Georg Philipp Harsdörffer

Georg Philipp Harsdörffer (ur. 1 listopada 1607 r. w Fischbach (obecnie część Norymbergi); zm. 17 września 1658 r. w Norymberdze) - niemiecki poeta w okresie baroku tworzący w języku górnoniemieckim oraz współzałożyciel towarzystwa literackiego Pegnesischer Blumenorden. Był także miłośnikiem heraldyki i matematyki. (wyznania ewangelickiego)

Georg Philipp Harsdörffer - Dichter
Georg Philipp Harsdörffer.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Philipp (1577-1631), patrycjusz w Norymberdze; matka Lucretia Scheurl von Defersdorf (1536-1635); - ożenił się 9 czerwca 1634 r. z Susanną Fürer von Haimendorf (1616-46); dzieci 5 synów i 3 córki.

Życiorys

Georg Philipp Harsdörffer w latach 1623-1626 studiował filozofię, filologię, matematykę, nauki przyrodnicze i prawo na uniwersytetach w Altdorfie i Strasburgu. Jednym z jego nauczycieli był Matthias Bernegger (1582-1640), który nauczył go miłości do języka niemieckiego i tolerancji w kwestiach wiary. Po studiach odbył podróż edukacyjną, która prowadziła do Szwajcarii, Niderlandów, Anglii, Francji i Włoch. Harsdörffer nauczył się języków romańskich. W Sienie uczęszczał do Accademia degli Intronati, która stała się wzorem do założonego w 1644 r. towarzystwa literackiego Pegnesischer Blumenorden. Po powrocie do Norymbergi podróżował w 1633 r. razem z burmistrzem Johannem Jacobem Tetzelem (1595-1646) do Szwecji. Od 1634 r. pracował jako asesor w sądzie niższym, od 1637-55 w sądzie miejskim i od 1655 r. był członkiem rady miejskiej.

W listopadzie 1641 r. został przyjęty przez księcia Anhalt-Köthen Ludwiga I (1579-1650) do Towarzystwa Owocodajnego (niem. Fruchtbringende Gesellschaft) i otrzymał przydomek "Spielende". W 1643 r. przyjęto go do towarzystwa Deutschgesinnte Genossenschaft założonego przez Philippa von Zesena (1619-1689). W 1644 r. założył razem z Johannem Klajem (1616-1656) towarzystwo literackie Pegnesischer Blumenorden, którego przewodniczącym w 1662 r. został Sigmund von Birken (1626-1681). Cel wszystkich tych towarzystw był podobny tzn. pielęgnowanie i dbanie o język ojczysty (niemiecki), wielbienie Boga i miłość cnoty.

Pięćdziesięciotomowe dzieło Harsdörffera ma charakter encyklopedyczny i wychodziło naprzeciw potrzebom ówczesnego czasu. Zajmował się w nim wszystkimi obszarami humanistycznymi i przyrodniczymi. Jako typowy przedstawiciel towarzyskiej poezji barokowej nie chciał był ani oryginalnym myślicielem ani poetą, lecz wychowawcą i nauczycielem. Przez wszystkie jego pisma, pomijając religijne, przewija się myśl "nauki przez zabawę". Jego zbiór »Frauenzimmer Gesprächspiele« (8 tomów, 1644-57) ma charakter pedagogiczno-dydaktyczny i nawiązywał do włoskich wzorców renesansowych. Składa się on z przysłów, wierszy dydaktycznych, sentencji, opowiadań historycznych, śpiewogier i komedii. W małej mierze są one fantazją autora, a większej tłumaczeniami ze źródeł włoskich, hiszpańskich, angielskich i francuskich. Georg Philipp Harsdörffer zawarł dydaktyczny materiał w 300 zabawach, gdyż uważał, że zabawa (gra) jest drogą do poznania i wszechobecnym wyrazem natury. Zabawa oznacza tutaj jednocześnie dialog, dyskusję i szukanie prawdy i jej znalezienie. Kompozycja »Das Geistliche Waldgedicht oder Freudenspiel, genant Seelewig« Sigmunda Theophila Stadena (1607-1655) oparta jest na tekście Harsdörffer i jest najstarszą zachowaną niemiecką operą.

Harsdörffer poznał potrzeby socjologiczno-kulturalne swego okresu i na podstawie kompleksowego wykształcenia oraz wielkiej zdolności językowej mógł im sprostać. Zyskał wielkie uznanie wśród sobie współczesnych, czego wynikiem był jego wpływ nie tylko na naśladowców jego twórczości, ale także na wielkich mistrzów niemieckiego baroku takich jak: Christiana Hofmanna von Hofmannswaldau (1616-1679) , Johanna Rista (1607-1667),  Hansa Jakoba Christoffela von Grimmelshausena (1622-1676), Philippa von Zesena i Abrahama a Sancta Clara (1644-1709). Po odrzuceniu barokowego marinizmu przez autorów oświecenia, pisarze baroku zostali docenieni ponownie przez romantyków, a zwłaszcza przez Clemensa Brentano (1778-1842). Na twórczość Harsdörffera sporadycznie zwracano uwagę w XIX i na początku XX wieku, a obecnie ponownie wzrasta zainteresowanie nią.

Georg Philipp Harsdörffer zgermanizował wiele wyrazów obcojęzycznych, z których część używanych jest do dzisiaj np. Aufzug (dla aktu w sztuce teatralnej), beobachten (obserwować), Briefwechsel (korespondencja), Prismenfernglas (teleskop) i Zweikampf (pojedynek).

Dzieła (wybór)

  • Trincier oder Vorleg Büchlein. 1635.
  • Cato Noricus. 1640.
  • Frawen-Zimmer Gespräch-Spiel. 1641.
  • Germania Deplorata, Sive Relatio. 1641.
  • Pegnesisches Schäfergedicht in den Berinorgischen Gefilden. 1644.
  • Frauenzimmer Gesprechspiele. 8 tomów, 1644-57.
  • Poetischer Trichter. Die Teutsche Dicht- und Reimkunst/ ohne Behuf der Lateinischen Sprache/ in VI.. Handlend: I. Von der Poeterey ins gemein/ und Erfindung derselben Inhalt. II. Von der teutschen Sprache Eigenschaft ... III. Von den Reimen un[d] derselben Beschaffenheit. IV. Von den vornemsten Reimarten. V. Von der Veränderung und Erfindung neuer Reimarten. VI. Von der Gedichte Zierlichkeit/ und derselben Fehlern. Samt einem Anhang Von der Rechtschreibung/ und Schriftscheidung/ oder Distinction. 1647.
  • Herzbewegliche Sonntagsandachten. 1649.
  • Nathan und Jotham. 1650.
  • Der Geschichtspiegel. 1654.

Literatura

Linki