Ferdinand Raimund

Ferdinand Raimund właściwie Ferdinand Jakob Raimann (ur. 1 czerwca 1790 w Wien-Mariahilf; zm. 5 września 1836 w Pottenstein (Dolna Austria)) – austriacki aktor, poeta i dramaturg. (wyznanie katolickie)

Ferdinand Raimund
Ferdinand Raimund.
Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

  • Ojciec: Jakob Raimann (zm. 1804), tokarz artystyczny, który przybył z Pragi do Wiednia, gdzie prowadził własny zakład;
  • Matka: Katharina Merz (ok. 1753–1802);
  • Rodzeństwo: 11 lub 12 braci i sióstr;
  • Ożenił się w 1820 (rozwód w 1822) z aktorką Louise (Aloisia) (1798–1855), córką poety i dyrektora teatralnego Josepha Aloisa Gleicha (1772–1841);
  • Towarzyszka życia: od 1821 Toni Wagner (1799–1879).

Życiorys

Ferdinand Raimund po śmierci ojca opuścił szkołę St. Anna-Schule w Wiedniu, gdzie nauczył się m.in. języka francuskiego i gry na skrzypcach, i zaczął naukę cukiernictwa. Pierwszy kontakt z teatrem miał podczas sprzedawania, na zlecenie swojego mistrza, słodyczy w wiedeńskim teatrze Burgtheater. W 1808 odszedł z cukierni, aby spróbować swoich sił jako aktor. Po tym jak w Meidling został wydalony z teatru z powodu błędów językowych i w Bratysławie zwolniony bezpośrednio po debiucie, grał od 1809 w małej wędrownej grupie teatralnej na Węgrzech.

W 1814 Ferdinand Raimund wrócił do Wiednia, gdzie jego występ w lokalnej sztuce w tetrze w dzielnicy Josefstadt znalazł uznanie u krytyków i publiczności. Przełom w jego karierze aktorskiej dokonał się w 1815, gdy zagrał rolę Adama Kratzerla w burlesce Die Musikanten am Hohen Markt, przyszłego teścia, Josepha Aloisa Gleicha (1772–1841). W następnych latach odegrał ponad 170 ról w różnych sztukach. Od 1817 należał do zespołu i w latach 1828–30 do dyrekcji teatru w dzielnicy Wiednia Leopoldstadt, gdzie od 1821 był też reżyserem, czym parał się już od 1816 w teatrze w Josefstadt.

Debiutem literackim Ferdinanda Raimunda była burleska Der Barometermacher auf der Zauberinsel (premiera w 1823, wydrukowana w 1876), która oparta była na baśni Prinzessin mit der langen Nase ze zbioru Christopha Martina Wielanda (1733–1813) Dschinnistan oder auserlesene Feen- und Geistermärchen, teils neu erfunden, teils übersetzt und umgearbeitet. Także jego kolejne dzieło dramatyczne Der Diamant des Geisterkönigs (premiera w 1824, wydrukowana w 1869) pozostało związane z romantyczną kontynuacją teatru barokowego, jednak stworzył w nim studium ludowego charakteru.

Po kryzysie psychicznym w 1825 stworzył kolejne dzieła, w których przeważnie grał główną rolę. Sztuka Ferdinanda Raimunda Der Bauer als Millionär (premiera w 1826, wydrukowna w 1868; pol. wyd. Chłop milionowy czyli Dziewczyna z świata czarownego : melodrama allegoryczna w 3 aktach, z niem. przeł. Rajmund / przer. przez Józefa Damse, 1830) stała się sukcesem w całej Europie. W dialogach zostały odzwierciedlone ludzkie losy, które powstały na podstawie precyzyjnych obserwacji drobnomieszczańskich i chłopskich warunków życia. Również sztuka romantyczno-komiczna Der Alpenkönig und der Menschenfeind (premiera 1828, wydana 1868), która w intelektualnym świecie uważana była za odbicie psychologicznej baśni o ludzkim samopoznaniu, odniosła wielki sukces u publiczności. Po tragedii Die unheilbringende Zauberkrone oder Herrscher ohne Reich, Held ohne Mut, Schönheit ohne Jugend (premiera w 1829), która okazała się niepowodzeniem, opuścił w 1830 teatr w Leopoldstadt. Odtąd coraz rzadziej pojawiał się na scenie i jako aktor podróżował po Europie. W 1833 napisał ostatnią sztukę Der Verschwender (premiera w 1834 w teatrze w Josefstadt), gdzie zagrał rolę sługi i stolarza Valentina.

Pogryziony przez psa, który uważany był za chorego na wściekliznę, popadł Ferdinand Raimund w panikę i podjął w nocy z 29 na 30 sierpnia 1836 próbę samobójczą, po której zmarł 5 września 1836.

Pisma Ferdinanda Raimunda wydał m.in. historyk literatury August Sauer (1855–1926).

Literatura

  • August Sauer: Raimund, Ferdinand w Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Tom 27, Duncker & Humblot, Leipzig 1888, s. 736–755.
  • Constantin von Wurzbach: Raimund, Ferdinand w Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich. 24 część. Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei, Wien 1872, s. 254–278.
  • Wolfgang Greisenegger: Raimund, Ferdinand Jakob w Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 21, Duncker & Humblot, Berlin 2003, ISBN 3-428-11202-4, s. 118 f. (online).

Linki

Autor: Roman Penkała