Friedrich August Wolf

Friedrich August Wolf (ur.15 lutego 1759 roku w Hainrode w Harzu, zmarł 8 sierpnia 1824 roku w Marsylii) - niemiecki filolog, badacz starożytności.(wyznania ewangelickiego)

Friedrich August Wolf
Friedrich August Wolf.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec ? Wolf ( 1726 - 1808) organista w Hainrode, nauczyciel w Nordhausen; matka (zmarła w 1788 roku) z domu Henrici, córka organisty i pisarza miejskiego w Neustadt; miał młodszego brata; - ożenił się w 1782 roku, a w 1802 rozszedł się z żoną i została z nim średnia córka Wilhelmina; miał trzy córki.

Życiorys

Od pierwszych lat życia ojciec uczył go muzyki, śpiewu i gry na klawesynie, później na innych instrumentach. W 1767 roku rodzina przeniosła się do Nordhausen, gdzie ojciec pracował jako nauczyciel w żeńskiej szkole i organista. W tym samym roku Friedrich August Wolf rozpoczął naukę od trzeciej klasy w gimnazjum w Nordhausen. Jego nauczycielem był Johann Eustachius Goldhagen. W gimnazjum dobrze nauczył się języka łacińskiego i trochę greckiego. Mając 11 i pół roku wstąpił już do ostatniej klasy gimnazjum (prima). W gimnazjum nawiązał kontakt z nauczycielem muzyki i języka francuskiego Frankensteinem, który rozumiał także język angielski, włoski, hiszpański i holenderski. Wolf musiał codziennie zapamiętać wiele zdań i 30 słówek, a słowniki otrzymywał tylko na dwa miesiące. Długi czas poświęcał się teraz nauce nowych języków.
W 1777 roku rozpoczął studia filologiczne na uniwersytecie w Getyndze u znanego profesora Christiana Gottloba Heyne. Od 1779 roku objaśniał w swoim pokoju nawet 16 słuchaczom dzieła Ksenofonta, Demostenesa i innych pisarzy, przez co był powszechnie szanowany. Wkrótce prowadził formalne wykłady i chciał się habilitować jako privatdozent. Odrzucił wiele propozycji posad, łącznie ze stanowiskiem rektora w gimnazjum w Bielefeld. Ostatecznie przyjął propozycję Gottloba Heyne (którego poprzednio nie cenił, ale nagle zaczął go poważać) i w 1779 roku został nauczycielem w gimnazjum w Ilfeld.

W tym czasie opracował też dla uczniów Platon's Gastmahl, mit Einleitung und Anmerkungen in deutscher Sprache (Platona Uczta ze wstępem i komentarzami w języku niemieckim), jako owoc długoletnich studiów platońskich. Książka została napisana szybko i ukazała się w Lipsku w 1782 roku. Spełniała ona również postulat Fryderyka II Wielkiego skierowany do ministra Karla Abrahama von Zedlitza o poprawie nauczania, a szczególnie przez logiczną i merytoryczną analizę dzieł starożytnych greckich pisarzy. Od 1782 roku był rektorem w szkole miejskiej w Osterode. Sława jego kompetencji i nowo wydanej książki spowodowała, że otrzymał propozycje pracy od dyrektorów gimnazjów z Hildesheim i Gery, które odrzucił gdy w 1783 roku minister von Zedlitz mianował go profesorem zwyczajnym filozofii i pedagogiki na uniwersytecie w Halle, a w 1784 roku również retoryki. W 1787 roku założył na uniwersytecie seminarium filologiczne. W 1805 roku otrzymał tytuł tajnego radcy (niem. Geheimrat ). W 1807 roku po zamknięciu uniwersytetu przez Napoleona przeprowadził się do Berlina i został członkiem Königlich-Preußische Akademie der Wissenschaften (Pruska Akademia Nauk, a obecnie Berlińsko-Brandenburska Akademia Nauk) w Berlinie. Od 1819 roku był członkiem nadzwyczajnym Akademii Inskrypcji i Literatury Pięknej (fr. Académie des inscriptions et belles-lettres). Zmarł w 1824 roku podczas podróży do Francji.

