Eduard Gans

Eduard Gans (ur. 22 marca 1797 w Berlinie, zm. 5 maja 1839 tamże) – niemiecki prawnik, filozof prawa i historyk. (wyznanie mojżeszowe, od 1825 ewangelickie)

Eduard Gans (litografia, 1839). Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

• Ojciec : Abraham Isaak (ok. 1770 – przed 1825), kupiec i bankier w Berlinie, doradca finansowy ministra spraw zagranicznych i kanclerza Prus Karla Augusta von Hardenberga (1750–1822);
• Matka : Zippora, córka kupca Koppela Marcusa w Berlinie i Esther Fränkel;

Życiorys i twórczość

Eduard Gans uczęszczał do gimnazjum zum Grauen Kloster w Berlinie. Od 1816 roku studiował prawoznawstwo, filozofię i historię w rodzinnym mieście, w Getyndze (od 1817) i Heidelbergu (od 1819), gdzie doktoryzował się w 1819 u Antona Friedricha Justusa Thibauta (1772–1840) pracą o prawie obligacyjnym. W 1820 roku wrócił do Berlina, ale pomimo konwersji na chrześcijaństwo i licznych protektorów dopiero w 1826 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1828 profesorem zwyczajnym prawa na uniwersytecie w Berlinie.

Eduard Gans był zwolennikiem filozofii Hegla (1770–1831) i starał się przenieść rezultaty jego myśli na prawoznawstwo. Popadł przy tym w konflikt z panującą historyczną szkołą prawa, co znalazło wyraz najpierw w piśmie Szkoci do Gajusza (Schotten zum Gajus, 1821), a potem w jego najwybitniejszym dziele Prawo spadkowe w światowym rozwoju historycznym (Das Erbrecht in weltgeschichtlicher Entwickelung, tom 1—2 1824—25; tom 3–4 1829—35), w którym stworzył fundament do porównawczej historii prawa. W książce System rzymskiego prawa cywilnego w zarysie (System des Römischen Civilrechts im Grundrisse, 1827) zaatakował teorię posiadania Friedricha Carla von Savigny (1779–1861). Także w Przyczynkach do rewizji pruskiego ustawodawstwa (Beiträgen zur Revision der Preußischen Gesetzgebung, 1830—32) reprezentował stanowisko, że „moment historyczny” służyć może wyłącznie do wyjaśnienia, a na pierwszym miejscu ma znajdować się filozoficzno-prawna ocena „użyteczności lub bezużyteczność” pruskiego ustawodawstwa. Przez stworzenie rocznika „Jahrbücher für wissenschaftliche Kritik" (1827), który w znacznej mierze był jego dziełem, stworzył punkt zborny zwolenników filozofii Hegla. Eduard Gans brał także udział w wydaniu dzieł zebranych Hegla i opracował ich 8 oraz 9 tom (1833 i 1837). Jego wysiłki reformatorskie na rzecz odnowy judaizmu na nowoczesnej podstawie filozoficznej nie powiodły się z powodu obojętności większości jego współwyznawców i zakończyły się samorozwiązaniem „Stowarzyszenia na rzecz kultury i nauki Żydów” "Verein für Cultur und Wissenschaft der Juden", którego był prezesem.

Literatura

• Steffenhagen, "Gans, Eduard" w: Allgemeine Deutsche Biographie 8 (1878), s. 361-362 [Online-Version]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118689479.html#adbcontent
• Lübbe, Hermann, "Gans, Eduard" w: Neue Deutsche Biographie 6 (1964), s. 63 [Online-Version]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118689479.html#ndbcontent