Felix Salten

Felix Salten, właściwie Siegmund Salzmann (ur. 6 września 1869 w Peszcie; zm. 8 października 1945 w Zurychu) – austriacki pisarz, felietonista i krytyk. (wyznanie mojżeszowe)

Felix Salten (ok. 1910). Źródło: Wikimedia Commons

Genealogia

Ojciec Philipp Salzmann (1830–1905), inżynier w Peszcie; matka Marie Singer (lub Moskovic ?); – ożenił się w Wiedniu w 1902 z aktorką Ottilie Metzeles (pseudonim Metzl) (1868–1942); dzieci syn Paul Jakob (1903–37), aktor i córka Anna Katharina (Katja) (1904–77), tłumaczka.

Życiorys

Felix Salten uczęszczał do gimnazjum Gymnasium Wasagasse, które nie ukończył, gdyż z powodu trudnej sytuacji finansowej rodziny musiał już w 1885 r. podjąć pracę w towarzystwie ubezpieczeniowym Phönix. Oprócz tego pisał artykuły do czasopism. 15 stycznia 1889 r. ukazał się jego wiersz w czasopiśmie An der schönen blauen Donau. Od 1890 r. przebywał w kawiarni Café Griensteidl, miejscu spotkań grupy literackiej Młody Wiedeń (niem. Jung-Wien), do której należeli Peter Altenberg (1859–1919), Richard Beer-Hofmann (1866–1945), Hugo von Hofmannsthal (1874–1929), Richard von Schaukal (1874–1942), Arthur Schnitzler (1862–1931) i Hermann Bahr (1863–1934). Od jesieni 1894 r. był redaktorem w czasopiśmie Wiener Allgemeinen Zeitung, a od 1902 r. w Wiener Journal, wkrótce po tym pracował dla gazety Die Zeit.

W 1901 r. założył teatr Jung-Wiener Theater zum Lieben Augustin, pierwszy wiedeński kabaret nawiązujący do berlińskiego kabaretu Überbrettl Ernsta von Wolzogena (1855–1934). Jednak przedsięwzięcie to nie odniosło sukcesu i już w listopadzie tego samego roku kabaret zakończył działalność.

W 1906 r. udał się do Berlina jako redaktor naczelny Morgenpost. Propozycja kierowniczego stanowiska w Die Zeit spowodowała, że na przełomie 1906/07 wrócił do Wiednia. W 1914 r. został naczelnym redaktorem Fremden-Blatt i współpracownikiem Neue Freie Presse, gdzie wywarł duży wpływ na życie kulturalne Wiednia. Podczas I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do wojska i pracował w archiwum wojennym w grupie literackiej. Pod wpływem Theodora Herzla (1860–1904), którego syjonizm wspierał publicystycznie, podjął w 1924 r. podróż do Palestyny, co zaowocowało pismem Neue Menschen auf alter Erde, Eine Palästinafahrt (1925).

Oprócz działalności dziennikarskiej Felix Salten pisał liczne nowele, powieści, sztuki teatralne, jak również eseje polityczne i historyczno-kulturalne. Jego najpopularniejsza powieść Bambi (1923, kontynuacja Bambis Kinder, 1940) uzyskała dzięki kreskówkom Walta Disneya międzynarodowe znaczenia. Jako prezydent austriackiego PEN-Clubu (1927–1933) agitował w 1933 r. na XI kongresie tej organizacji w Dubrowniku przeciw nazistom i paleniu przez nich książek, co spowodowało, że 27 czerwca 1933 r. musiał odejść z zajmowanego stanowiska. W 1934 r. wystąpił z PEN-Clubu. W 1938 r. stracił stanowisko w Neue Freien Presse, w 1939 r. emigrował do Szwajcarii i odtąd mieszkał w Zurychu.
Dzięki publicystycznemu zaangażowaniu na rzecz literatury i sztuki modernizmu przyczynił się istotnie do sukcesu grupy literackiej Młody Wiedeń. Jako członek kręgu skupionego wokół Hermanna Bahra był ostro atakowany przez Karla Krausa (1874–1936). Przypuszczenie, że Salten napisał pornograficzną powieść Josefine Mutzenbacher oder Die Geschichte einer Wienerischen Dirne von ihr selbst erzählt (1906), pomimo jego słuszności, nie zostało udowodnione.

Dzieła (wybór)

• Der Gemeine, 1901.
• Der Schrei der Liebe, 1905.
• Josefine Mutzenbacher, die Geschichte einer Wienerischen Dirne von ihr selbst erzählt (wyd. anonimowo) 1906.
• Herr Wenzel auf Rehberg und sein Knecht Kaspar Dinckel, 1907.
• Das österreichische Antlitz, 1909.
• Das österreichische Antlitz, 1910.
• Olga Frohgemuth, 1910
• Wurstelprater, 1911.
• Kaiser Max der letzte Ritter, 1912.
• Kinder der Freude. Drei Einakter, 1917.
• Bambi. Eine Lebensgeschichte aus dem Walde, 1923 (Pol. wyd. Bambi : opowieść leśna, 1936).
• Der Hund von Florenz, 1923.
• Bob und Baby, 1925.
• Neue Menschen auf alter Erde. Eine Palästinafahrt, 1925.
• Martin Overbeck. Der Roman eines reichen jungen Mannes, 1927.
• Fünfzehn Hasen. Schicksale in Wald und Feld, 1929 (pol. wyd. Piętnaście zajęcy : opowieść leśna, 1938).
• Fünf Minuten Amerika, 1931.
• Freunde aus aller Welt. Roman eines zoologischen Gartens, 1931 (pol. wyd. Przyjaciele z wszystkich części świata : opowieść z ogrodu zoologicznego, 1930).
• Florian. Das Pferd des Kaisers. Roman, 1933.
• Perri, 1938 (pol. wyd. Perri : opowieść leśna, 1938).
• Bambis Kinder. Eine Familie im Walde, 1940.

Literatura

• Andreas Brandtner: "Salten, Felix", w: Neue Deutsche Biographie (NDB). Tom 22, Duncker & Humblot, Berlin 2005, s. 396, online.
• I(lse) Stiaßny-Baumgartner: "Felix Salten", w: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950 (ÖBL). Tom 9, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1988, s. 394 f. (s. 394, s. 395).

Linki

• Pisma Felixa Saltena i o nim w Katalogu Biblioteki Narodowej.