Fritz von Unruh
Fritz von Unruh (ur. 10 maja 1885 r. w Koblencji; zm. 28 listopada 1970 r. w Diez (Nadrenia-Palatynat)) - niemiecki pisarz, malarz i poeta nurtu ekspresjonizmu.
Genealogia ↑
Ojciec Karl von Unruh, generał pruski; matka N.N.; - ożenił się w Nowym Jorku w 1940 r. z aktorką Friederike Ergas z domu Schaffer (1889-1971).
Życiorys ↑
Fritz von Unruh uczęszczał do szkoły kadetów w Plön (Holsztyn) razem z synami cesarza, Oskarem i Augustem Wilhelmem. Pierwsze dzieła literackie stworzył już w okresie szkolnym. Po wstąpieniu do służby jako oficer w Regimencie Gwardii Cesarskiej w Berlinie napisał swoją drugą sztukę Offiziere, która została wystawiona w 1911 r. na scenie Deutsches Theater Berlin i odniosła wielki sukces. Jego dowódca regimentu chciał go zmusić do rezygnacji z zawodu oficera. Wystawienie następnej sztuki o księciu pruskim Ludwiku Ferdynandzie Hohenzollernowi Louis Ferdinand Prinz von Preußen zostało w 1913 r. zabronione przez cesarza. W latach 1924-1932, podczas swojej pierwszej emigracji mieszkał w historycznym budynku Rententurm przy frankfurckim brzegu Menu, gdzie miał oficjalne prawo mieszkania na całe życie.
W pierwszej wojnie światowej brał udział jako ochotnik i był dowódcą batalionu i kompanii. Zlecono mu także pisanie literatury propagandowej dla wyższego kierownictwa wojska. Jednak jego przedstawienia były zbyt realistyczne i pisma jego nie zostały opublikowane. Zebrane przez niego doświadczenia zaowocowały w dramatycznym wierszu Vor der Entscheidung (1915) i opowiadaniu Opfergang (1916, opublikowany 1919). Walka przeciw wojnie i przemocy stała się niezmienną podstawą jego artystycznej twórczości.
W 1916 r. został ciężko ranny i zmienił się w swoich nastawieniach. «Co w twardym wychowaniu, w surowej służbie w gwardii, na krwawym polu wojny pojąłem o sensie geniuszu - opowiem to i ujmę wierszem. To prawo do wyznania i prezentacji nabyłem sobie nad Marną i pod Verdun.» (List do Tomasza Manna z 31 lipca 1935r.)
Stał się zdecydowanym pacyfistą i przeciwnikiem wojska oraz uchodził w kręgach konserwatywnych i niemieckich nacjonalistów za osobę zanieczyszczającą swoje gniazdo.
W 1919 r. zaprzyjaźnił się z Almą Mahler-Werfel (1879-1964) i z pisarzem ekspresjonistycznym Franzem Werfelem (1890-1945). W Republice Weimarskiej był szanowanym pisarzem. Współzałożenie Partii Republikańskiej w 1924 nie było ukoronowane sukcesem. W 1931 r. przyłączył się Fritz von Unruh do Frontu Żelaznego (niem. Die Eiserne Front) skierowanego przeciw Frontowi Harzburskiemu (niem. Harzburger Front) reprezentującemu nacjonalistyczne i niemiecko-narodowe siły. W 1932 r. przestrzegał przed nadchodzącą wojną i związaną z nią zagładą: «Wkrótce na Potsdamer Platz w Berlinie będą paść owce.» Wypowiedź ta spowodowała nienawiść kręgów prawicowych i doprowadziła do tego, że jego sztuki zostały odwołane m.in. we Frankfurcie.
Fritz von Unruh opuścił Frankfurt nad Menem w 1932 r. ponieważ po tumulcie, który wywołała komedia Zero i po włamaniu do jego mieszkania nie czuł się tam bezpiecznie. Chociaż po przewrocie w 1933 r. podpisał 19 marca akt lojalności Pruskiej Akademii Nauk, to i tak jego dzieła padły ofiarą palenia ksiąg w Niemczech. Gdy wkraczali na arenę polityczną naziści napisał: «Jak długo powinniśmy jeszcze przed wilkami nocy do lasu uciekać?» On musiał uciekać i zamieszkał we Włoszech, a od 1935 r. przebywał w południowej Francji. W 1939 r. uciekł przez Hiszpanię do USA, gdzie mieszkał w Nowym Jorku.
