wyznanie ewangelickie)
 |
| Christiane von Goethe Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Johann Friedrich Vulpius, archiwista i kopista dokumentów; matka Christiane Margarethe z domu Riehl; – 19 października 1806 r. poślubiła Johanna Wolfganga von Goethego (1749–1832); urodziła pięcioro dzieci, z których przeżył jedynie najstarszy August (1789–1830).
Życiorys
Christiane von Goethe była trzecim dzieckiem archiwisty Johanna Friedricha Vulpiusa i Christiane Margarethe z domu Riehl. Mając 8 lub 9 lat straciła matkę, a jej ojciec poślubił wkrótce Johannę Dorothe z domu Weiland, z którą miał jeszcze czworo dzieci.
Ojciec, mimo skromnych dochodów, pragnął zapewnić wykształcenie synowi Christianowi Augustowi (1762–1827). Przypuszczalnie Christiane, jej brat oraz młodsza siostra trafili do domu ciotki. Brak środków finansowych spowodował, że już w młodych latach musiała zarabiać na swoje utrzymanie. Jak wiele dziewcząt z dobrych rodzin weimarskich pracowała jako modystka u Caroline Bertuch (1751–1810), gdzie prawdopodobnie między 1784 a 1786 r. widziała pierwszy raz Johanna Wolganga von Goethego.
Po powrocie z Włoch Goethe czuł się osamotniony, pogorszyły się jego kontakty z przyjaciółką Charlotte von Stein (1742–1827), a reszta przyjaciół w tym czasie była nieobecna w Weimarze. 13 lipca 1788 r. Christiane Vulpius zwróciła się do niego z prośbą o wsparcie dla jej brata. To pierwsze spotkanie zaowocowało ich wzajemną miłością. Przypuszczalnie była drugą kobietą w życiu Goethego, z którą współżył, gdyż dopiero we Włoszech stracił dziewictwo w wieku 39 lat.[1][2] Miłość do Christiany i przeżycia włoskie zaowocowały wierszami erotycznymi, którym początek dały Elegie rzymskie.
Christiane zamieszkała wraz z przyrodnią młodszą siostrą Ernestine i ciotką Juliane Auguste Vulpius w domu Goethego. 5 grudnia 1789 r. urodził się ich pierwszy syn August. Później Christiane urodziła kolejne czworo dzieci, które wcześnie zmarły. Zarówno dwór weimarski, jak również ówczesne lepsze towarzystwo odrzuciło Christiane, uważając ją jedynie za jego »kochankę«, »panienkę«, »kreaturkę« i nie akceptowało jej nielegalnego związku z poetą. Goethe za radą księcia opuścił dom w centrum Weimaru przy Frauenplan i zamieszkał przejściowo w domku myśliwskim (Jägerhaus) przy Marienstraße. Po zwycięstwie Francuzów 14 października 1806 r. żołnierze francuscy plądrowali okoliczne miejscowości, w tym Weimar. Trafili też do domu Goethego i tylko dzięki jej dzielnej postawie ocalał. Kilka dni później, 19 października 1806 r., Goethe poślubił Christiane von Goethe w obecności syna Augusta i Friedricha Wilhelma Riemera (1774–1845) w zakrystii kościoła Jakobskirche w Weimarze.
Oczywiście i ten fakt nie był przekonujący dla otoczenia Goethego, które przecież akceptowało związki pozamałżeńskie księcia Karola Augusta (1757–1828) m.in. z aktorką Karoline Jagemann (1777–1848).
Barierę tę przełamało dopiero zaproszenie matki filozofa Arthura Schopenhauera (1788–1860) Johanny Schopenhauer (1766–1838). Mimo tego ataki na nią i Goethego nie ustały nawet po ich śmierci o czym świadczy list z 29 września 1816 r. Klary Kestner do Augusta Kestnera (1777–1853), syna młodzieńczej miłości poety Charlotte Buff (1753–1828) i Johanna Christiana Kestnera (1741-1800), w który czytamy: » [Christiane], o której słyszymy obrzydliwe rzeczy, którymi nie splamię mojego papieru. Dzięki Bogu, że nie żyje, jednak powinno się uszanować jej pamięć.«
Christiane, pomimo chorób i wykluczenia towarzyskiego, była żądna radości życia, lubiła tańczyć i przebywać w teatrze, gdzie miała wielu przyjaciół wśród aktorek. Chyba najlepiej ją poznała matka Goethego, która po jej wizycie we Frankfurcie napisała: »Było nam bardzo przyjemnie i byliśmy bardzo szczęśliwi! Możesz Bogu dziękować! Takie kochane Boże niezepsute stworzenie znajduje się rzadko…«
W 1815 r. Christiane von Goethe doznała udaru mózgu, i już nigdy nie wróciła do zdrowia. W lecie 1816 r. odmówiły jej posłuszeństwa nerki i po tygodniu cierpień zmarła 6 czerwca 1816 roku. Została pochowana na cmentarzu Jakobskirchhof w Weimarze.
Literatura
- Max Mendheim: „Goethe, Christiane” w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 40, Duncker & Humblot, Leipzig 1896, s. 381-385.
Linki
- Dadder, Ruta: Christianes Grab. Weimar-Lese..
- Brigitte Warkus: Biografia Christiane Vulpius w Fembio.