Friedrich Gedike

Friedrich Gedike (ur. 15 stycznia 1754 r. w Boberow koło Karstädt (Prignitz); zm. 2 maja 1803 r. w Berlinie) - niemiecki teolog luterański i pedagog w okresie późnego oświecenia. Uczestniczył u boku Karla von Zedlitza (1731-1793) w reformowaniu pruskiego szkolnictwa.

Gedike

Portret Friedricha Gedike wykonany przez Ferdinanda Collmanna, 1791, Gleimhaus Halberstadt.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Friedrich Gedicke (1718-62), pastor; matka Catharina Eleonore Seger; dziadek Lambert Gedicke (1683-1735 lub 1736), teolog ewangelicki, kapelan polowy i autor pieśni kościelnych; brat Ludwig (1760-1838), dyrektor gimnazjum w Budziszynie, dyrektor szkoły miejskiej w Lipsku; - ożenił się w Berlinie w 1784 r. z Wilhelminą Thym (1761-1838); miał 3 synów i 5 córek.

Życiorys

Friedrich Gedike uczęszczał od 1762 r. do szkoły w Seehausen (Altmark). Po śmierci ojca uczył się od 1763 r. w sierocińcu w Züllichau, gdzie uwagę na niego zwrócił kierownik placówki, pastor i pedagog Gotthelf Samuel Steinbart (1738-1809), który go wspierał jak tylko mógł. W wieku 17 lat rozpoczął studiowanie teologii i języków klasycznych we Frankfurcie nad Odrą.

Po ukończeniu studiów w 1775 r. został, dzięki wstawiennictwu Steinbarta, nauczycielem w Berlinie w domu prepozyta Johanna Joachima Spaldinga (1714-1804). Ten z kolei polecił go w tym samym roku jako zastępcę rektora do gimnazjum Friedrich-Werdersche Gymnasium, którego rektorem został już w wieku 25 lat. W 1779 r., po kilku pracach związanych z filologią klasyczną, ukazało się jego podstawowe pismo pedagogiczne »Aristoteles und Basedow oder Fragmente über die Erziehung …«, w którym okazuje się jako zwolennik Johanna Matthiasa Gesnera (1691-1761) i filantropów. Książkę tę Friedrich Gedike zadedykował ministrowi Zedlitzowi, którego wprowadził w tajniki języka greckiego i literatury greckiej, a który go wspierał.

Gedike został jednym z czołowych przedstawicieli fryderycjańskiego oświecenia w berlińskim społeczeństwie. W latach 1783-1791 wydawał razem z Johannem Erichem Biesterem (1749-1816) czasopismo Berliner Monatsschrift, a w 1800 r. założył rocznik Annalen des Preußischen Schul- und Kirchenwesens. W 1784 r. dzięki poparciu Zedlitza został radcą Najwyższego Konsystorza Krajowego, a 3 lata później powołano go przy zakładaniu Kolegium Szkół Wyższych (niem. Oberschulkollegium) do rady tegoż kolegium. W 1787 r. założył seminarium dla kandydatów na nauczycieli, które stało się wzorem dla innych tego typu placówek oraz przyczynił się w 1788 r. do wprowadzenia egzaminu dojrzałości (matury) w gimnazjach. W 1793 r. został dyrektorem gimnazjum Zum Grauen Kloster. Spora liczba nauczycieli i reformatorów szkół tamtego okresu była jego uczniami m.in. Johann Wilhelm Süvern (1775-1829) i August Ferdinand Bernhardi (1769-1820).

W 1797 r. podróżował do Włoch, a w 1802 r. odbył podróż do nowych prowincji pruskich, aby przeprowadzić inspekcję tamtejszych szkół.

Gedike wywodził się z filantropów i ostatecznie zwrócił się ku nowemu humanizmowi. Powiązał punkt widzenia nowohumanistycznego odnowienia (kształcenie przez języki klasyczne) z innymi punktami widzenia oświecenia (praktyczno-materialne wykorzystanie realiów, odpowiednie rozbudowanie szkół realnych). Należał do najważniejszych teoretycznych i organizacyjnych prekursorów podstawowego porządku pruskiego szkolnictwa i edukacji.

Friedrich Gedike zmarł 2 maja 1803 r. w Berlinie i został pochowany na cmentarzu Nikolai-Kirchfriedhof .

Dzieła (wybór)

  • Gedanken über Purismus und Sprachbereicherung. 1779.

  • Ode Bey Der Friedensfeyer In Der Loge Zu Den Drey Weltkugeln Den 24 Junius 1779. 1779.

  • Gedanken über die geographische Methode. 1779.

  • Ueber die Verbindung des wißenschaftlichen und philologischen Schulunterrichts. 1780

  • Ode, dem glüklichen Alter Friedrichs des Großen gesungen. 1781.

  • Lateinisches Lesebuch für die ersten Anfänger. 1782.

  • Proceß über den Verdacht des heimlichen Katholicismus. 1787.

  • Ueber den Begrif einer Bürgerschule. 1799.

  • Griechisches Lesebuch für die ersten Anfänger. 1805.

Literatura

  • Heinrich Julius Kämmel: „Gedike, Friedrich”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 8, Duncker & Humblot, Leipzig 1878, s. 487-490.

  • Fritz Borinski: „Gedike, Friedrich”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 125.

Autor: Roman Penkała