Joseph Görres

Johann Joseph Görres (od 1839 von Görres; ur. 25 stycznia 1776 w Koblencji; zm. 29 stycznia 1848 w Monachium) - niemiecki pisarz, nauczyciel gimnazjalny i akademicki oraz publicysta katolicki, który uznanie zyskał dzięki czterotomowemu dziełu Christliche Mystik (Chrześcijańska mistyka).

Portrait of J. J. Von Görres
Portret Josepha Görres wykonany przez Joseph Anton Settegast.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Moriz (1745-1807), kupiec i handlarz drewnem w Koblencji, syn Matthiasa, mistrza piekarskiego, karczmarza, potem handlarza drewnem w Koblencji i Marii Gertrudy Queng, z rodziny kupieckiej w Koblencji; matka Helena Theresia (1750-1819) pochodziła z włoskiego rodu Mazza; - ożenił się w Koblencji w 1801 r. z Cathariną (1779-1855), córką Adama von Lassaulx, radcy dworu i rządu, zarządcy archiwum krajowego, drukarza książek w Koblencji; miał syna i 2 córki.

Życiorys

Joseph Görres właśnie został zwolniony z gimnazjum (1793), kiedy francuskie oddziały wkroczyły do Nadrenii i także w Koblencji utworzył się republikański klub. Görres został jego rzecznikiem i kierownikiem, później wydawał także jego oficjalny organ prasowy Rothen Blatte (1797), który zastąpił Rübezahl (1798). W swojej pierwszej publikacji Der allgemeine Friede, ein Ideal (1798) jasno przedstawił kierujące nim w tej fazie życia ideały: pokój na świecie, szczęście ludzi po "wielkiej rewolucji we wszystkich narodach".

Z deputacją udał się w podróż do Moguncji, aby tam protestować przeciw samowoli generała Levala. Ten kazał go aresztować razem z jego trzema przyjaciółmi i przez 20 dni przebywali w areszcie. W 1799 r. stał na czele delegacji do Paryża, aby zamiast okupacji domagać się wcielenia do Francji obszarów po lewej stronie Renu (niem. Linkes Rheinufer) i utworzenie z nich państwa reńskiego pod protektoratem Francji. Szybko przejrzał republikańskie dążenia i swoje przeżycia opisał w piśmie Resultate meiner Sendung nach Paris im Brumaire VIII (1800). To młodzieńcze zafascynowanie rewolucją francuską spowodowało, że kierowane były później przeciw niemu zarzuty. Karl Gutzkow skierował przeciw niemu pismo Die rothe Mütze und die Capuze.

W 1800 r. Görres wycofał się z polityki i do 1806 r. był nauczycielem fizyki i nauk przyrodniczych w Sekundärschule (wcześniej gimnazjum) w Koblencji. Ukazanie się Aphorismen über die Kunst (1802) sygnalizowało zwrot ku literaturze niemieckiej i muzyce klasyków wiedeńskich. Jako współpracownik czasopisma Jenaische Allgemeine Literatur-Zeitung wszedł w kontakt z Johannem Wolfgangiem von Goethe i Friedrichem Schillerem. Jego kolega z gimnazjum w Koblencji Clemens Brentano ściągnął go w 1806 r. na uniwersytet do Heidelbergu, gdzie ku zdumieniu kolegów uczył do 1808 r. filozofii, estetyki i literatury staroniemieckiej oraz kosmologii, psychologii i higieny. W Heidelbergu utrzymywał ścisłe kontakty z Josephem von Eichendorffem, Friedrichem Creuzerem, Achimem von Arnimem i oczywiście Clemensem Brentano. Pod wpływem filozofii natury Friedricha Wilhelma Josepha von Schellinga odszedł od oświeceniowych poglądów i organiczne myślenie opanowało jego obraz świata.

Działanie Görresa stało się katalizatorem heidelberskiego ruchu romantycznego i wynikało z jego osobistej fascynacji, chociaż także dokonań naukowych, przede wszystkim jako interpretatora Die teutschen Volksbücher (1807), jako współpracownika Heidelberger Jahrbücher i czasopisma Zeitung für Einsiedler. Jednakże nie udało się mu uzyskać w Heidelbergu tytułu profesora zwyczajnego. W 1808 r. wrócił do gimnazjum w Koblencji. Jego dom stał się miejscem spotkań uczonych i poetów, wydawców i pisarzy z całych Niemiec. W tym czasie Görres kontynuował studia historyczno-mitologiczne, badał indyjską i zachodnioazjatyckie religie oraz opublikował w 1810 r. eseje Fall Teutschlands (Upadek Niemiec) i Fall der Religion (Upadek religii).