Znaczenie

W swoich wykładach, które liczą ponad 50 różnych tytułów, Friedrich August Wolf objął prawie wszystkich znanych greckich i łacińskich poetów i prozaików, w tym między innymi ulubionych autorów takich jak Homera, Platona, Arystofanesa, Cycerona, Horacego i Tacyta. Do tego dochodzi historia literatury, a także polityczna, chronologia, mitologia, numizmatyka i wielokrotnie wydawana encyklopedia filologii. Wszędzie zamiast nudnej wyszukanej uczoności poglądy swoje przedstawiał w sposób jasny i dowcipny, co powodowało nie raz drwiny i wyśmiewanie przez przeciwników, za co z kolei uczniowie i słuchacze go podziwiali. O silnym oddziaływaniu jego wykładów świadczy Johann Wolfgang von Goethe, który w 1805 roku wysłuchał kilku jego wykładów i tak napisał: „z objętości wiedzy wyłania się wolny przekaz, z gruntownej wiedzy ze swobodą duch i smak wiadomości rozszerza się nad słuchaczami” (Tages- und Jahreshefte tom 27, strona 172).
Dokładne i uczone, sensowne, a nie wierne trzymanie się słów podczas tłumaczenia na język niemiecki, przy którym powinno się słowo „nie dodawać lecz rozważać” było nową główną zasadą. W liście do przyjaciela Wilhelma von Humboldta w 1816 roku pisał „dla kogoś, kto jak ja, nigdy nie chciał być pisarzem lecz tylko nauczycielem” zawarte jest jego podstawowe założenie życiowe. Najmniejsze jego wydane teksty z wprowadzeniem były przeważnie wyproszone przez wydawców. Najstaranniej wykonane jest wydanie Mowy Demostenesa przeciw Laptinesowi (1789) z obszernymi komentarzami, w którym to ustanowił wzór metodycznej krytyki tekstu i objaśnień, a w szczególności ateńskiego prawodawstwa. Odnowione wydanie Iliady Homera stało się powodem, że przedmowa rozszerzyła się do całej książki, mianowicie spisana w 1795 roku słynna Prolegomena ad Homerum, w której długo okazywany pogląd o homeryckich wierszach przedstawił całemu światu w prawdziwej klasycznej łacinie.

