Friedrich von Gentz

Friedrich von Gentz (ur. 2 maja 1764 r. we Wrocławiu; zm. 9 czerwca 1832 r. w Weinhaus k. Wiednia, dzisiaj część Wiednia) - niemiecko-austriacki pisarz, teoretyk państwa i polityk oraz doradca księcia Metternicha (1773-1859).

Friedrich von Gentz
Friedrich von Gentz.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Johann Friedrich (1726-1810), urzędznik mennicy w Berlinie, później dyrektor generalny mennicy królewskiej; matka Elisabeth Ancillon (1730-1804); - ożenił się w Berlinie w 1793 r. z Marią Wilhelminą Gilly (ok. 1773-1802); bezdzietny.

Życiorys

Friedrich von Gentz uczył się we wrocławskim gimnazjum Maria-Magdalenen-Gymnasium, potem po przeniesieniu ojca do Berlina, w gimnazjum Joachimsthaler. Od 1783 do 1785 studiował prawo w Królewcu, gdzie duży wpływ wywarł na niego Immanuel Kant (1724-1804). W 1785 r. przerwał studia, wrócił do Berlina i rozpoczął karierę urzędniczą na pruskim dworze. Do 1793 r. awansował na radcę wojennego (Kriegsrat).

W tym czasie rozpoczął także twórczość pisarską. W 1793 r. przetłumaczył na język niemiecki i napisał komentarz do Reflections on the Revolution in France Edmunda Burke (1729-1797). Praca ta uczyniła go znanym i przyniosła także sukces ekonomiczny. Stał się bywalcem salonów. Bywał u Henriette Herz (1764-1847) i Raheli Varnhagen (1771-1833).

Z powodu postawy anty-francuskiej i problemów rodzinnych opuścił Berlin i po pobycie w Anglii (listopad/grudzień 1802 r.) wyjechał do Austrii, gdzie wstąpił do służby dyplomatycznej. W 1810 r. Metternich mianował go swoim doradcą. Friedrich von Gentz wziął udział jako sekretarz generalny w Kongresie Wiedeńskim w 1814 / 1815.

Kariera polityczna Gentza skończyła się, kiedy początkiem 1830 r. skrytykował politykę prowadzoną przez Metternicha. Zerwanie z Metternichem skutkowało także izolacją towarzyską. Gentz ostatnie lata spędził w swoim zameczku w Weinhaus na przedmieściach Wiednia, gdzie zmarł 9 czerwca 1832 roku.

Poglądy

Początkowo Gentz w swoim pierwszym piśmie Ueber den Ursprung und die obersten Prinzipien des Rechts (1791) próbował usprawiedliwiać postępowanie Francuskiego Zgromadzenia Narodowego. We wszystkich pozostałych pismach krytykował jednak Rewolucję Francuską i politykę Napoleona Bonaparte (1769-1821). Jak Edmund Burke uznawał, że należy przeprowadzić reformy, aby uniknąć rewolucji, ale odrzucał oświeceniowe ideały o prawach człowieka, suwerenności ludu, wolności i równości. Uważał, że system monarchistyczny zasługuje na najwyższy szacunek ponieważ zachowuje tradycję i stanowi ciągłość społecznego rozwoju. Wzywał do pewnego systemu równowagi, który zapobiegnie zarówno zewnętrznej i wewnętrznej wojnie i rewolucji. W 1830 r. opisał panującą sytuację polityczną. Uznał, że przez wzrastającą industrializację położenie niższych warstw społecznych staje się coraz bardziej nieznośne. Tym sposobem przeczuł zbliżającą się rewolucję w 1848 roku. Przez reprezentowane poglądy Friedrich von Gentz zaliczany jest do zwolenników tradycjonalistycznego konserwatyzmu.

Dzieła (wybór)

  • Edmund Burkes Rechtfertigung seines politischen Lebens. 1796.
  • Ueber die Ermordung der französischen Congreß-Gesandten. 1799.
  • Ueber den Ursprung und Charakter des Krieges gegen die Französische Revoluzion. 1801.
  • Von dem politischen Zustande von Europa vor und nach der Französischen Revoluzion. Eine Prüfung des Buches: De l'état de la France à la fin de l'an VIII. 1801.
  • Authentische Darstellung des Verhältnisses zwischen England und Spanien vor und bei dem Ausbruche des Krieges zwischen beiden Mächten. 1806.
  • Fragmente aus der neuesten Geschichte des politischen Gleichgewichts in Europa. 1806.

Literatura

  • Adolf Beer: „Gentz, Friedrich von”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 8, Duncker & Humblot, Leipzig 1878, s. 577-593 (online).
  • Hubert Rumpel: „Gentz, Friedrich”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 190–193 (online).