Heinrich Wilhelm von Gerstenberg

Heinrich Wilhelm von Gerstenberg (pseudonimy: Ohle Madsen, Zacharias Jernstrup, Irmenfried Wetstein; ur. 3 stycznia 1737 r. w Tondern, Szlezwik; zm. 1 listopada 1823 r. w Altonie) - niemiecki poeta i krytyk literacki. (wyznania ewangelickiego)

Heinrich Wilhelm von Gerstenberg
Heinrich Wilhelm von Gerstenberg.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Heinrich Wilhelm (1693-1769), rotmistrz w duńskiej służbie; matka Elsabe Schröling (1707-73); pradziadek ze strony ojca Thomas Gastmeister (zm. 1693), szwedzki szlachcic jako von Gerstenberg od 1651 r.; - ożenił się 1) w Szlezwiku w 1765 r. z Margrethą Sophią Trochmann (1744-85), 2) w Altonie w 1796 r. z Sophią Ophelią Stemann (1761-1852); z pierwszego małżeństwa miał 5 synów i 3 córki.

Życiorys

Heinrich Wilhelm von Gerstenberg uczył się w szkole w Husum i od 1751 r. w gimnazjum akademickim Christianeum w Altonie, gdzie powstały jego pierwsze utwory literackie m.in. oda »Ode von der Freudigkeit der alten Celten zu sterben«. W 1757 r. rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Jenie. Został tam członkiem towarzystwa językowego Deutsche Gesellschaft. Tam też spotkał Matthiasa Claudiusa (1740-1815). Korespondencja z Christianem Felixem Weiße (1726-1804), któremu posłał rękopis »Turnus« skłoniła go do pisania artykułów dla Bibliothek der schönen Wissenschaften …. W wyniku wielkiego sukcesu wierszy »Tändeleyen« w 1759 r. przerwał studia, aby poświęcić się pisarstwu.

W celu zapewnienia sobie utrzymania wstąpił w 1760 r. do wojska duńskiego i został tam szybko rotmistrzem. Pomimo ciągłej zmiany zamieszkania publikował nie tylko prace z zakresu wojskowości, ale także w 1762 r. wydał na wzór Gleima zbiór pieśni »Kriegslieder eines königlich dänischen Grenadiers«. W 1765 r. przeprowadził się do Kopenhagi, gdzie wstąpił w krąg skupiony wokół Johanna Hartwiga Ernsta von Bernstorffa (1712-1772). Zaprzyjaźnił się z Friedrichem Gottliebem Klopstockiem (1724-1803) i Johannem Andreasem Cramerem (1723-1788). Dzięki swoim publikacjom nawiązał korespondencję z Christianem Fürchtegottem Gellertem (1715-1769), Gleimem, Gottholdem Ephraimem Lessingiem (1729-1781), Johannem Gottfriedem Herderem (1744-1803), Johannem Wolfgangiem von Goethe (1749-1832), Carlem Philippem Emanuelem Bachem (1714-1788) i Johannem Christophem Friedrichem Bachem (1732-1795). Ze względu na Klopstocka zbliżył się także do grupy literackiej Göttinger Hainbund. Oprócz wielostronnej działalności pisarskiej: tłumaczenia (»Braut«), zbieranie starych duńskich zabytków literatury, muzycznych wypracowań, tekstów do kantat (»Ariadne auf Naxos«, »Die Amerikanerin«) powstały jego główne dzieła.

Wierszem »Gedicht eines Skalden« (1766) dał impuls, jeszcze przed Klopstockiem do zajmowania się mitologią nordycką. Jeszcze bardziej znaczące były jego listy »Briefe über Merkwürdigkeiten der Litteratur« (3 tomy, 1766/67) tzw. »Schleswiger Literaturbriefe«, które z ich teorią geniuszu uzasadniały estetykę Sturm und Drang. Heinrich Wilhelm von Gerstenberg wskazywał na Williama Szekspira (1564-1616) i Homera, jak tych którzy zjednoczyli "geniusz" przez boską inspiracją natury, prawdą i wyrażenie z wstrząsającym działaniem i przeciwstawiał im racjonalnie określony "piękny umysł". Takim podejściem przezwyciężył "naśladowanie" teorii oświecenia. Dramat »Ugolino« (1768) był jego poetyckim wkładem do ruchu Sturm und Drang. Jednak wyszedł poza jego radykalne odrzucenie wszystkich reguł i postulował pewną "wewnętrzną formę" dzieła sztuki. Także wyprzedzał teorię języka i poetyki swojego okresu. Wcześniej niż Herder stworzył w liryce teorię pieśni, którą po początkach Klopstocka urzeczywistnił dopiero Goethe.

W 1775 r. został konsulem w Lubece i jednocześnie był to koniec jego twórczego okresu. Ciągły brak pieniędzy wyczerpywał jego siły i skłonił go w 1783 r. do sprzedania pełnionego urzędu. Do 1786 r. przyjmował go u siebie w Eutin Johann Heinrich Voss (1751-1826). W 1786 r. osiadł w Altonie i od 1789 r. pracował jako dyrektor prawny królewskiej loterii. W 1812 r. przeszedł na emeryturę.

Poza obszernymi studiami pism Immanuela Kanta (1724-1804), popularyzował jego filozofię. Niestety większość swoich filozoficznych rozpraw spalił. Chociaż dzięki studiowaniu Kanta zyskał nowych przyjaciół i został w 1815 r. doctorem honoris causa uniwersytetu w Kilonii, to był zbywany jako "weteran literatury". Jego wydanie dzieł »Vermischte Schriften« (1815/16) pozostało bez echa.

Heinrich Wilhelm von Gerstenberg zmarł 1 listopada 1823 r. w Altonie.

Dzieła (wybór)

  • Tändeleyen. 1759.
  • Kriegslieder eines dänischen Grenadiers. 1762.
  • Handbuch für einen Reuter. 1763.
  • Gedichte eines Skalden. 1766.
  • Briefe über Merkwürdigkeiten der Litteratur. 4 tomy, 1766/67/70.
  • Ugolino: ein Trauerspiel in fünf Aufzügen. 1768.
  • Vermischte Schriften. 3 tomy, 1815.

Literatura

Autor: Roman Penkała