Elizabeth Fry

Elizabeth Fry (ur. 21 maja 1780 w Norwich jako Elizabeth Gurney; zm. 12 października 1845 w Ramsgate) – angielska reformatorka więziennictwa, reformatorka społeczna, zakorzeniona w swojej kwakierskiej wierze, chrześcijańska filantropka. Czasami określa się ją mianem „anioła więziennictwa”. Dzięki swojej pracy doprowadziła do uchwalenia nowych przepisów, które miały na celu bardziej humanitarne traktowanie więźniów. W związku z prowadzoną działalnością może być uważana za wczesną feministkę.

Elizabeth Fry. Źródło: Wikimedia Commons

Biografia

Elizabeth Fry urodziła się w Gurney Court w Norwich i wyrastała w rodzinnej posiadłości wiejskiej Earlham Hall (obecnie budynek należy do Uniwersytetu Anglii Wschodniej). Była piątym z jedenaściorga dzieci bogatego bankiera, kupca i kwarka Josepha Johna Gurneya. Jej matka zmarła, gdy miała dwanaście lat. Zmotywowana lekturą Ewangelii, już jako nastolatka zainteresowała się ubogimi, chorymi i uwięzionymi. W sierpniu 1800 roku poślubiła londyńskiego bankiera Josepha Frya (1777–1861), z którym miała jedenaścioro dzieci w ciągu szesnastu lat.

W 1812 roku odwiedziła pierwszy raz londyńskie więzienie Newgate. Odtąd wracała tam często, dostarczając więźniom żywność i ubrania. Później, po okresie kłopotów finansowych banku Frya, wróciła tam w 1816 roku i założyła szkołę dla dzieci uwięzionych z rodzicami. W 1817 roku stała się znaną postacią publiczną, założyła Association for the Reformation of the Female Prisoners in Newgate (Stowarzyszenie na rzecz Reformacji Więźniarek w Newgate), której celem było:

„zapewnić ubiór, naukę i zatrudnienie kobiet, aby wprowadzić je w znajomość pism świętych i ukształtować w nich tyle, ile leży w naszej mocy, nawyku porządku, trzeźwości i pracowitości, które mogą sprawić, że będą posłuszne i zauważalne podczas pobytu w więzieniu i szanowane, gdy z niego wyjdą”.

Wprowadzone zmiany obejmowały klasyfikację przestępców, nadzór nad kobietami, osobne cele (dotychczas przebywały w komunalnych, gdzie dochodziło notorycznie do gwałtów) oraz odpowiednie przepisy dotyczące aktów religijnych i świeckich. Doprowadziło to również do wprowadzenia tych kryteriów w innych więzieniach, a jej praca na rzecz więźniów stała się wzorem dla wielu kobiet, między innymi dla Friederike Fliedner. Odwiedzała również więzienia w północnej Anglii i Szkocji. W 1818 roku jako pierwsza kobieta wystąpiła w brytyjskim parlamencie, składając zeznania komisji Izby Gmin na temat warunków panujących w brytyjskich więzieniach.

Elisabeth Fry ufundowała w rodzinnej posiadłości Plashet House szkołę dla osieroconych dziewcząt. Później założyła w Londynie szkołę dla dzieci więźniów, a w 1819 szkołę dla skazanych więźniarek, która była prowadzona przez dyrektorkę i dwanaście kobiet. Promowała też ideę resocjalizacji zamiast surowej kary, którą podjęły władze miasta w Londynie, a także wiele innych władz i więzień. Podczas wizyty w Irlandii w 1827 roku zwróciła uwagę na szpitale. Także w tym zakresie przyczyniła się do poprawy leczenia umysłowo chorych.

W pracy wspierał ją mąż, ale po bankructwie jego banku w 1828 roku pomocy filantropce udzielał jej brat, również bankier.

Odbyła podróże do Francji (1838 i 1839), gdzie spotkała się z ważnymi urzędnikami więziennictwa. Latem 1840 podróżowała do Belgii, Holandii i Prus, gdzie zmotywowała Theodora Fliednera i Johanna Hinricha Wicherna do pracy na rzecz potrzebujących. Po powrocie do Londynu założyła w 1840 roku szkołę dla pielęgniarek, Institute of Nursing Sisters. W 1854 roku wykształcone w tej placówce pielęgniarki chciała zabrać Florence Nightingale do Imperium Osmańskiego, aby opiekować się rannymi żołnierzami w wojnie krymskiej.

Pracowała również nad poprawą traktowania deportowanych więźniów do Australii. Zabiegała o ich godny transport oraz budowę dla nich baraków w Australii, gdyż dotychczas często kobiety i dziewczęta tam przybywające pozostawiano na pastwę losu. Zabiegała o zamianę kary śmierci, wydawanej często za drobne przestępstwa, na deportację do Australii.

Od 1843 roku Elizabeth Fry chorowała, ale nadal utrzymywała kontakt z różnymi urzędnikami więziennictwa. Zmarła w Ramsgate 12 października 1845 roku na udar mózgu i została pochowana na cmentarzu kwakrów w Barking.

Pisma

• Prisons in Scotland and the North of England, 1819.
• Observations on the visiting, superintendence and government, of female prisoners Y E S, 1827.
• Texts for every day in the year, principally practical & devotional, 1831.
• An address of Christian counsel and caution to emigrants to newly-settled colonies, 1841.

Literatura

• Elżbieta Fry. Warszawa : Stowarzyszenie Zwolenników Metodyzmu, 1936.
• Friedrich Wilhelm Bautz: Fry, Elizabeth. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Band 2, Bautz, Hamm 1990, ISBN 3-88309-032-8, Sp. 148–149.
• Laura Elizabeth Howe: Elizabeth Fry : the angel of the prisons, 1916.
• Katherine Fry: Memoir of the life of Elizabeth Fry, 1848, online.

Linki

• Pettinger, Tejvan: „Biografia Elizabeth Fry” w www.biographyonline.net, online.