Georg Trakl

Georg Trakl. Źródło: Wikimedia Commons

Georg Trakl (ur. 3 lutego 1887 w Salzburgu, zm. 3 listopada 1914 w Krakowie) – austriacki poeta w dobie ekspresjonizmu. Prace jego wykazują silny wpływ symbolizmu i trudno je jednoznacznie zaliczyć do jednego z nurtów literackich XX wieku.

Genealogia

• Ojciec: Tobias Trakl (zm. 1910), handlarz artykułami metalowymi;
• Matka: Catharina z domu Halik;
• Rodzeństwo: 6.

Życiorys

Georg Trakl i jego rodzeństwo. Źródło: Wikimedia Commons

Georg Trakl spędził dzieciństwo i młodość w Salzburgu, gdzie razem z rodzeństwem wychowywany był przez francuską guwernantkę Marie Boring, która podczas 14 lat pracy w domu Traklów zastępowała dzieciom matkę narkomankę. Nauczyła dzieci języka francuskiego i dzięki niej Georg Trakl poznał literaturę francuską, która później wpłynęła na jego twórczość. Przede wszystkim widać w niej wpływy Arthura Rimbaud i Charles'a Baudelaire'a.

Szczególny związek łączył Georga Trakla z siostrą Margarethe (zwana Gretl), co znalazło oddźwięk w jego wierszach. W wielu biografiach Trakla ich autorzy dopatrują się związku kazirodczego między rodzeństwem.

Od 1897 do 1905 roku Trakl uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Salzburgu. Był miernym uczniem i w 1901 musiał powtarzać klasę czwartą. Po przyłączeniu się do kręgu poetyckiego „Apollo”, później przemianowanego na „Minerva”, podjął pierwsze próby literackie. W 1905 roku przerwał dalszą naukę w gimnazjum. Na ten czas przypadają również pierwsze jego eksperymenty z narkotykami (chloroform, morfina, opium, alkohol).

We wrześniu 1905 zaczął trzyletnią edukację w salzburskiej aptece „Zum weißen Engel“, co ułatwiło mu dostęp do środków odurzających. W marcu 1906 wystawiono w teatrze w Salzburgu jego jednoaktową sztukę Dzień śmierci (Totentag), a we wrześniu tegoż roku Fata Morgana. Żadna z nich nie odniosła sukcesu i autor je wkrótce zniszczył. W tym samym roku ukazał się w gazecie „Salzburger Volkszeitung” epizod prozą Kraina snów (Traumland), który również nie zyskał aprobaty czytelników. Brak sukcesu wywołał w 1907 pierwszy kryzys twórczy u Trakla, co zaowocowało wzrostem zażywania narkotyków. 26 lutego 1908 ukazał się w „Salzburger Volkszeitung” wiersz Pieśń poranna (Das Morgenlied). W tym samym roku ukończył praktykę w aptece i 5 października zaczął w Wiedniu studiować farmację. W tym czasie jego siostra Margarethe zaczęła również w Wiedniu studiować grę na fortepianie w Akademii Muzycznej. Po uzyskaniu tytułu magistra farmacji odbył roczną służbę wojskową w oddziale sanitarnym w Wiedniu, po której ukończeniu wyjechał w 1911 do Innsbrucku. W 1912 poznał swojego wielkiego protektora, pisarza i wydawcę, Ludwiga von Fickera, w którego dwutygodniku „Der Brenner” regularnie ukazywały się jego wiersze. Jednocześnie nawiązał znajomość m.in. z Karlem Krausem, Adolfem Loosem i Oskarem Kokoschką. W 1912 Trakl otrzymał posadę urzędnika wojskowego ds. leków w Wiedniu, ale po kilku tygodniach z niej zrezygnował. W następnym okresie przemieszczał się w poszukiwaniu pracy między Salzburgiem, Wiedniem i Innsbruckiem.

Po wydaniu w 1913 wierszy w lipskim wydawnictwie, podróżował w towarzystwie Krausa, Loosa i von Fickera do Wenecji. Końcem roku pierwszy i jednocześnie ostatni raz czytał publicznie wiersze w Innsbrucku. Pomimo odniesionego sukcesu literackiego Trakl mówił o „łańcuchu choroby i zwątpienia”, który nawiedza jego życie. W marcu 1914 podróżował do Berlina do chorej siostry Margarethe, która poroniła. W Berlinie poznał Elsę Lasker-Schüler, która również opiekowała się jego siostrą. Po powrocie do Innsbrucku pracował nad tomem wierszy Sebastian we śnie (Sebastian im Traum).

Po wybuchu I wojny światowej Georg Trakl został powołany do armii jako aptekarz wojskowy. Jako porucznik medyczny był we wrześniu 1914 świadkiem bitwy o Gródek. Pod jego opiekę trafiło prawie stu ciężko rannych. Przez dwa dni i dwie noce pracował w lazarecie, nie mogąc pomóc umierającym, co wywołało u niego zwątpienie. Według świadectwa jego przełożonych, pół godziny przed bitwą powieszono na drzewach przed namiotem 13 Rusinów, co spowodowało załamanie nerwowe u Trakla. Wydarzenia te znalazły wyraz w napisanym kilka dni przed śmiercią wierszu Grodek. Po próbie samobójczej i próbie dezercji skierowano go na obserwację psychiatryczną do szpitala wojskowego w Krakowie. Zmarł tam 3 listopada 1914 w wyniku przedawkowania kokainy. Nie jest wyjaśnione czy chodziło o przypadek, czy o samobójstwo. Dzisiaj na budynku w Krakowie przypomina o nim tablica pamiątkowa.

Tablica upamiętniająca Georga Trakla w Krakowie. Źródło: Wikimedia Commons

Georga Trakla pochowano na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. W 1925, na życzenie Ludwig von Ficker dokonano ekshumacji i szczątki przetransportowano na cmentarz w Mühlau (Mühlauer Friedhof) koło Innsbrucku. Pośmiertnie ukazał się w 1915 drugi tomik jego wierszy Sebastian we śnie (Sebastian im Traum).

Dzieła (wybór)

• Pieśń poranna (Das Morgenlied), Salzburger Volkszeitung, 26. Februar 1908.
• Fen na przedmieściu (Vorstadt im Föhn), Der Brenner, Innsbruck 1912.
• Wiersze (Gedichte), K. Wolff, Leipzig Juli 1913.
• Sebastian we śnie (Sebastian im Traum). K. Wolff, Leipzig Frühjahr 1915.

Literatura

• Alfred Doppler: Die Lyrik Georg Trakls. Wien u. a. 1992.
• Hans Weichselbaum: Georg Trakl. Eine Biographie. Salzburg 2014.