Karl Follen

Karl Theodor Christian Friedrich Follen (także Follenius, w Stanach Zjednoczonych jako Charles Follen; ur. 4 września 1796 r. w Romrod koło Alsfeld, Hesja; zm. 13 stycznia 1840 r. koło Dampferbrand na wyspie Long Island Sound w Stanach Zjednoczonych) - niemiecko-amerykański pisarz i radykalny demokrata. (wyznania luterańskiego, później unitariańskiego)

Karl Follen
Karl Follen.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Christoph Follenius (1759–1833), adwokat, później sędzia w Gießen; matka Rosine Buchholz (1766–1800); przybrana matka Luise Therese Römich (1779–1885); brat Adolf Ludwig Follen (1794-1855); - ożenił się w Bostonie w 1828 r. z pisarką Elizą Lee Cabot (1787–1860); miał jednego syna.

Życiorys

Karl Follen uczęszczał do gimnazjum w Gießen, gdzie był uczniem Friedricha Gottlieba Welckera (1784-1868) i zapoznał się z poglądami Friedricha Schillera (1759-1805) i Johanna Gottlieba Fichte (1762-1814). W 1813 r. rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Gießen. 17 listopada 1814 r. założył razem z innymi studentami uniwersytetu stowarzyszenie studenckie Teutsche Lesegesellschaft zur Errichtung vaterländischer Zwecke, które obok Urburschenschaft z Jeny uchodzi za prekursora studenckiego ruchu korporacyjnego. Po rozpadzie Lesegesellschaft w styczniu 1815 r. powstał związek Teutonia i kierowany przez Follena radykalny Germania.

W 1816 r. Karl Follen brał udział jako zwolennik narodowego ruchu gimnastycznego Friedricha Ludwiga Jahna (1778-1852) przy założeniu korporacji studenckiej Christlich-Teutschen Burschenschaft, której zaprojektował statut. Prawo przynależności mówiło, że mogą do niego wstąpić wszyscy studenci, którzy są połączeni "historią krwi, wiary i wychowania", przez co nie mogli do związku należeć Żydzi. Ostre dyskusje skierowane przeciwko niemu, które szły w parze z denuncjacjami i wykluczeniami zwolenników Follena z oddziałów krajowych oraz sprzeciw władz uniwersyteckich i państwowych nie zrażały go.

Także jako świeżo upieczony doktor prawa (1818), praktykant prawa i provatdozent opowiadał się najpierw w Gießen później w Jenie za poglądami republikańskimi, przy czym uznawał usprawiedliwienie politycznego mordu. Proces przeciw zażyłemu przyjacielowi Karlowi Ludwigowi Sandowi (1795-1820) wykazał wprawdzie, że Follen może nie bezpośrednio, ale moralnie wziął udział w przygotowaniu morderstwa Augusta von Kotzebue. W związku z tym musiał opuścić Niemcy. Ponieważ także jako nauczyciel w gimnazjum w Chur (1820-21) i profesor na uniwersytecie w Bazylei (1821-24) w Szwajcarii nadal prowadził agitację polityczną musiał w 1824 r. uciekać do Ameryki. W Stanach Zjednoczonych uczył na Uniwersytecie Harwardzkim i jako pierwszy profesor zapewnił trwałe miejsce niemieckiemu językowi i niemieckiej kulturze w amerykańskim życiu uniwersyteckim. Opowiadał się skutecznie za wprowadzeniem niemieckiej gimnastyki i za niemiecką pedagogiką i filozofią. Zajmowanie się filozofią Friedricha Schleiermachera (1768-1834) i wpływ unitariańskiego pioniera Williama Henry'ego Channinga spowodował, że został kaznodzieją w nowym liberalnym Kościele.

Jako niepoprawny idealista musiał oczywiście także działać na rzecz całkowitego wyzwolenia murzyńskich niewolników. Walka ta kosztowała go stanowisko na Uniwersytecie Harwardzkim i zmusiło go to do działalności pisarskiej i kaznodziejskiej. Właśnie kiedy Karl Follen miał objąć nowe stanowisko pastora, zginął podczas wypadku parowca. Nowoangielscy przywódcy duchowni jak np. Channing opłakiwali jego śmierć jako utratę osoby służącej na rzecz wolności.

Literatura

Linki

  • Biografia w Historisches Lexikon der Schweiz (HLS).
Autor: Roman Penkała