Friedrich Paulsen

Friedrich Paulsen (ur. 16 lipca 1846 w Langenhorn; zm. 14 sierpnia 1908 w Berlinie-Steglitz) – niemiecki filozof i pedagog uważany za przedstawiciela nowego idealizmu niemieckiego.

Friedrich Paulsen.1907
Friedrich Paulsen.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Paul Frerck (1805–89), rolnik w Langenhorn; matka Christine Ketelsen (1818–88); – ożenił się 1) w 1877 z Emilie z domu Ferchel (1846–83), 2) w 1892 z Laurą Ferchel (1851–1925), siostrą Emilie; z pierwszego małżeństwa miał 2 synów i 2 córki.

Życiorys

Friedrich Paulsen pochodził z ewangelickiej rodziny o chłopskich korzeniach. Po zdanej w 1866 r. maturze w gimnazjum Christianeum w Altonie rozpoczął studiowanie teologii ewangelickiej w Erlangen. Po 3 semestrach przeniósł się na uniwersytet do Berlina, aby tam studiować filozofię. W 1871 r. doktoryzował się w Berlinie u Friedricha Adolfa Trendelenburga (1802–1872) dysertacją o formie i metodzie etyki arystotelesowskiej pt. Symbolae ad systemata philosophiae moralis historicae et criticae. Po czterech latach habilitował się tam pismem Versuch einer Entwicklungsgeschichte der Kantischen Erkenntnistheorie (Próba historii rozwoju kantowskiej teorii poznania). W 1877 r. otrzymał zlecenie na prowadzenie wykładów z pedagogiki, a w następnym roku został profesorem nadzwyczajnym filozofii i pedagogiki. Od 1894 r. był profesorem zwyczajnym i kierował Katedrą Filozofii i Pedagogiki na uniwersytecie w Berlinie. Odrzucił propozycje pracy na uniwersytetach we Wrocławiu, Monachium i Lipsku, jak również w 1905 r. propozycję pracy jako profesor gościnny na uniwersytetach w Cornell, Harvardzie i Yale.

Do grona studentów Friedricha Paulsena należeli Eduard Spranger (1882–1963), Ferdinand Tönnies (1855–1936), Berthold Otto (1859–1933), William Stern (1871-1938), Jonas Cohn (1869–1947), Friedrich Wilhelm Foerster (1869–1966), Paul Hinneberg (1862–1934), Edmund Husserl (1859–1938), Herman Nohl (1879–1960), Albert Schweitzer (1875–1965) i Theodor Litt (1880–1962). Jego przetłumaczone na wiele języków pisma znalazły rzeszę wybitnych reprezentantów w wielu krajach.

Starania Friedricha Paulsena o rozwój nowoczesnej pedagogiki, nowego rodzaju filozofii, która łączyłaby się z życiem, jak również chęć zreformowania szkół wyższych były dyskutowane i obserwowane w naukowych środowiskach krajowych i międzynarodowych. Jako przedstawiciel realizmu pedagogicznego, ukształtowany przez filozoficzno-antropologiczny i krytyczno-społeczny sposób widzenia, sformułował nową koncepcję pojęcia edukacji i teorii edukacji, które uwzględniały życie zawodowe i ekonomię. W reformie szkolnictwa domagał się zrównania gimnazjum realnego z humanistycznym, co doprowadziło do ostrych dyskusji. Jednak podczas przeprowadzanej reformy na przełomie wieku wiele jego intencji przyjęto. Często uważany jest za duchowego ojca nowoczesnych gimnazjów. Również książka Einleitung in die Philosophie (1892) okazała się fenomenem, ponieważ początkowo została odrzucona przez środowisko fachowców, a później powszechnie zrozumiana i akceptowana. Paulsen nie proponował żadnego zamkniętego systemu filozofii, lecz realną pomoc życiową, która mogłaby zostać zrozumiana przez prostych ludzi w ich ówczesnej rzeczywistości społecznej.

Dzieła (wybór)

  • Symbolae ad systemata philosophiae moralis historicae et criticae. Schade, Berlin 1871.
  • Versuch einer Entwicklungsgeschichte der Kantischen Erkenntnisstheorie. Fues, Leipzig 1875.
  • Geschichte des gelehrten Unterrichts auf den deutschen Schulen und Universitäten vom Ausgang des Mittelalters bis zur Gegenwart. Mit besonderer Rücksicht auf den klassischen Unterricht. 2 tomy, Veit/Metzger & Wittig, Leipzig 1885.
  • System der Ethik. Mit einem Umriß der Staats- und Gesellschaftslehre. Hertz, Berlin 1889.
  • Einleitung in die Philosophie. Hertz, Berlin 1892.
  • Immanuel Kant. Sein Leben und seine Lehre. Stuttgart 1898 (pol. wyd. I. Kant i jego nauka z 3-go wyd. niem. przeł. i wyjątkami z "Krytyki czystego rozumu" i "Krytyki praktycznego rozumu" uzup. J. Wł. Dawid.
  • Philosophia militans. Gegen Klerikalismus und Naturalismus. Berlin 1901.
  • Die deutschen Universitäten und das Universitätsstudium. Asher, Berlin 1902.
  • Das deutsche Bildungswesen in seiner geschichtlichen Entwicklung. Teubner, Leipzig 1906.

Literatura

  • Reinhard Kränsel: Paulsen, Friedrich w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 20, Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-00201-6, s. 128 f. (online).

Linki