Po zajęciu Nadrenii przez pruskie oddziały Görres założył czasopismo Rheinischer Merkur (1814-16), którego współpracownikami byli Karl vom und zum Stein, Ernst Moritz Arndt, Karl Immermann, Clemens Brentano, Henrich Steffens. Otrzymywał bezpośrednie informacje z głównej kwatery Gebharda Leberechta von Blüchera. Czasopismo stało się faktycznym głosem ludu Nadrenii, a przede wszystkim propagatorem niemieckiego ruchu konstytucyjnego. Z powodu krytyki panującej biurokracji w czasopiśmie doszło do jego konfiskaty najpierw w Wirtembergi, potem w Bawarii i Badenii. 3 stycznia 1816 r. pruski rząd zakazał dalsze publikowanie czasopisma. Kiedy Karl August von Hardenberg przybył do Nadrenii Görres przekazał mu 12 stycznia 1818 r. pismo Adresse der Stadt Koblenz, zawierające 5000 podpisów i domagające się spełnienia realizacji obietnic danych w patencie objęcia w posiadanie Nadrenii.

Jedynym rezultatem tego było rozporządzenie z Berlina żądające ukarania zbieraczy podpisów. W 1819 r. Görres opublikował pismo polemiczne Teutschland und die Revolution (Niemcy a rewolucja), które ukazywało miarę królewskiej niełaski. Powiadomiony przez przyjaciół, że jest w drodze rozkaz jego aresztowania, uciekł do wówczas francuskiego Strasburga.

W Alzacji uległ wpływowi tamtejszego ruchu religijnego i powrócił do Kościoła katolickiego, do którego obrócił się plecami w czasie nauki w gimnazjum. W liście do Jeana Paula z 1822 r. uargumentował swoją decyzję. W latach 1821-1827 był współpracownikiem teologicznego i polityczno-kościelnego czasopisma Katholik, w którym uwypuklały się dążenia odnowy francuskiego katolicyzmu.

Ostatni okres swojego życia, lata 1827-48 Joseph Görres spędził w Monachium jako profesor historii literatury na tamtejszym uniwersytecie. Jego powołanie popierane przez Johanna Michaela Sailera zrodziło wiele kontrowersji. Zarzucano mu postawę zbyt profrancuską i rewolucyjną, zbytni patriotyzm niemiecki (niebawarski) i jako ostatnie nadmierne zachowanie prokościelne. Rządy w Berlinie i Strasburgu również źle przyjęły to powołanie. Po stronie Görresa opowiedzieli się Leopold von Ranke i Ludwig Andreas Feuerbach. Jego pierwsze wykłady cieszyły się wielkim powodzeniem. Od kwietnia 1838 r. pisał do czasopisma Historisch-politische Blätter, które stało się organem "przeciw wrogom pozytywnego religijnego boskiego objawienia, jak również każdej niehistorycznej polityce i liberalizmowi". Görres utrzymywał kontakty z Johannem Adamem Möhlerem, z katolickim ruchem odnowy w Wiedniu, którego czołowymi przedstawicielami byli Klemens Maria Hofbauer i Friedrich Schlegel. Chociaż czasopismo Historisch-politischen Blätter powstało z myślą obrony Kościoła to rozwinęło się w orędownika wielkoniemieckiego kierunku i stało się jednocześnie "głównym organem wzrastającego politycznego ruchu wolnościowego niemieckich katolików" (Karl Buchheim). Przy całej ostrości jego polemiki przeciw restauracji polityki wewnętrznej i hegemonicznym roszczeniom Prus, w których widział antykatolicki protektorat protestantyzmu, nie stracił nigdy określonej świadomości wewnętrznej jedności chrześcijaństwa. W piśmie Die Wallfahrt nach Trier (Pielgrzymka do Trewiru, 1845) szukał dzięki dążeniu do tolerancji obiektywnego rozpatrywania historyczno-reformacyjnego rozwoju. Görres nie chciał zupełnego odłączenia Kościoła i państwa lecz "samodzielności państwa i Kościoła w korespondującym stosunku", ale przede wszystkim wolności Kościoła od każdej próby państwowego prowadzenia za rączkę. Wydarzenia kolońskie w 1837 r. skłoniły go do napisania pisma Athanasius (1838), które stało się manifestem nadchodzącego ruchu katolickiego w Niemczech. W latach 1836-42 ukazało się jego czterotomowe dzieło Christliche Mystik. W ostatnim okresie swojego życia mówił o kwestiach socjalnych (Kommunismus, Radikalismus und Proletariat) jako temacie przyszłości.

Joseph Görres zmarł 29 stycznia 1848 w Monachium. Z okazji 100 rocznicy jego urodzin zostało założone towarzystwo Görres-Gesellschaft jako odpowiedź katolickich uczonych na toczącą się walkę kulturową.

Dzieła (wybór)

  • Der allgemeine Frieden, ein Ideal. 1798.
  • Glauben und Wissen 1805.
  • Mythengeschichten der asiatischen Welt. 1810.
  • Europa und die Revolution. 1821.
  • Über die Grundlage, Gliederung und Zeitenfolge der Weltgeschichte. 1830.
  • Athanasius. 1838.
  • Kirche und Staat nach Ablauf der Kölner Irrung. 1842.
  • Die Wallfahrt nach Trier. 1845.

Literatura

  • Friedrich: „Görres, Joseph von”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 9, Duncker & Humblot, Leipzig 1879, s. 378-389, online.
  • Otto Roegele: „Görres, Joseph von”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 532-536, online.

Linki