Według tytułu powinno w książce chodzić o stare autentyczne formy wierszy Homera, potem o liczne ich zmiany i losy, wreszcie o poprawienie i zestawienie tekstu. W badaniu nad starożytną sztuką pisania i użyciu pisma przez Greków doszedł do wniosku, że w czasach Homera pismo było mało stosowane, że poeta z pewnością nie napisał sam swoje dzieło, lecz że były to przekazy zawarte w ludowych pieśniach. Dopiero działalność Pizystratesa doprowadziła do powstania Iliady i Odyseji. Ponieważ tak wielki rozmiar obu poematów nie mógł być zaprojektowany zarówno jako artystyczna kompozycja szczególnie Odyseja przez poetę bez artystycznego wsparcia przekazów ludowych, sprzeczności i luki w wielu miejscach, do tego dostarczone tam wiadomości i dodanie tam całych pieśni tłumaczy to przypuszczenie, poza które Friedrich August Wolf nie wychodzi w późniejszych sugestiach. W drugiej części Prolegomena ad Homerum przedstawia jak zaradzić szkodzie wynikłej z niepewności mnóstwa pamięciowych przekazów i jednocześnie rozjaśnić zawiłości starożytnego języka, naukową krytykę tekstu i stopniowo rozwiniętą jego interpretację, szczególnie w Aleksandrii, gdzie kierujący biblioteką Zendot z Efezu, uznawany za twórcę filologii, w tak wąskim sensie zbadał tekst jaki nam rzeczywiście został przekazany. Pojawienie się tej książki było ogromną niespodzianką, chociaż kilka odważnych myśli w niej zawartych (o starożytnej sztuce pisania i niestosowaniu jej przez Homera) było już wcześniej przez innych lekko wspominane. Jednak po raz pierwszy tu pojawiła się solidna i pewna metoda pierwszego badania i również wspaniały styl wykładu. W kręgach poetów, na których opinie szczególnie się powoływał, jego hipoteza spotkała zdecydowaną odmowę u Friedricha Gottlieba Klopstocka, Johanna Heinricha Vossa, Friedricha Schillera i Wilhelma von Humboldta, którzy kurczowo trzymali się pierwotnej jedności artystycznej poematu. W 1796 roku Goethe poświęcił wprawdzie autorowi piękną elegię Hermann und Dorothea, w której pije na zdrowie mężczyzny, „który odważnie uwalniając nas od nazwiska Homera nawołuje nas do pójścia pełniejszą drogą”, ale odwołał to w innym znanym piśmie (Dzieła tom 27 strona 370). Christoph Martin Wieland swoje przemyślenia i wątpliwości obwieścił w sposób bardziej uprzejmy. Najgorzej wypowiedział się w lipcu 1795 roku Johann Gottfried Herder uważając poglądy Wolfa za mżonki i że jego praca nie zostałaby wogóle zauważona gdyby nie dotyczyła Homera.
Christian Gottlob Heyne ocenił książkę jako „pierwszy owoc wyjątkowej pracowitości”. W późniejszych latach całkowicie uznał poglądy i zasługi Wolfa. Karl August Böttiger, Karl David Ilgen, Gottfried Hermann również zdecydowanie stanęli po stronie Wolfa.
Wielka rozprawa Darstellung der Alterthumswissenschaft nach Begriff, Umfang. Zweck und Werth była wynikiem prowadzonych przez Wolfa wykładów o encyklopedii filologii w Halle. W niej po raz pierwszy przedstawia filologię klasyczną jako samodzielną, równouprawnioną filozoficzno-historyczną naukę, której struktura, spójność i wewnętrzna zależność została przez niego udowodniona.

Archeologia zawdzięcza Friedrichowi Wolfowi nowe uznanie jako uniwersalna dyscyplina, w sensie nowego humanizmu (ostatecznym celem istnienia jest tworzenie indywidualności), który założył w ścisłym związku z Wilhelmem von Humboldt, Johannem Wolfgangem von Goethe i Friedrichem Schillerem. Także w edukacji szkolnej filologia klasyczna powinna odgrywać ważną rolę i pomagać ludziom w harmonijnej edukacji.
Jego uczniowie August Boeckh i Philipp Buttmann zaszczepili jego ducha nauki na uniwersytecie w Berlinie.
Ważną rolę Friedrich August Wolf odegrał w kształtowaniu oświaty niemieckiej, a szczególnie w ustalaniu zasad gimnazjów w Prusach. Pod jego wpływem w starszych klasach główny nacisk był kładziony na język łaciński i grecki i znajomość starożytności jako środek estetycznego i historycznego kształcenia młodzieży.

Dzieła (wybór)

  • Antiquitäten von Griechenland. Hammerde, Halle 1787.
  • Darstellung der Alterthums-Wissenschaft. Berlin 1807.
  • Encyclopädie der Philologie. Leipzig 1831
  • Kleine Schriften in lateinischer und deutscher Sprache. Olms, Hildesheim 2003

Literatura

  • August Baumeister:  Wolf, Friedrich August. W: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 43, Duncker & Humblot, Leipzig 1898, s. 737–748.
  • Dr. Wilhelm Körte: Leben und Studien Friedr. Aug. Wolf´s, des Philologen. G.D. Bädeker, Essen (1833) 2 Theile.