Na skutek wypowiedzianej prośby przez Waltera Kolbego wrócił do Niemiec dopiero w 1948 r. i wygłosił w kościele Pawła (Paulskirche) we Frankfurcie nad Menem mowę An die Deutschen. Odwiedziny w okresie od 1952 do 1955 r. oddaliły go od ojczyzny. Ubolewał nad restauracją w Niemczech i czuł się prześladowany. Ponowna militaryzacja Niemiec w 1954 r. skłoniła go do powrotu do USA. Dopiero w 1962 r. ponownie zamieszkał na dłużej w Niemczech. W 1962 r. jego dom został zniszczony przez huragan i stracił cały majątek. Miasto Frankfurt zaproponowało mu ponownie mieszkanie. Niestety już nie osiągnął sukcesu literackiego i zmarł 28 listopada 1970 r. w Diez, w dobrach rodzinnych
Wyróżnienia ↑
- 1914 Kleist-Preis za Louis Ferdinand Prinz von Preußen
- 1923 Grillparzer-Preis
- 1947 Wilhelm-Raabe-Preis
- 1948 Goethepreis miasta Frankfurt nad Menem
- 1955 Großes Verdienstkreuz der Bundesrepublik Deutschland (Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec)
- 1955 Goetheplakette der Stadt Frankfurt am Main
- 1963 Kogge-Literaturpreis
- 1966 Carl-von-Ossietzky-Medaille
Recepcja ↑
Werner Koch tak pisze w artykule Fritz von Unruh. Ein Plädoyer zu seine in 80. Geburtstag
«A po 1945 roku? Czy do niego zadzwoniono? Czy ktoś powiedział: Fritz von Unruh, prowadziłeś bezwzględnie szczere życie. Byłeś dzielny. Możesz z czystym sercem i spokojnym sumieniem spojrzeć wstecz na nienaganne życie. Byłeś w 1911 r. przeciw ślepemu posłuszeństwu - dziś oni wszyscy są tacy. W 1916 r. byłeś przeciwko wojnie - dziś oni wszyscy są tacy. Byłeś przeciwko nazistom w 1930 roku - dziś oni wszyscy są tacy.
Dzisiaj nie chcą już nic o Fritzu von Unruh wiedzieć. Jego wczesne dramaty leżą w szufladzie. Jego wspomnienia nie zostały wydrukowane. Jego ostatnia publikacja Begegnung mit Trotzki ukazała się w małym wydawnictwie i nikt zwrócił na to uwagę...
Albert Einstein napisał o nim: «Unruh jest jednym, z tych wyciętych z drzewa starych wieszczy...Podziwiam go z powodu czystości jego myśli i uczuć, z powodu jego głośnych zasad... Fritz von Unruh jest wzorem dla ludzkości.»
Z okazji 75 rocznicy urodzin Fritza von Unruh New York Times pisał:«Fritz von Unruh jest jedynym niemieckim poetą o światowym znaczeniu, którym Niemcy wykazali się jeszcze po śmierci Tomasza Manna.»
Dzieła (wybór) ↑
- Jürgen Wullenweber, 1908.
- Ein Geschlecht, 1917, (tragedia).
- Opfergang, 1918, (powieść).
- Rosengarten, 1923.
- Der nie verlor, 1948, (powieść).
- Bismarck oder Warum steht der Soldat da?, 1955.
- Meine Begegnungen mit Trotzki, 1963.
- Im Haus der Prinzen, 1967.
- Friede in USA? Ein Traum, 1967.
Linki ↑
- Pisma Fritz von Unruh i o nim w Katalog der Deutschen Nationalbibliothek.
- Werner Koch: Fritz von Unruh Ein Plädoyer zu seine in 80. Geburtstag w ZEIT ONLINE Kultur.
- Fritz von Unruh kommt. Aber sein Turm ist zerstört (1947) w Der Spiegel.
- Artykuł Fritz von Unruh na stronie de.wikipedia.org.