Johann Philipp Gabler
Johann Philipp Gabler (ur. 4 czerwca 1753 r. we Frankfurcie nad Menem; zm. 17 lutego 1826 r. w Jenie) - niemiecki teolog ewangelicki.
 |
| Johann Philipp Gabler. Źródło: Wikimedia Commons |
Genealogia
Ojciec Johann Paul (1715-75), notariusz przy konsystorzu; matka Anna Maria z domu Becker (1723-92), wdowa po notariuszu Christophie Morgensternie; - ożenił się w 1785 r. z Josine Hoffmann (ur. 1763); miał 4 synów m.in. filozofa Georga Andreasa (1786-1853), i 2 córki.
Życiorys
Johann Philipp Gabler studiował w latach 1772-78 teologię u Johanna Gottfrieda Eichhorna (1752-1827) i Johanna Jacoba Griesbacha (1745-1812) w Jenie. W rodzinnym mieście zdał egzamin teologiczny i w 1780 r. udał się jako repetent na uniwersytet do Getyngi. Jesienią 1783 r. został profesorem filozofii i prorektorem w Archigymnasium w Dortmundzie.
Stamtąd powołano go w 1785 r. jako profesora teologii na norymberski uniwersytet w Altdorfie, gdzie uczył prawie przez 20 lat. W 1804 r. wrócił na uniwersytet w Jenie, gdzie od 1812 r. prowadził katedrę teologii aż do śmierci.
Pod względem teologicznym Gabler jest przyporządkowany do późnego okresu nowej teologii oświecenia (neologii teologicznej). Johann Christoph Döderlein (1746-1792) opisał go w orzeczeniu dla uniwersytetu w Altdorf w następujący sposób: «człowiek, który jest oddalony zarówno od zwolenników starego i ostrożny w stosunku do nowego, który ma jednak znajomość obecnego stanu religii i ostrożnie korzysta z nowej teologii oświecenia.»[1] W swojej zasadniczej postawie historyczno- krytycznej ukształtowanej przez filologa klasycznego Christiana Gottloba Heyne (1729-1812), którego poznał w Getyndze, zajmował się krytycznie moralnymi interpretacjami pism filozofa Immanuela Kanta (1724-1804). W okresie swojego życia zajmował się znaczeniem Biblii, a szczególnie Nowego Testamentu dla dogmatyki protestanckiej. Jego egzegeza kieruje się przeciw racjonalistycznemu dyskredytowaniu Biblii jako oszustwa, przeciw alegorycznej interpretacji i przeciw utożsamianiu biblijnego świadectwa Objawienia z samym objawieniem (w sensie pewnej wąskiej interpretacji słownej[2]).
Wielkie uznanie Gabler uzyskał dzięki wygłoszonej w Altdorfie w 1787 r. mowie inauguracyjnej De iusto discrimine theologiae biblicae et dogmaticae regundisque recte utriusque finibus (O prawdziwym rozróżnieniu biblijnej i dogmatycznej teologii i prawdziwym określenia ich celów), w której rozumie teologię biblijną jako dyscyplinę historyczną, która przedstawia rozwój indywidualnie uwarunkowanego wyobrażenia religijnego i żąda konsekwentnie jej uwolnienia od dogmatyki. Dogmatyka musi przekazywać chrześcijańską naukę wiary wciąż zmieniającemu się społeczeństwu. Stosunek egzegezy i dogmatyki opisał tak: «Dogmatyka musi zależeć od egzegezy, a nie odwrotnie egzegeza od dogmatyki.»[3]
Gabler dzielił mity podobnie jak Heyne na: mity historyczne, u których podstawy leżą wydarzenia historyczne; mity poetyczne, których podstawą są dzieła artystyczne; mity filozoficzne, które wyrosły z pytań dotyczących świata i człowieka. Wprowadza pojęcie mitu podobnie jak Eichhorn do nauki o Biblii. Jako mit filozoficzny przedstawia w Biblii tekst zawarty w Księdze Rodzaju (Genesis) 1-3).
Dzieła (wybór)
- De iusto discrimine theologiae biblicae et dogmaticae, regundisque recte utriusque finibus , 1787.
- Dissertatio theologica inauguralis de Iacobo epistolae fidem adscriptae auctore , 1787.
- Johann Gottfried Eichhorns Hofraths und Professors zu Göttingen Urgeschichte, 3 części 1790.
- Urgeschichte, 1790.
- In authentian epistolae Publii Lentuli ad Senatum Romanum de Jesu Christo scripta denuo inquirit Johann Philipp Gabler, 1819.
Literatura
- Friedrich Wilhelm Bautz: Gabler, Johann Philipp. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 2, Bautz, Hamm 1990, ISBN 3-88309-032-8, Sp. 161.
- Georg Eduard Steitz: „Gabler, Johann Philipp”. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 8, Duncker & Humblot, Leipzig 1878, s. 294-296.
- Ernst Kutsch: „Gabler, Johann Philipp”. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 6, Duncker & Humblot, Berlin 1964, ISBN 3-428-00187-7, s. 8.
Linki
- Martin Mulzer: „Gabler, Johann Philipp”. W: Michaela Bauks, Klaus Koenen, Stefan Alkier (Hrsg.): Das wissenschaftliche Bibellexikon im Internet (WiBiLex), Stuttgart 2006.
- Pisma Johanna Philippa Gablera i o nim w Katalog der Deutschen Nationalbibliothek.
- Hessische Biografie.